Parket bij de Hoge Raad, 30-10-2012, BX5023, 11/04636 E

Gegevens

Instantie: Parket bij de Hoge Raad

Datum uitspraak: 30 oktober 2012

Datum publicatie: 30 oktober 2012

ECLI: ECLI:NL:PHR:2012:BX5023

Formele relaties

Arrest Hoge Raad: ECLI:NL:HR:2012:BX5023

Zaaknummer: 11/04636 E

Inhoudsindicatie

Economische zaak. EVOA. 1. Afvalstof. 2. Groene lijst, schud-, schrap- en schraapleeg. 3. Normadressaat, medeplegen. Ad 1. Bepalend voor het antwoord op de vraag of sprake is van een afvalstof i.d.z.v. de hier toepasselijke artikelen van de Wm is of - kort gezegd - de stof behoort tot de categorieën die zijn genoemd in Bijlage I bij Richtlijn 75/442 EEG van de Raad van de Europese Gemeenschappen van 15 juli 1975 betreffende afvalstoffen, waarvan de houder zich ontdoet. Anders dan in het middel wordt betoogd doet daarbij niet ter zake hetgeen is bepaald in de beschikking van de Europese Commissie 2005/270/EG. Deze beschikking ziet niet op de uitleg van het begrip afvalstof in de zin van voormelde wet, maar op de vaststelling van tabellen voor een databanksysteem met betrekking tot verpakking en verpakkingsafval. Ad 2. Het in h.b. gevoerde verweer steunde op de stelling dat de onderhavige ongereinigde olievaten aangemerkt dienen te worden als “groene-lijst” afvalstoffen, omdat zij “schud-, schrap- en schraapleeg” waren. Het Hof heeft dat verweer verworpen op de grond dat niet het door de verdediging ingeroepen criterium van “schud-, schrap- en schraapleeg” bepaalt of een stof of voorwerp behoort tot de “groene-lijst” afvalstoffen, maar de vraag of de stof of voorwerp voorkomt op de groene lijst en dat zulks met betrekking tot de onderhavige olievaten niet het geval is. Aldus heeft het Hof het verweer op juiste gronden verworpen. Ad 3. De aan de klacht ten grondslag liggende stelling dat de vervoerder niet de normadressaat is van de uit de EVOA voortvloeiende verplichtingen kan niet als juist worden aanvaard, nog daargelaten dat voor zover aan de klacht ten grondslag ligt de opvatting dat een kwaliteitsdelict niet kan worden medegepleegd door iemand die de desbetreffende kwaliteit, in dit geval die van “kennisgever” mist, deze opvatting onjuist is, maar v.zv. het middel de klacht bevat dat i.c. het opzet van verdachte al dan niet in voorwaardelijke vorm was gericht op het tenlastegelegde en bewezenverklaarde overbrengen zonder kennisgeving aan de bevoegde autoriteiten is het terecht voorgesteld.

Conclusie

Nr. 11/04636 E

Mr. Machielse

Zitting 19 juni 2012

Conclusie inzake:

[Verdachte]

1. Het Gerechtshof Amsterdam, nevenzittingsplaats Arnhem, Economische Kamer, heeft verdachte op 14 december 2010 wegens 1. "Medeplegen van overtreding van een voorschrift gesteld bij artikel 10.60, eerste lid van de Wet milieubeheer, opzettelijk begaan door een rechtspersoon" en 2. "Overtreding van een voorschrift gesteld bij artikel 10.44 van de Wet milieubeheer, opzettelijk begaan door een rechtspersoon" veroordeeld tot een voorwaardelijke geldboete van € 650,- met een proeftijd van twee jaar.

2. Mr. S. de Kruijff, advocaat te Hoorn, heeft namens verdachte beroep in cassatie ingesteld. Mr. R.G.J. Laan, advocaat te Hoorn, heeft een schriftuur ingediend houdende drie middelen van cassatie.(1)

3.1. Alvorens de middelen te bespreken, geef ik de bewezenverklaring en de bewijsvoering van het hof weer alsook de toepasselijke wet- en regelgeving, voor zover in cassatie van belang.

3.2. Ten laste van verdachte is bewezenverklaard dat:

"1. zij op 13 december 2006 op de Rijksweg A28 te Amersfoort, tezamen en in vereniging met een ander, opzettelijk, een handeling heeft verricht als bedoeld in artikel 26, eerste lid van de EG-verordening overbrenging van afvalstoffen (EVOA, EEG 259/93) [thans artikel 2 onder 35 sub a EVOA [Verordening 1013/2006], immers hebben zij afvalstoffen, te weten twaalf ongereinigde olievaten, overgebracht van Duitsland naar Nederland, terwijl die overbrenging geschiedde zonder kennisgeving aan de betrokken bevoegde autoriteiten overeenkomstig genoemde verordening.

2. zij op 13 december 2006 op de Rijksweg A28 te Amersfoort, opzettelijk, als degene die bedrijfsafvalstoffen, te weten twaalf ongereinigde olievaten, heeft vervoerd zonder dat zij, terwijl zij die afvalstoffen onder zich had, een begeleidingsbrief als bedoeld in art. 10.39 van de Wet milieubeheer bij die afvalstoffen aanwezig had."

