Parket bij de Hoge Raad, 08-06-2021, ECLI:NL:PHR:2021:578, 18/05490

4. Geklaagd wordt dat de redelijke termijn in de cassatiefase is overschreden doordat het hof de gedingstukken te laat heeft ingezonden.

5. Als hierboven opgemerkt, is namens de verdachte op 21 december 2018 beroep in cassatie ingesteld. De stukken van het geding zijn op 5 november 2019 bij de Hoge Raad binnengekomen. Daarmee is de inzendtermijn van acht maanden inderdaad overschreden. Ambtshalve merk ik op dat de Hoge Raad uitspraak zal doen nadat meer dan twee jaren zijn verstreken sinds het cassatieberoep werd ingesteld.

6. Het middel is in zoverre terecht voorgesteld.

7. Aangezien echter het eerste middel niet is gehandhaafd, resteert slechts de klacht over schending van de redelijke termijn in de cassatiefase. De vraag rijst daarom of deze klacht in de omstandigheden van het onderhavige geval voldoende belang bij het cassatieberoep tot uitdrukking brengt.

8. In zijn arrest van 11 september 2012, ECLI:NL:HR:2012:BX0146, NJ 2013/241, m.nt. Bleichrodt heeft de Hoge Raad immers het volgende overwogen:

“2.2.4. Aandacht verdient in dit verband het in de memorie van toelichting op p. 19 genoemde voorbeeld dat een cassatieberoep voortaan met art. 80a RO kan worden afgedaan indien dat enkel ertoe strekt te klagen dat als gevolg van het instellen van het cassatieberoep na de bestreden uitspraak de redelijke termijn in de zin van art. 6, eerste lid, EVRM is overschreden. In zo een geval, waarin de betrokkene kennelijk geen (cassatie)klachten heeft over de bestreden uitspraak noch over de behandeling van de zaak door de feitenrechter, en hij tot op zekere hoogte zelf ervoor heeft gekozen door het instellen, althans het niet-intrekken van het cassatieberoep langer dan redelijk is onder de dreiging van een (verdere) strafvervolging te moeten leven, is een beroep op schending van genoemde verdragsbepaling geen klacht die voldoende belang bij het cassatieberoep tot uitdrukking brengt. Van een verzuim dat invloed heeft gehad op de bestreden beslissing, is hier immers geen sprake. Dit is niet anders indien naast het middel betreffende de redelijke termijn slechts middelen zijn voorgesteld die aan toepassing van art. 80a RO niet in de weg staan.”

9. Evenals in de onderhavige zaak was in de zaak die leidde tot HR 22 september 2020, ECLI:NL:HR:2020:1458, NJ 2020/361 naast het middel dat klaagde over de inzendtermijn aanvankelijk een ander middel voorgesteld dat later is ingetrokken. In die zaak werd in eerste instantie geklaagd dat het proces-verbaal van de terechtzitting van het hof in strijd met art. 327 Sv, in verbinding met art. 415, eerste lid, Sv, niet was ondertekend door de griffier, terwijl de griffier evenmin tot ondertekening buiten staat was verklaard. Mijn ambtgenoot Bleichrodt overwoog in zijn conclusie dat die klacht “bepaald niet kansloos” was en aan toepassing van art. 80a RO in de weg stond. Meer dan twee jaren na het instellen van het cassatieberoep was aan dit middel de feitelijke grondslag komen te ontvallen doordat van de griffier van het hof nieuwe informatie was ontvangen. In een geval als dit, waarin een (aanvankelijk) kansrijk middel was voorgesteld, voerde het volgens Bleichrodt te ver om deze situatie gelijk te stellen aan die waarin van begin af aan slechts over de overschrijding van de inzendtermijn wordt geklaagd. De Hoge Raad volgde de advocaat-generaal in dat standpunt en overwoog:

“2.3. Opmerking verdient het volgende. Gelet op de omstandigheden genoemd in de conclusie van de advocaat-generaal — die er in de kern op neer komen dat het verzuim waarop het eerste cassatiemiddel zich richtte, na indiening van de cassatieschriftuur is hersteld, en dat als gevolg daarvan dit cassatiemiddel door de verdachte is ingetrokken — is naar het oordeel van de Hoge Raad in dit geval geen sprake van de situatie als bedoeld in zijn arrest van 11 september 2012, ECLI:NL:HR:2012:BX0146. Daarin heeft de Hoge Raad overwogen dat de verdachte niet met succes kan klagen over een overschrijding van de redelijke termijn in de cassatiefase indien de verdachte kennelijk geen (cassatie)klachten heeft over de bestreden uitspraak noch over de behandeling van de zaak door de feitenrechter, en hij tot op zekere hoogte door de eigen proceshouding langer dan redelijk is onder de dreiging van een (verdere) strafvervolging moet leven.”

