Parket bij de Hoge Raad, 23-10-2012, BX6756, 11/01204

Conclusie inzake:

[Verdachte]

1. Het Gerechtshof te Leeuwarden heeft bij arrest van 3 maart 2011 verdachte wegens "medeplegen van doodslag" veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van tien jaren.

2. Tegen deze uitspraak is namens verdachte op 10 maart 2011 cassatieberoep ingesteld.(1) Dit cassatieberoep is op 30 januari 2012 blijkens de daarvan opgemaakte akte "partiële intrekking" namens de verdachte ingetrokken voor wat de "vrijspraak van de expliciet primair en daarbinnen impliciet tenlastegelegde moord" betreft.(2) Hoewel art. 453 Sv niet expliciet van de mogelijkheid van partiële intrekking van een ingesteld beroep spreekt, neem ik aan dat die mogelijkheid bestaat binnen dezelfde grenzen waarbinnen het partieel instellen van het desbetreffende rechtsmiddel mogelijk is. Overigens speelt de kwestie pas als de Hoge Raad zou komen tot vernietiging van de door het Hof uitgesproken bewezenverklaring.

3. Namens verdachte heeft mr. H.M.W. Daamen, advocaat te Maastricht, twee middelen van cassatie voorgesteld.

4. Het eerste middel

4.1. Het middel klaagt dat de redelijke termijn als bedoeld in art. 6 EVRM in cassatie is overschreden.

4.2. De verdachte heeft op 10 maart 2011 beroep in cassatie ingesteld. Ten tijde van het instellen van het cassatieberoep bevond de verdachte zich in voorlopige hechtenis. De stukken van het geding zijn op 17 november 2011 bij de Hoge Raad binnengekomen. Dit betekent dat de inzendtermijn van zes maanden met ruim twee maanden is overschreden. Voorts zal de Hoge Raad in deze zaak uitspraak doen nadat meer dan zestien maanden zijn verstreken sinds het instellen van het cassatieberoep. Dit zou moeten leiden tot strafvermindering.

5. Het tweede middel

5.1. Het middel keert zich met meerdere klachten tegen de motivering van de bewezenverklaring.

5.3. Aan een groot deel van de klachten ligt de - in de schriftuur met een beroep op (de conclusie voor) HR 13 juli 2010, LJN BM4443, NJ 2010/463 verwoorde - opvatting ten grondslag dat het Hof in de onderhavige zaak kennelijk een Promis-werkwijze voor ogen heeft gestaan, dat de aanvulling op het arrest niet kan worden aangemerkt als een aanvulling als bedoeld in art. 365a lid 2 Sv en dat derhalve geen acht kan worden geslagen op de bewijsmiddelen die in deze aanvulling zijn opgenomen. Ik zal eerst nagaan of deze opvatting voor juist moet worden gehouden.

Op basis van het dossier en van het verhandelde ter terechtzitting van het hof d.d. 17 februari 2011, stelt het hof de volgende feiten vast.

Kort daarop, in elk geval vóór 00.54 uur, is verdachte bij café [A], gevestigd een de [a-straat 1] te Groningen, gearriveerd en is daar vervolgens, vergezeld van [medeverdachte], naar binnen gegaan. Beiden zijn op [slachtoffer] die zich nog steeds achter in het café in de dartruimte bevond, afgestormd. Verdachte heeft aangegeven dat hij [slachtoffer] vanaf de rugzijde bij diens schouders heeft vastgepakt en vervolgens van zich af heeft gedrukt, waardoor [slachtoffer] op de grond viel.* In ieder geval brak er na het binnenstormen gelijk een vechtpartij uit achterin de bar.* Volgens [betrokkene 3] heeft verdachte [slachtoffer] vrijwel direct in het gezicht geslagen.* Verdachtes zoon [medeverdachte] heeft tijdens deze confrontatie meermalen op [slachtoffer] ingestoken. Volgens getuige [getuige] stond [slachtoffer] toen nog. [getuige] heeft geprobeerd [medeverdachte] te stoppen, maar dat was tevergeefs. Tijdens dat steken heeft [slachtoffer] gegild en was ook verdachte gewelddadig jegens [slachtoffer].* Verdachte heeft [slachtoffer] in een armklem gehouden.* Verdachte heeft [slachtoffer] kopstoten gegeven. Ook heeft verdachte tijdens de confrontatie met een knie op [slachtoffer] gezeten en daarbij [slachtoffer] in het gezicht geslagen, terwijl [slachtoffer] met zijn benen spartelde.*

Verdachte en [medeverdachte] hebben na de confrontatie het café verlaten.