3.3. De bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen:

"1. Het in de wettelijke vorm opgemaakte (loop)proces-verbaal (genummerd 2007-0388-00159/01) voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - op pagina 1-3, als relaas van verbalisanten [verbalisant 1] en [verbalisant 2]:

Op 13 december 2006 waren wij belast met controle op naleving van onder andere de wettelijke bepalingen van de Wet op de Accijns. Wij zagen dat een persoon als bestuurder van een motorrijtuig, zijnde een bestelauto met open laadbak, voorzien van het Nederlands kenteken [AA-00-AA], reed op de voor het openbaar verkeer openstaande weg, de Rijksweg A28 in de gemeente Amersfoort. Een uitdraai van het kentekenregister van de [AA-00-AA] gaat bij dit proces-verbaal als bijlage 1. Wij gaven de bestuurder van deze auto opdracht om ons te volgen naar een parkeerplaats, hieraan werd door de bestuurder gevolg gegeven. Wij, verbalisanten, zagen dat voornoemd transportmiddel geladen was met een aantal roestige olievaten van staal, die elk 200 liter inhoud hebben. Daarop heb ik, verbalisant [verbalisant 1], van de bestuurder gevorderd aan ons het bij de lading behorende vervoersdocument ter inzage te geven, aan welke vordering hij niet voldeed. De bestuurder verklaarde dat hij van de betreffende vaten geen vrachtbrief had. Wij, verbalisanten, zagen op de laadbak van voornoemd transportmiddel twaalf olievaten. Voornoemd bestuurder verklaarde vervolgens ongevraagd dat hij de vaten op de kade in de haven van Emden (Duitsland) opgeladen had om ze mee terug te nemen naar de vestiging van de firma [C] te Papendrecht, alwaar ze doorgeleverd zouden worden om gerecycled te worden. Op de vraag van mij, verbalisant [verbalisant 1], of de vaten schoon waren, antwoordde de bestuurder dat de vaten zeer waarschijnlijk nog restanten smeerolie bevatten. Ik, verbalisant [verbalisant 1], had vervolgens telefonisch contact met [betrokkene 1], hoofd van het magazijn van de firma [C] te Papendrecht. Hij verklaarde desgevraagd dat de vaten aldaar zouden worden afgeleverd om vervolgens te worden doorgeleverd naar een recyclingbedrijf.

Wij, verbalisanten, hoorden dat de chauffeur tegenover ons verklaarde:

"Ik ben in dienst van de firma [verdachte] (het hof begrijpt [verdachte]). Ik heb de vaten zoals u ze aantreft opgeladen omdat het gebruikelijk is deze mee terug te nemen. Ik heb de vaten opgeladen om ze over te brengen naar de locatie van [C] te Papendrecht. Deze vaten komen van het baggerschip '[A]'. Ik heb de vaten samen met een aanwezige sleepbootkapitein op het laaddeel van mijn auto geladen".

2. Een geschrift als bedoeld in artikel 344, eerste lid, aanhef en onder 5 van het Wetboek van Strafvordering, te weten een computeruitdraai (gevoegd als bijlage 1 bij het proces-verbaal genummerd 2007-0388-00159/01), waarin vermeld wordt dat het voertuig met kenteken [AA-00-AA] op naam staat van [verdachte].

3. Een geschrift als bedoeld in artikel 344, eerste lid, aanhef en onder 5 van het Wetboek van Strafvordering, te weten een fax van [betrokkene 1], hoofd magazijn [C], gericht aan verbalisant [verbalisant 1] (gevoegd als bijlage 2 bij het proces-verbaal genummerd 2007-0388-00159/01) voor zover inhoudende, zakelijk weergegeven:

Betreft: aanleveringen 12 lege olievaten kenteken [AA-00-AA].

Wij hebben op 14 december 2006 twaalf lege olievaten ontvangen in Papendrecht. De vaten zijn afkomstig van ons schip "[A]" uit Emden in Duitsland. De lege olievaten zijn op 15 december 2006 afgehaald door de firma [B] uit Dordrecht voor verdere verwerking.

4. Het proces-verbaal ter terechtzitting d.d. 9 februari 2010 van de economische politierechter in de rechtbank Utrecht, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als verklaring van deskundige [betrokkene 2]

Ik hoor u een samenvatting geven van de feiten. Het gaat erom dat [C] zich heeft ontdaan van die vaten. Voor [C] is het een afvalstof. De smeerolie erin is gebruikt, de oude vaten worden vervoerd naar de thuisbasis, waarna weer verder wordt bepaald wat er met die vaten wordt gedaan."

3.4. Bewezenverklaard is, kort gezegd, dat verdachte door zonder kennisgeving aan de autoriteiten en zonder vrachtbrief lege, ongereinigde olievaten van Duitsland naar Nederland te vervoeren 1) tezamen en in vereniging met een ander een handeling heeft verricht als bedoeld in art. 26 lid 1 EVOA, EEG 259/93 en 2) bedrijfsafvalstoffen heeft vervoerd zonder dat hij een begeleidingsbrief als bedoeld in art. 10.39 Wet milieubeheer (Wm) aanwezig had.

De relevante bepalingen luidden op het bewezenverklaarde tijdstip als volgt:

Art. 1.1 Wm

"1. In deze wet en de daarop berustende bepalingen wordt verstaan onder:

(...)

afvalstoffen: alle stoffen, preparaten of andere producten die behoren tot de categorieën die zijn genoemd in bijlage I bij richtlijn nr. 75/442/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschappen van 15 juli 1975 betreffende afvalstoffen, waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen;

(...)

bedrijfsafvalstoffen: afvalstoffen, niet zijnde huishoudelijke afvalstoffen of gevaarlijke afvalstoffen;

(...)

beheer van afvalstoffen: inzameling, vervoer, nuttige toepassing of verwijdering van afvalstoffen;

(...)

de EEG-verordening overbrenging van afvalstoffen: de verordening (EEG) nr. 259/93 van de Raad van de Europese Gemeenschappen van 1 februari 1993 betreffende toezicht en controle op de overbrenging van afvalstoffen binnen, naar en uit de Europese Gemeenschap (PbEG L 30);

(...)

nuttige toepassing: de handelingen die zijn genoemd in bijlage II B bij richtlijn nr. 75/442/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschappen van 15 juli 1975 betreffende afvalstoffen;

(...)