10. De onderhavige zaak vertoont zekere gelijkenis met de zaak die leidde tot het bovengenoemde arrest van 22 september 2020. Ook in de onderhavige zaak was naast het (tweede) middel dat klaagt over de overschrijding van de inzendtermijn aanvankelijk een (eerste) cassatiemiddel voorgesteld dat, indien het terecht was gebleken, zou hebben moeten leiden tot vernietiging van de bestreden uitspraak en terugwijzing van de zaak naar het hof. Nadat de griffie van de Hoge Raad had geconstateerd dat de pleitnota zich niet bij de stukken bevond en bij navraag bleek dat ook het hof over die pleitnota niet beschikte, leek dat aanvankelijk eerste middel enige tijd goede kans van slagen te hebben. Hier is eveneens meer dan twee jaren na het instellen van het cassatieberoep alsnog gebleken dat het aanvankelijk eerste middel feitelijke grondslag ontbeert en heeft mr. De Bruijn daarop namens de verdachte dit middel ingetrokken.

11. Er bestaan echter ook verschillen en die wegen naar mijn inzicht zwaarder dan de overeenkomsten, zodat ik tot de conclusie kom dat het middel tevergeefs is voorgesteld. Ik licht dit hieronder toe.

12. Het ingetrokken middel in de zaak die leidde tot het arrest van 22 september 2020 klaagde over de ondertekening van het proces-verbaal van de terechtzitting. Aldus behelsde dat middel de klacht dat bij de behandeling van de zaak door het hof vormen waren verzuimd en wel zodanig dat zulks tot nietigheid van het onderzoek ter terechtzitting diende te leiden. Alleen door het inwinnen van inlichtingen kon het verzuim in cassatie alsnog worden hersteld. Het ingetrokken middel in de onderhavige zaak bevatte daarentegen geen klacht over de bestreden uitspraak of over de wijze waarop het hof de zaak had behandeld. Het ontbreken van een pleitnota bij de aan de Hoge Raad toegezonden stukken strijdt met een behoorlijke procesorde, omdat het verhindert dat in cassatie wordt nagegaan welke verweren, uitdrukkelijk onderbouwde standpunten en verzoeken de verdediging ten overstaan van de feitenrechter naar voren heeft gebracht. Als dat verzuim onherstelbaar is, brengt het om die reden nietigheid van het onderzoek en de naar aanleiding daarvan gedane uitspraak mee.¹ De klacht dat de pleitnota ontbreekt is dus niet gericht tegen de bestreden uitspraak of de behandeling van de zaak door de feitenrechter, maar heeft de strekking dat in de cassatieprocedure die uitspraak en behandeling niet naar behoren kunnen worden gecontroleerd.

13. De Hoge Raad heeft zijn hier bedoelde rechtspraak aldus toegelicht dat de verdachte die kennelijk geen cassatieklachten heeft over de bestreden uitspraak en de behandeling van de zaak door de feitenrechter tot op zekere hoogte zelf ervoor heeft gekozen om door het instellen, althans het niet-intrekken van het cassatieberoep langer dan redelijk is onder de dreiging van een (verdere) strafvervolging te moeten leven.² De Hoge Raad is van oordeel dat dit niet anders is als naast het middel over de inzendtermijn andere middelen zijn voorgesteld die aan niet-ontvankelijkverklaring op de voet van art. 80a RO niet in de weg staan.³ Aan deze rechtspraak doet naar het oordeel van de Hoge Raad kennelijk niet af dat de raadsman die de verdachte in de cassatieprocedure bijstaat soms pas nadat de inzendtermijn reeds is overschreden een inschatting kan maken of een of meer voor te stellen middelen gerede kans hebben om tot cassatie te zullen leiden. Het komt immers regelmatig voor dat de voor de indiening van de middelen verantwoordelijke raadsman niet op voorhand over de relevante gedingstukken beschikt maar daarover eerst komt te beschikken doordat de Hoge Raad hem een afschrift van die stukken verstrekt.

14. Nadat alsnog was gebleken dat de pleitnota zich wel degelijk bij de stukken van het geding in cassatie bevond (en bevindt), is de raadsman van de verdachte opnieuw in de gelegenheid gesteld om mede op basis van deze pleitnota klachten over de bestreden uitspraak en/of over de behandeling van de zaak door het hof naar voren te brengen. Toen de raadsman vanaf 18 februari 2021 over alle relevante stukken beschikte, is hem opnieuw een nadere termijn gegeven en hem de gelegenheid geboden middelen van cassatie voor te stellen. Uiteindelijk zijn namens de verdachte geen (cassatie)klachten over de bestreden uitspraak, noch over de behandeling van de zaak door de feitenrechter gepresenteerd. Volgens de vaste rechtspraak van de Hoge Raad heeft de verdachte daarmee tot op zekere hoogte door de eigen proceshouding langer dan redelijk is onder de dreiging van een (verdere) strafvervolging moeten leven, zodat een beroep op schending van de redelijke termijn bij de toezending van de gedingstukken geen klacht betreft die voldoende belang bij het cassatieberoep tot uitdrukking brengt. De enkele omstandigheid dat de raadsman pas meer dan twee jaar na het instellen van het cassatieberoep over alle relevante stukken kwam te beschikken en daarover werd geïnformeerd, maakt dat naar mijn inzicht niet anders.