Voor een bewezenverklaring van voorbedachten rade is voldoende dat komt vast te staan dat de verdachte tijd had om zich te beraden op het te nemen of het genomen besluit, zodat hij de gelegenheid heeft gehad na te denken over de betekenis en de gevolgen van zijn voorgenomen daad en zich daarvan rekenschap te geven.

5.5. Het Hof heeft zijn arrest niet aangeduid als verkort arrest. Evenmin is in het bestreden arrest opgenomen dat de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen in een eventueel later op te maken aanvulling op het arrest zullen worden opgenomen. Desalniettemin ben ik van oordeel dat het Hof niet voor ogen heeft gestaan om een arrest te wijzen volgens de zogenoemde Promis-methode. Dit leid ik ten eerste af uit het feit dat in het arrest gewag gemaakt van "Nadere bewijsoverwegingen", terwijl in het arrest verder geen aandacht aan het bewijs wordt besteed. Die nadere bewijsoverwegingen ogen daarbij ook niet als een complete bewijsmotivering. Zij dekken niet de gehele bewezenverklaring, terwijl het Hof daarin slechts ten aanzien van enkele feiten en omstandigheden met behulp van voetnoten heeft aangegeven waaraan het deze feiten en omstandigheden heeft ontleend. Bovendien motiveert het Hof onder dezelfde vetgedrukte kop ("Nadere bewijsoverwegingen") waarom het vrijspreekt van de tenlastegelegde moord. Ten tweede merk ik op dat zich bij de stukken een later opgemaakte "aanvulling als bedoeld in artikel 365a, tweede lid, van het Wetboek van Strafvordering" bevindt. Deze aanvulling bevat een kennelijk als zodanig bedoelde volledige weergave van de inhoud van de bewijsmiddelen. Daarin verschilt deze zaak van die in HR 15 maart 2011, LJN BP1284, NJ 2011/137.

5.6. Het middel behelst ten eerste de klacht dat verschillende onderdelen van de bewezenverklaring niet geheel gedekt worden door gebezigde bewijsmiddelen. Deze klacht - die berust op de opvatting dat de aanvulling op het arrest niet kan worden aangemerkt als een aanvulling als bedoeld in art. 365a Sv - faalt bij gebrek aan feitelijke grondslag. Zo volgt de pleegperiode uit de bewijsmiddelen 7 en 12, de pleegplaats uit bewijsmiddel 12, dat [slachtoffer] met een mes in de romp, de benen en het hoofd is gestoken uit de bewijsmiddelen 4, 5 en 14, dat [slachtoffer] is geslagen en geschopt uit de bewijsmiddelen 4, 7, 8 en 11 en dat [slachtoffer] kopstoten heeft gekregen uit bewijsmiddel 8.

5.7. Het middel behelst voorts de klacht dat het Hof heeft verzuimd in het bijzonder de redenen op te geven waarom het is afgeweken van een door de verdediging ingenomen uitdrukkelijk onderbouwd standpunt inhoudende dat de verdachte geen opzet heeft gehad op de dood van [slachtoffer].

Conclusie [verdachte]: ik verzoek uw Hof derhalve [verdachte] vrij te spreken van het medeplegen van doodslag, nu er geen sprake is van een bewuste en nauwe samenwerking en het voor medeplegen vereiste opzet op de dood ontbreekt."

5.10. Subsidiair wordt geklaagd over de begrijpelijkheid van deze bewijsoverweging. De conclusie dat verdachte moet hebben gezien of gemerkt dat [medeverdachte] met een mes op het slachtoffer instak, zou het Hof niet hebben kunnen trekken, nu verdachte zelf in gevecht was en van algemene bekendheid is dat mensen die in gevecht zijn daarop nagenoeg al hun aandacht richten. Uit de bewijsmiddelen 9 en 10 blijkt dat getuige [getuige] niet alleen zag dat [medeverdachte] met een mes stak, maar ook tevergeefs geprobeerd heeft om hem tegen te houden. Aan de theoretische mogelijkheid dat de verdachte van dit kennelijk in het oog springende onderdeel van het gevecht, waarop volgens het middel nagenoeg al zijn aandacht was gericht, niets heeft gemerkt, kon het Hof zonder nadere motivering voorbijgaan. Ik neem daarbij in aanmerking dat door de verdachte, die zich op zijn zwijgrecht beriep, in feitelijke aanleg niet is aangevoerd dat hij van het steken niets heeft gemerkt.