5. In deze wet en de daarop berustende bepalingen wordt onder het zich ontdoen van afvalstoffen mede verstaan:

a. het nuttig toepassen of verwijderen van afvalstoffen binnen de inrichting waarin deze zijn ontstaan;

b. het voor nuttige toepassing of verwijdering brengen van afvalstoffen vanuit een inrichting naar een elders gelegen inrichting die aan dezelfde natuurlijke of rechtspersoon behoort;

c. het tijdelijk voor nuttige toepassing afgeven van afvalstoffen.

(...)

11. Een wijziging van de bijlagen bij richtlijn nr. 75/442/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschappen van 15 juli 1975 betreffende afvalstoffen gaat voor de toepassing van de in het eerste lid gegeven omschrijvingen van "afvalstoffen", "beheer van afvalstoffen", "nuttige toepassing" en "verwijdering" gelden met ingang van de dag waarop aan de desbetreffende wijziging uitvoering moet zijn gegeven, tenzij bij ministerieel besluit, dat in de Staatscourant wordt bekendgemaakt, een ander tijdstip wordt vastgesteld.

(...)"

Art. 10.39 Wm

"1. Degene die zich van bedrijfsafvalstoffen of gevaarlijke afvalstoffen ontdoet door afgifte aan een persoon als bedoeld in arikel 10.37, tweede lid, onder a tot en met e, verstrekt:

a. (...)

b. aan degene die opdracht heeft de afvalstoffen naar die persoon te vervoeren, een begeleidingsbrief.

(...)"

Art. 10.44 Wm

"1. Degene die bedrijfsafvalstoffen of gevaarlijke afvalstoffen vervoert, is verplicht zolang hij die afvalstoffen onder zich heeft, een begeleidingsbrief als bedoeld in artikel 10.39 bij die afvalstoffen aanwezig te hebben"

(...)

Art. 10.60 lid 1 Wm

"Het is verboden handelingen te verrichten als bedoeld in artikel 26 lid 1 van de EEG-verordening overbrenging van afvalstoffen."(2)

Art. 1 EVOA(3)

"1. Deze verordening is van toepassing op de overbrenging van afvalstoffen binnen, naar en uit de Gemeenschap.

(...)

3. a) Overbrenging van afvalstoffen die alleen bestemd zijn voor nuttige toepassing en in bijlage II(4) worden genoemd, valt evenmin onder de bepalingen van deze verordening, behoudens voor zover bepaald onder b), c), d) en e), in artikel 11 en in artikel 17, leden 1, 2 en 3."

Art. 2 EVOA

"a) afvalstoffen: de afvalstoffen die als zodanig zijn omschreven in Richtlijn 75/442/EEG, artikel 1, onder a);

(...)

g) kennisgever: elke natuurlijke of rechtspersoon die tot kennisgeving is verplicht, dat wil zeggen de hierna bedoelde persoon die voornemens is afvalstoffen over te brengen of te doen overbrengen:

i) de persoon wiens activiteiten deze afvalstoffen hebben voortgebracht (oorspronkelijke producent), of

ii) indien dat niet mogelijk is, een daartoe door de Lid-Staat erkende inzamelaar of een geregistreerde of erkende handelaar of makelaar die de verwijdering of nuttige toepassing van afvalstoffen regelt, of

iii) indien deze personen onbekend of niet erkend zijn, de persoon die deze afvalstoffen in zijn bezit of onder zijn wettelijke controle heeft (houder), of

iv) in geval van invoer in of doorvoer door de Gemeenschap van afvalstoffen, de persoon die door de wetgeving in het land van verzending is aangewezen, of, indien geen aanwijzing heeft plaatsgevonden, de persoon die de afvalstoffen in zijn bezit of onder zijn wettelijke controle heeft (houder);

(...)

k) nuttige toepassing: de handelingen als zodanig omschreven in Richtlijn 75/442/EEG, artikel 1, onder f);

(...)"

Art. 3 EVOA regelt de kennisgevingsplicht bij het overbrengen van voor verwijdering bestemde afvalstoffen van de ene lidstaat naar de andere. Art. 6 EVOA houdt een vergelijkbare verplichting in voor het overbrengen van in Bijlage III genoemde en voor nuttige toepassing, waaronder dus recycling, bestemde afvalstoffen. De verplichtingen gelden voor de kennisgever als bedoeld in art. 2 onder g EVOA die voornemens is de stoffen over te brengen.

Art. 26 lid 1 EVOA

"Als sluikhandel wordt beschouwd elke overbrenging van afvalstoffen die:

a) geschiedt zonder kennisgeving aan alle betrokken bevoegde autoriteiten overeenkomstig deze verordening, of

(...)"(5)

Bijlage II bij EVOA, 'Groene lijst van afvalstoffen', vermeldt onder "Afval van metalen en legeringen daarvan in metallische, zich niet verspreidende, vorm":

"De volgende ijzerhoudende afvalstoffen en restanten van non-ferrometalen en legeringen daarvan:

(...)

GA 430 7204 Restanten van ijzer of staal"

Richtlijn 75/442/EEG, waarnaar art. 2 onder a en onder k (oud) EVOA en art. 1.1 (oud) Wm verwijzen, is vervangen door Richtlijn 2006/12/EG. Deze nieuwe Kaderrichtlijn afvalstoffen is inwerkinggetreden vóór de bewezenverklaarde datum.(6)

Art. 1 Richtlijn 2006/12/EG

"1. In deze richtlijn wordt verstaan onder:

a) "afvalstof": elke stof of elk voorwerp behorende tot de in bijlage I genoemde categorieën waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is te ontdoen of zich moet ondoen;

(...)

c) "houder": de producent van de afvalstoffen of de natuurlijke of rechtspersoon die de afvalstoffen in bezit heeft;

d) "beheer": inzameling, vervoer, nuttige toepassing en verwijdering van afvalstoffen, met inbegrip van het toezicht op die handelingen en de nazorg voor de stortplaatsen na sluiting;

(...)

f) "nuttige toepassing": alle in bijlage II B bedoelde handelingen

g) "inzameling": het ophalen, sorteren en/of vermengen van afvalstoffen teneinde deze te vervoeren.

2. Voor de toepassing van lid 1, onder a), stelt de Commissie volgens de in artikel 18, lid 3, bedoelde procedure een lijst op van de afvalstoffen die tot de categorieën van bijlage I behoren. Deze lijst wordt periodiek opnieuw bezien en zo nodig volgens dezelfde procedure gewijzigd."

Bijlage II B bij richtlijn 2006/12/EG noemt onder R 4 als nuttige toepassing:

"Recycling/terugwinning van metalen en metaalverbindingen".

Art. 1 Beschikking 2005/270/EG(7)

"Bij deze beschikking worden de tabellen vastgesteld voor het in artikel 12 van Richtlijn 94/62/EG bedoelde databanksysteem met betrekking tot verpakking en verpakkingsafval."

Art. 2 Beschikking 2005/270/EG

"1. Naast de relevante definities in artikel 3 van Richtlijn 94/62/EG, worden de volgende definities gebruikt:

(...)

b) "geproduceerd verpakkingsafval": de hoeveeelheid verpakking die op het grondgebied van een lidstaat afval wordt in de zin van artikel 1 van Richtlijn 75/442/EEG van de Raad, na te zijn gebruikt voor het insluiten, beschermen, verladen, afleveren of aanbieden van goederen;

(...)

2. Geproduceerd verpakkingsafval zoals bedoeld in lid 1, onder b), omvat geen enkele soort residuen van de productie van verpakking of verpakkingsmateriaal of van andere productieprocessen.

(...)"

Art. 3 lid 2 Beschikking 2005/270/EG

"Herbruikbare verpakkingen worden geacht in de handel gebracht te zijn wanneer zij voor de eerste keer, samen met de goederen die zij beogen in te sluiten, te beschermen, te verladen, af te leveren of aan te bieden, beschikbaar worden gesteld.

Herbruikbare verpakkingen worden niet als verpakkingsafval beschouwd wanneer zij voor hergebruik worden teruggezonden. Herbuikbare verpakkingen worden niet als in de handel gebrachte verpakkingen beschouwd wanneer zij opnieuw zijn gebruikt en weer beschikbaar worden gesteld.

Herbruikbare verpakkingen die aan het einde van hun nuttige levensduur worden afgedankt, worden als verpakkingsafval beschouwd.

Voor de toepassing van deze beschikking mag het in een lidstaat uit herbruikbare verpakkingen geproduceerde verpakkingsafval worden geacht gelijk te zijn aan de hoeveelheid herbruikbare verpakkingen die in die lidstaat in hetzelfde jaar in de handel zijn gebracht."

4.1. Het eerste middel klaagt dat het hof heeft blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting, doordat het de vervoerde olievaten heeft aangemerkt als afvalstoffen in de zin van de EG-Verordening overbrenging van afvalstoffen (EVOA) en de Wet milieubeheer. Het hof zou ten onrechte geen acht hebben geslagen op de beschikking van de Europese Commissie 2005/270/EG, althans die beschikking onjuist hebben geïnterpreteerd.

4.2. De raadsman heeft, bij "memorie in hoger beroep" en ter zitting van het hof overeenkomstig een overgelegde pleitnota en aanvullend daarop, betoogd dat de lege ongereinigde olievaten die verdachte uit Duitsland naar Nederland heeft vervoerd geen afvalstoffen zijn. Hij heeft dit standpunt gebaseerd op art. 3 lid 2 van de beschikking van de Europese Commissie 2005/270/EG, waarin onder meer is bepaald dat herbruikbare verpakkingen niet als verpakkingsafval worden beschouwd als zij voor hergebruik worden teruggezonden, terwijl herbruikbare verpakkingen die aan het eind van hun nuttige levensduur worden afgedankt wel als verpakkingsafval worden beschouwd.

Ook heeft de raadsman erop gewezen dat volgens SenterNovem, namens de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijk Ordening en Milieubeheer (VROM),(8) ingevolge de genoemde beschikking verpakkingsmateriaal dat in omloop is om te worden hergebruikt geen afvalstof is en dat verpakkingen die schud,-, schrap- en schraapleeg zijn en na reiniging zullen worden hergebruikt niet als afvalstof hoeven te worden aangemerkt. De raadsman heeft hierbij verwezen naar een brief van 13 april 2007 - dus daterend van na de bewezenverklaarde feiten - van Ir. J.J.D. van der Steen, Manager EVOA en Besluiten bij SenterNovem, aan de Nederlandse Vereniging van Vatenhandelaren, die zich bij de stukken van het geding bevindt.