5.11. Het middel bevat ook nog de klacht dat de "Nadere bewijsoverwegingen" in het arrest innerlijk tegenstrijdig zijn, nu het Hof enerzijds vaststelt dat verdachte het slachtoffer vrijwel onmiddellijk ten val bracht, terwijl het anderzijds vaststelt dat het slachtoffer stond toen [medeverdachte] met een mes op hem instak. Deze klacht faalt, al was het maar omdat een slachtoffer dat valt, weer kan opstaan.

5.12. Het middel behelst voorts de klacht dat de bewezenverklaring onvoldoende is gemotiveerd nu van bepaalde in de "Nadere bewijsoverwegingen" genoemde feiten en omstandigheden niet blijkt aan welke bewijsmiddelen zij zijn ontleend. Voor zover deze klacht berust op de opvatting dat de aanvulling op het arrest niet kan worden aangemerkt als een aanvulling als bedoeld in art. 365a Sv, faalt zij bij gebrek aan feitelijke grondslag. De bedoelde feiten en omstandigheden zijn terug te vinden in de bewijsmiddelen die in deze aanvulling zijn opgenomen. Dit is alleen anders met betrekking tot de overweging van het Hof dat [medeverdachte] samen met [betrokkene 1 en 2] [slachtoffer] heeft aangevallen, dat er een vechtpartij tussen hen was ontstaan en dat zij daarbij [slachtoffer] hebben geslagen en geschopt, is het terecht voorgesteld. Van deze gegevens blijkt niet uit de inhoud van de bewijsmiddelen in de aanvulling. Voor zover het middel ook daarover mocht bedoelen te klagen, geldt het volgende.

5.13. De "Nadere bewijsoverwegingen" vangen aan met een vaststelling van feiten aan de hand waarvan het Hof vervolgens niet alleen motiveert waarom sprake is van medeplegen van doodslag, maar ook waarom het bewijs van voorbedachte raad ontbreekt. Het feit dat aan de vechtpartij waaraan de verdachte deelnam een eerdere confrontatie is voorafgegaan, is vooral van belang voor de vraag of er aan de zijde van de verdachte sprake was van voorbedachte raad. Het Hof heeft uiteengezet waarom het van oordeel is dat het bewijs daarvoor ondanks de voorafgaande confrontatie en het daarop gevolgde telefoontje niet geleverd kan worden. Dat impliceert dat het Hof deze omstandigheden ook niet redengevend heeft geacht voor het bewijs van het opzet op de doodslag, hetgeen wordt bevestigd door de bewijsredenering zoals die hiervoor onder 5.9 is weergegeven. Ik meen derhalve dat het ervoor gehouden kan worden dat van feiten en omstandigheden die redengevend zijn voor de bewezenverklaring geen sprake is, zodat daarvan niet uit wettige bewijsmiddelen hoeft te blijken.

5.15. Nu de verdediging zelf ter terechtzitting in hoger beroep heeft aangevoerd dat "buiten kijf" staat dat er een vechtpartij tussen in elk geval [medeverdachte] en [slachtoffer] heeft plaatsgevonden, kan niet worden gezegd dat sprake is van een motiveringsgebrek dat afbreuk doet van de begrijpelijkheid van de bewijsmotivering in haar geheel. Weliswaar kan uit hetgeen de raadsman heeft aangevoerd niet worden afgeleid dat de verdediging erkent dat [medeverdachte], [betrokkene 1 en 2] [slachtoffer] hebben aangevallen, maar dit gegeven is voor de motivering van het ten laste van verdachte bewezenverklaarde feit van geen betekenis. Alleen aan het feit dat er een eerdere confrontatie is geweest waarbij verdachtes mededader was betrokken, kan door het Hof enige redengevende betekenis zijn toegekend.

5.16. Het middel faalt in al zijn onderdelen.

6. Het eerste middel slaagt. Het tweede middel faalt en kan worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende motivering.

7. Andere gronden - dan de hiervoor onder 4.2 genoemde - waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

8. Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak voor wat betreft duur van opgelegde gevangenisstraf, tot vermindering daarvan naar de gebruikelijke maatstaf en tot verwerping van het beroep voor het overige.

AG