4.3. In een nadere bewijsoverweging heeft het hof dit verweer als volgt weergegeven en verworpen:

"Verpakkingsrichtlijn

De raadsman heeft betoogd dat de olievaten geen afvalstoffen zijn, waardoor de wettelijke verplichtingen van de EVOA niet aan de orde zijn. De raadsman beroept zich op art. 3, lid 2, alinea 2 en 3 van de beschikking van de Europese Commissie 2005/270/EG behorende bij verpakkingsrichtlijn 94/62/EG, waarin herbruikbare verpakkingen niet als verpakkingsafval worden gedefinieerd. Deze verpakkingsrichtlijn heeft echter ten doel de kenmerken en de aanbiedingsvorm van gegevens op verpakking en verpakkingsafval te harmoniseren en de gegevens tussen de lidstaten onderling op elkaar af te stemmen en ziet niet op de uitleg van het begrip 'afval'. Dit onderdeel van het verweer wordt verworpen."

Voorts heeft het hof ten aanzien van het begrip afvalstoffen overwogen:

"Het begrip wordt in artikel 1.1 Wet milieubeheer (zoals die gold ten tijde van het tenlastegelegde) als volgt gedefinieerd:

"1. In deze wet en de daarop berustende bepalingen wordt verstaan onder:

Voor de uitleg van het begrip afvalstof dient derhalve aansluiting te worden gezocht bij de Richtlijn 75/442/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschappen, welke richtlijn is gewijzigd bij de Richtlijn 91/156/EEG van 18 maart 1991 en thans is vervangen door de Richtlijn 2006/12/EG van het Europees Parlement en de Raad van 5 april 2006 betreffende afvalstoffen. Artikel 1, onder a, van deze Richtlijn luidt als volgt:

a. "afvalstof: elke stof of voorwerp behorende tot de in bijlage 1 genoemde categorieën, waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen.

c. "houder": de producent van de afvalstoffen of de natuurlijke of rechtspersoon die de afvalstoffen in beheer heeft.

De Hoge Raad heeft zich aangesloten bij de uitleg van het begrip afvalstoffen van het Hof van Justitie van de Europese Unie, (vgl. het arrest van de Hoge Raad van 14 december 2004, LJN AR4900 en het arrest van de Hoge Raad van 4 oktober 2005, LJN AT3643). In de uitleg van het Hof van Justitie staat centraal de vraag of sprake is van een stof waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen. De term "zich ontdoen van" moet worden uitgelegd tegen de achtergrond van de doelstelling van de richtlijn, namelijk de bescherming van de gezondheid van de mens en het milieu tegen schadelijke gevolgen veroorzaakt door het ophalen, het transport, de behandeling, de opslag en het storten van afvalstoffen. Het begrip afvalstof dient derhalve niet restrictief te worden uitgelegd.

Uit de jurisprudentie van het Hof van Justitie volgt dat er een aantal omstandigheden zijn die een aanwijzing vormen dat het gaat om stoffen waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen. Van een doorslaggevend criterium is geen sprake. Bepaalde omstandigheden kunnen een aanwijzing zijn voor een handeling, een voornemen of een verplichting om zich van een stof of een voorwerp te ontdoen in de zin van de Richtlijn. Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer de gebruikte stof een productieresidu is (zie HvJ 15 juni 2000 in de gevoegde zaken C-418/97 en C-419/97, AB 2000, 311).

In een later gewezen arrest (HvJ 18 april 2002, zaak C-9/00) werd geoordeeld dat naast de hoedanigheid van productieresidu van een stof de mate waarin het waarschijnlijk is dat deze stof zonder voorafgaande bewerking wordt hergebruikt, een tweede criterium vormt dat relevant is om te beoordelen of het om een afvalstof gaat. Bij de beoordeling van dit laatstgenoemde criterium spelen aspecten als de mogelijkheid van hergebruik en het economisch voordeel daarvan een rol.

In casu waren de vaten afkomstig van een baggerschip, gelegen in de haven van Emden (Duitsland), waar zij werden geleegd. De vaten werden door een werknemer van [verdachte] opgeladen om ze over te brengen naar [C] te Papendrecht, alwaar de vaten zouden worden doorgeleverd voor reiniging.

Uit het feit dat de vaten voor hergebruik dienden te worden gereinigd (de vaten werden immers opgehaald door [B] om ze te reinigen) en dus een zekere bewerking noodzakelijk was, valt af te leiden dat verdachte zich van de olievaten heeft ontdaan.

Derhalve is sprake van een afvalstof."

4.4. De raadsman heeft een beroep gedaan op de beschikking van de Commissie van 22 maart 2005 tot vaststelling van de tabellen voor het databanksysteem overeenkomstig Richtlijn 94/62/EG van het Europees Parlement en de Raad betreffende verpakking en verpakkingsafval. Uit de titel, de inleidende overwegingen en art. 1 van deze beschikking volgt dat zij strekt tot het vaststellen van de tabellen voor de databases met betrekking tot verpakking en verpakkingsafval waarin art. 12 van Richtlijn 94/62/EG(9) voorziet.

4.5. Volgens de steller van het middel heeft de genoemde beschikking van 22 maart 2005 tot doel een verbinding te leggen tussen de Kaderrichtlijn afvalstoffen en de Verpakkingenrichtlijn, waardoor voor herbruikbare verpakkingen die in omloop blijven niet het afvalstoffenregime geldt.

4.6. Ten aanzien van het begrip afvalstof als bedoeld in art. 1 lid 1 onder a Richtlijn 2006/12/EG en in art. 1.1 lid 1 Wm stel ik het volgende voorop. Volgens vaste rechtspraak van het Europese Hof van Justitie (HvJ EG/EU) is de in bijlage I (categorieën afvalstoffen) van kaderrichtlijn 2006/12/EG opgenomen lijst van stoffen en voorwerpen die als afvalstof gekwalificeerd kunnen worden louter indicatief. Bovendien omvat de bijlage naast 15 specifiek omschreven categorieën afvalstoffen een vangnetcategorie (Q16) voor alle stoffen, materialen of producten die niet onder één van de andere categorieën vallen. Het begrip kan dus alle voorwerpen en stoffen omvatten waarvan de houder zich ontdoet, zelfs al behouden zij commerciële waarde en worden zij opgehaald voor handelsdoeleinden met het oog op recycling, terugwinning of hergebruik. Hieruit volgt dat de kwalificatie als afvalstof vooral afhangt van het gedrag van de houder en van de betekenis van de term "zich ontdoen van". Dit begrip omvat zowel de verwijdering als de nuttige toepassing van een stof of voorwerp. Het moet worden uitgelegd tegen de achtergrond van de doelstelling van de richtlijn, in het bijzonder de bescherming van de gezondheid van mens en milieu tegen schadelijke invloeden veroorzaakt door het ophalen, transporteren, behandelen, opslaan en storten van afvalstoffen. Het werkwoord "zich ontdoen van", dat het toepassingsgebied van het begrip afvalstof bepaalt, kan derhalve niet restrictief worden uitgelegd. Of sprake is van een afvalstof in de zin van de richtlijn moet worden beoordeeld met inachtneming van alle omstandigheden. Daarbij moet rekening worden gehouden met de doelstelling van de richtlijn en ervoor worden gewaakt dat geen afbreuk wordt gedaan aan haar doeltreffendheid.(10) De Hoge Raad heeft zich aangesloten bij de ruime, Europeesrechtelijke uitleg van de term afvalstof.(11)

4.7. Nu volgens bestendige, Europese rechtspraak alle voorwerpen en stoffen waarvan de eigenaar zich ontdoet onder het begrip afvalstoffen kunnen vallen, ongeacht hun eventuele commerciële waarde en of zij voor recycling of hergebruik worden opgehaald, en in aanmerking genomen dat beschikking 2005/270/EG een uitvloeisel is van art. 12 van Richtlijn 94/62/EG, welk artikel lidstaten verplicht tot het opzetten van en het aanleveren van gegevens voor geharmoniseerde databases over verpakkingen en verpakkingsafval, heeft het hof terecht geoordeeld dat beschikking 2005/270/EG niet ziet op de uitleg van het begrip afvalstoffen. De definitie van verpakkingsafval in beschikking 2005/270/EG an sich staat er niet aan in de weg lege olievaten aan te merken als afvalstoffen in de zin van de EVOA. In dit verband wijs ik er ook nog op dat Richtlijn 94/62/EG van 20 december 1994 betreffende verpakking en verpakkingsafval (PB L 365) in de versie zoals die ten tijde van de bewezenverklaarde gedragingen luidde, in artikel 3 dat definities geeft, sub 2, onder "verpakkingsafval" verstaat alle verpakking of verpakkingsmateriaal waarop de definitie van afvalstoffen in Richtlijn 75/442/EEG van toepassing is met uitzondering van produktiereststoffen. Dat pleit ook tegen het standpunt dat beschikking 2005/270/EG zich zou verwijderen van de omschrijving van "afvalstof" in de Afvalstoffenrichtlijn. De klacht dat het hof voor de invulling van het begrip "afvalstoffen" acht had moeten slaan op de genoemde beschikking of die onjuist heeft geïnterpreteerd treft geen doel. Het middel faalt.

5.1. Het tweede middel klaagt, naar ik begrijp, over het oordeel van het hof dat de olievaten moeten worden aangemerkt als afvalstoffen, niet zijnde groene-lijst afvalstoffen.

5.2. Mocht het hof aannemen dat sprake is van een afvalstof, zo heeft de raadsman in hoger beroep bepleit, dan betreft het een zogenaamde groene lijst-afvalstof, waarvoor bij export geen kennisgevingsplicht geldt. Ter onderbouwing van deze stelling heeft de raadsman, kort gezegd, aangevoerd dat het in casu gaat om vaten die zouden worden gereinigd voor hergebruik en die wat betreft de aanwezige restanten smeerolie schud-, schrap- en schraapleeg waren. Ook dit verweer heeft de raadsman mede gebaseerd op informatie verstrekt door het toenmalige SenterNovem.(12)

5.3. In de bestreden uitspraak is dit verweer als volgt samengevat en verworpen:

"Groene lijst

De raadsman heeft aangevoerd dat, voor zover de olievaten wel afvalstoffen zijn, het groene-lijst afvalstoffen zijn waarvoor in dit verband geen kennisgeving noodzakelijk zou zijn.

Dit verweer wordt verworpen. Niet het door de raadsman gebezigde 'schud/schrap en schraapleeg' criterium bepaalt of er sprake is van een groene lijst afvalstof, maar de vraag of de stof voorkomt op de groene lijst. Dat laatste is niet het geval.

Waar de olievaten moeten worden aangemerkt als afvalstoffen (niet zijnde groene-lijst afvalstoffen) was een kennisgeving aan de betrokken bevoegde autoriteiten noodzakelijk en had verdachte een begeleidingsbrief als bedoeld in artikel 10.39 Wm aanwezig moeten hebben."

5.4. De groene lijst, Bijlage II bij verordening 259/93, vermeldt onder GA 430 7204: restanten van ijzer of staal. In de Engelse versie staat hier "iron or steel scrap". De vertaling van het woord 'scrap' luidt volgens Van Dale: schroot, oud ijzer. In de onderhavige zaak heeft het hof in het ongewisse gelaten wat er met de vaten moest gebeuren. Uit de bewijsmiddelen zou zijn af te leiden dat de vaten werden gerecycled, maar in zijn bewijsoverweging blijkt dat het hof ervan uitgaat dat de vaten gereinigd moesten worden. Als de vaten rechtstreeks gerecycled kunnen worden, zou mijns inziens sprake kunnen zijn van schroot of oud ijzer. Als er sprake was van verontreinigd schroot of oud ijzer, bijvoorbeeld omdat op de vaten nog een bewerking van reiniging moest worden toegepast voor met recycling zou kunnen worden begonnen, zou het anders liggen. Het hof had daarom moeten uitleggen waarom de vaten niet als schroot of oud ijzer kunnen worden aangemerkt.

Derhalve slaagt het middel.

6.1. Het derde middel valt uiteen in twee klachten. Het middel klaagt ten eerste dat het hof verdachte ten onrechte als (mede)pleger heeft gekwalificeerd, omdat zij als vervoerder niet de normadressaat is van de voorschriften waarvan onder 1 en 2 is bewezenverklaard dat zij die heeft overtreden.

6.2. De raadsman heeft ter zitting in hoger beroep ten aanzien van het onder 1 en 2 tenlastegelegde betoogd dat niet verdachte, maar de opdrachtgever/ontdoener, de normadressaat is. Als vervoerder zou verdachte slechts dan strafrechtelijk aansprakelijk zijn, als opdrachtgever [C] aan verdachte een begeleidingsbrief had verstrekt en zij vervolgens die brief niet zorgvuldig bij zich had gehouden.

6.3. Het bestreden arrest bevat onder meer de volgende bewijsoverweging van het hof:

"Vervoerder niet normadressaat

De raadsman heeft betoogd dat [verdachte] ten aanzien van het onder 1 en 2 tenlastegelegde niet de normadressaat is. Dit is volgens de raadsman de opdrachtgever/ontdoener en niet de vervoerder.

Het hof verwerpt het verweer. Ten aanzien van het onder 1 tenlastegelegde is sprake van medeplegen van overtreding van artikel 10.60 Wet milieubeheer en daarom is niet relevant dat verdachte niet de opdrachtgever was. Ten aanzien van het onder 2 tenlastegelegde geldt dat het verbod ziet op degene die afvalstoffen vervoert. [Verdachte] is vervoerder en had de olievaten onder zich en is derhalve de normadressaat."

6.4. 's Hofs oordeel ten aanzien van het onder 2 tenlastegelegde, dat art. 10.44 Wm de vervoerder van bedrijfsafvalstoffen een verplichting oplegt, geeft geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting.

Ook overigens getuigt bovenstaande verwerping van het verweer, dat verdachte als vervoerder niet de normadressaat is van de uit art. 26 EVOA voortvloeiende verplichtingen, niet van een onjuiste rechtsopvatting. Het in art. 26 EVOA gegeven verbod op sluikhandel geldt immers voor een ieder, en niet uitsluitend voor de kennisgever als gedefinieerd in art. 2 aanhef en onder g EVOA. Dit volgt uit het gebruik van de woorden "elke overbrenging van afvalstoffen" in art. 26 lid 1 EVOA en uit het feit dat de leden 2, 3 en 4 van dit artikel zien op de situatie dat de sluikhandel de verantwoordelijkheid is van respectievelijk de kennisgever, de ontvanger, en noch de kennisgever noch de ontvanger. Het is een ieder verboden afvalstoffen over te brengen, indien de kennisgever de voorgeschreven kennisgeving niet heeft verricht of de instemming van de bevoegde autoriteiten ontbreekt. Dit brengt mee dat ook verdachte, een vervoerder en niet tevens 'kennisgever', verplicht is zich te onthouden van het overbrengen van afvalstoffen waarvoor geen kennisgeving is gedaan.(13)

6.5. Het derde middel behelst voorts een klacht over de bewezenverklaring (onder 1) van het opzettelijk medeplegen. Het hof zou het daarvoor vereiste opzet van verdachte niet hebben beoordeeld en het criterium van bewuste en nauwe samenwerking niet hebben toegepast.

6.6. Voor medeplegen is vereist dat uit de gebezigde bewijsmiddelen kan volgen dat tussen verdachte en haar mededader sprake is geweest van een bewuste en nauwe samenwerking, gericht op de strafbare gedraging. Ten laste van verdachte is bewezenverklaard dat zij tezamen en in vereniging met een ander opzettelijk een handeling heeft verricht als bedoeld in art. 26 lid 1 EVOA (EEG 259/93). Hieruit volgt dat het opzet van verdachte al dan niet in voorwaardelijke vorm op de sluikhandel gericht moet zijn geweest.(14)

6.7. In casu houden de gebezigde bewijsmiddelen, voor zover hier van belang, in dat verdachte in opdracht van [C] zonder kennisgeving lege olievaten heeft vervoerd uit de haven van het Duitse Emden naar de 'thuisbasis' van [C] in Papendrecht. Het was gebruikelijk dat verdachte voor [C] lege vaten mee terugnam. Een chauffeur in dienst bij verdachte heeft de roestige vaten op het laaddeel van de auto geplaatst en tegen de politie verklaard dat hij wist dat de vaten vanaf de vestiging van [C] te Papendrecht zouden worden doorgeleverd om gerecycled te worden en dat de vaten waarschijnlijk restanten smeerolie bevatten. Dit is niet voldoende om, zoals het hof kennelijk en zonder nadere motivering heeft gedaan, aan te nemen dat verdachte niet alleen opzet had op het vervoeren van de vaten maar ook op het achterwege laten van kennisgeving aan de autoriteiten omtrent het overbrengen van afvalstoffen. De bewezenverklaring onder 1 is derhalve niet naar de eis der wet met redenen omkleed.(15) Voor zover het middel hierover klaagt, slaagt het.

7. Het eerste middel faalt. De overige twee middelen slagen. Ambtshalve heb ik geen grond aangetroffen die tot vernietiging aanleiding behoort te geven.

8. Deze conclusie strekt ertoe dat de Hoge Raad het bestreden arrest zal vernietigen en de zaak zal terugwijzen naar het Gerechtshof Arnhem, teneinde op het bestaande beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

1 In de schriftuur onder 6 'Slotsom cassatiegronden' weergegeven als de gronden a, b en c.

2 Met ingang van 12 juli 2007 verbiedt art. 10.60 lid 2 Wm het verrichten van handelingen als bedoeld in art. 2 onder 35, van de EG-verordening overbrenging van afvalstoffen. Met deze laatste verordening is blijkens het eerste lid van art. 1.1 Wm thans bedoeld de Verordening (EG) nr. 1013/2006 van het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie van 14 juni 2006 betreffende de overbrenging van afvalstoffen (PbEU L 190/1).

3 Verordening (EEG) Nr. 259/93 van de Raad van 1 februari 1993 betreffende toezicht en controle op de overbrenging van afvalstoffen binnen, naar en uit de Europese Gemeenschap, gepubliceerd op 6 februari 1993, Pb. L 30/1.

4 AM: bijlage II is de zgn. groene lijst van afvalstoffen.

5 Op 12 juli 2007 is verordening 259/93 vervallen en werd van toepassing Verordening (EG) Nr. 1013/2006 van het Europees Parlement en de Raad. Ingevolge art. 2 onder 35 van die verordening heet het overbrengen van afvalstoffen zonder kennisgeving aan de autoriteiten conform de verordening "illegale overbrenging".

6 Richtlijn 2006/12/EG van het Europees Parlement en de Raad van 5 april 2006 betreffende afvalstoffen, gepubliceerd op 27 april 2006, Pb. L 114/9. Ingevolge art. 21 inwerkinggetreden op de 20e dag na publicatie.

7 Beschikking van de Commissie van 22 maart 2005 tot vaststelling van de tabellen voor het databanksysteem overeenkomstig Richtlijn 94/62/EG van het Europees Parlement en de Raad betreffende verpakking en verpakkingsafval (2005/270/EG), gepubliceerd op 5 april 2005, Pb. L 86/6.

8 In opdracht van het ministerie van VROM, thans ministerie van Infrastructuur en Milieu, voert SenterNovem, tegenwoordig Agentschap.NL, de EVOA uit en behandelt het vragen over of iets een afvalstof of niet-afvalstof is.

9 Richtlijn 94/62/EG van het Europees Parlement en de Raad van 20 december 1994, Pb. L 365/10.

10 HvJ EG/EU 18 december 1997, C-129/96, JM 1998, m.nt. Douma; HvJ EG/EU 15 juni 2000, C-148/97; C-149/97, LJN AL2947, AB 2000, 311 m.nt. Backes; HvJ EG/EU 18 april 2002, C-9/00, NJ 2002, 461; HvJ EG/EU 7 september 2004, C-1/03, NJ 2005, 213, JM 2005, 13 m.nt. Douma en Feenstra; HvJ EG/EU 24 juni 2008, C-188/07, NJ 2008, 459 m.nt. Mok. Zie ook E. Dans. 'Het begrip 'afvalstof' revisited'. In: TO maart 2010, nr. 1 (pp. 11-17), p. 12 en over o.a. HvJ EG/EU 15 juni 2000, C149/97 F.C.M.A. Michiels. Brood van gisteren; enkele opmerkingen over het begrip afvalstof, AA 50 (2001) 7/8, p. 574 ev.

11 HR 14 december 2004, LJN AR4900, JM 2005, 48 m.nt. Tieman; HR 4 oktober 2005, LJN AT3643; HR 29 januari 2008, LJN BB9829.

12 Te weten het op de website van SenterNovem gepubliceerde antwoord op een 'veelgestelde vraag' over de procedure voor verontreinigde vaten, bestemd om na reiniging te worden gebruikt voor het oorspronkelijke doel. Zie voor de visie van minister van VROM op de vraag of lege, ongereinigde vaten afvalstoffen zijn in de zin van de EVOA: TK 2006-2007, 30 987, nr. 6, Nota naar aanleiding van het verslag, pp. 4-5.

13 Vgl. HR 7 mei 2002, NJ 2002, 428, m.nt. de Hullu. In die zaak werd ook tevergeefs aangevoerd dat de kennisgevingsplicht niet geldt voor de vervoerder van afvalstoffen.

14 Vgl. HR 15 april 2008, LJN BC9412; J. de Hullu (2009). Materieel strafrecht. Deventer: Kluwer, p. 444-445.

15 Vgl. HR 22 februari 2011, LJN BO0077.