Parket bij de Hoge Raad, 13-07-2010, BM2471, 08/03004

Conclusie inzake:

[Verdachte]

1. Het Gerechtshof te Amsterdam heeft verdachte bij arrest van 3 juli 2008 ter zake van "witwassen" veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van zes maanden, waarvan twee maanden voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaar. Voorts heeft het Hof een mobiele telefoon en een geldbedrag van € 100.00,- (honderdduizend euro) verbeurd verklaard en de teruggave aan verdachte gelast van vier mobiele telefoons, een en ander zoals in het arrest nader bepaald.

2. Namens verdachte hebben mr. C.W.J. Faber en mr. S.T. van Berge Henegouwen, beiden advocaat te Maastricht, twee middelen van cassatie voorgesteld.

3. Het eerste middel en het tweede middel klagen over de bewijsvoering. Zij lenen zich voor gezamenlijke bespreking.

4. Ten laste van verdachte is bewezenverklaard dat:

"hij op 12 november 2007 te Schiphol, gemeente Haarlemmermeer, een hoeveelheid geld, te weten 100.000 euro, voorhanden heeft gehad, terwijl hij wist dat bovenomschreven geldbedrag - onmiddellijk of middellijk - afkomstig was uit enig misdrijf."

5. Het bestreden arrest bevat een nadere bewijsoverweging. Die luidt:

6. De bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen:

Ik ben op 12 november 2007 op Schiphol aangehouden met in mijn bezit een bedrag van € 100.000,- in contanten. Ik was op weg naar Spanje. Ik heb dit geld, € 100.000,- opgehaald in Amsterdam. Het waren coupures van € 500,-. Ik droeg het geld los in mijn broekzakken. Ik weet dat grote contante bedragen die op deze wijze van het ene land naar het andere worden gebracht van misdrijf afkomstig kunnen zijn.

Op 12 november 2007 om 17.00 uur hebben wij een hoeveelheid in beslaggenomen geld geteld voor onderzoek. Wij zagen dat het geld bestond uit coupures van vijfhonderd eurobiljetten. Na telling zagen wij dat het tweehonderd eurobiljetten betrof. Wij zagen dat het totaalbedrag na telling honderdduizend euro betrof.

(...)

7. Op de zitting van 19 juni 2008 heeft, zo blijkt uit het proces-verbaal, verdachte verklaard dat het geld dat hij bij zijn aanhouding in zijn bezit had van de in Spanje woonachtige autohandelaar [betrokkene 2] was. Verdachte werkte voor [betrokkene 2] en het geld was bedoeld voor de aankoop van een auto in Duitsland, welke aankoop niet door is gegaan. De sindsdien overleden [betrokkene 2] had het geld geleend van (het bedrijf van) [betrokkene 1], die het in Amsterdam aan verdachte heeft overhandigd.

8. Voorts houdt het proces-verbaal van de zitting van 19 juni 2008, voor zover hier van belang, het volgende in:

"De raadsman legt aan het hof over een kopie van een fax van 19 juni 2008 afkomstig van een bedrijf genaamd [A], gericht aan - naar het hof begrijpt - [verdachte] en ondertekend door [betrokkene 1]. De raadsman deelt mede dat dit de [betrokkene 1] is over wie zijn cliënt het heeft en dat hij ook beschikt over het mobiele telefoonnummer van deze [betrokkene 1] en dat hij direct contact met hem kan opnemen als het hof dat nodig vindt.

De voorzitter deelt de korte inhoud mede van deze fax die vervolgens bij de stukken van het dossier worden gevoegd.

De raadsman legt voorts aan het hof over een krant genaamd [B] van 30 november 2007 waar op de voorpagina een artikel staat over het overlijden van [betrokkene 2] bij een auto-ongeluk op het Spaanse eiland Gran Canaria.

De raadsman voert verweer en deelt het volgende nog mede - kort en zakelijke weergegeven - :

De advocaat-generaal verzet zich tegen inwilliging van de verzoeken tot opheffing dan wel schorsing van de voorlopige hechtenis. Ook verzet hij zich tegen het horen als getuige van [betrokkene 1] nu de noodzaak daartoe ontbreekt.

Het Hof onderbreekt het onderzoek ter terechtzitting voor beraad.

9. Het arrest van 3 juli 2008 houdt onder het kopje 'Verzoek tot het horen van een getuige' het volgende in:

"De raadsman heeft bij pleidooi verzocht de getuige [betrokkene 1] ter terechtzitting te horen. Hij heeft daartoe gesteld dat nu de advocaat-generaal in zijn requisitoir - zakelijk weergegeven - heeft aangegeven dat indien de overgelegde fax/verklaring van [betrokkene 1] betrouwbaar zou zijn het voor de hand had gelegen dat de verdediging de getuige had meegebracht ter terechtzitting, dit noopt tot het horen van de getuige.

Het hof wijst het verzoek derhalve af nu de noodzaak niet is gebleken."

10. In (de toelichting op) de middelen vallen verschillende klachten te ontwaren. Geklaagd wordt dat het Hof ongemotiveerd, althans onbegrijpelijk heeft geoordeeld dat het geldbedrag dat verdachte ten tijde van zijn aanhouding op Schiphol bij zich had van enig misdrijf afkomstig is. Volgens de steller van het middel is er sprake geweest van een passieve houding van het Openbaar Ministerie in het opsporingsonderzoek, een ontoelaatbare omkering van de bewijslast en schending van de onschuldpresumptie, aangezien verdachte een duidelijke en verifieerbare verklaring ter zake van de legale herkomst van het geld naar voren heeft gebracht, terwijl het Openbaar Ministerie geen onderzoek heeft uitgevoerd om die verklaring te verifiëren danwel te falsifiëren. Gesteld wordt dat het Hof de aanvullende onderzoekswensen van de verdediging, strekkende tot het horen van getuigen à décharge, heeft afgewezen.

11. Ik heb mij afgevraagd in hoeverre deze klachten cassatiemiddelen in de zin der wet vormen. Een cassatiemiddel moet een stellige en duidelijke klacht inhouden over de schending van een rechtsregel of het verzuim van een toepasselijk vormvoorschrift door de rechter die de bestreden uitspraak heeft gewezen.(2) Voor zover de middelen klagen over de houding van het Openbaar Ministerie voldoen zij niet aan deze vereisten en moeten zij buiten behandeling blijven.(3)

12. Centraal in het hetgeen overblijft, staat naar ik meen te mogen begrijpen de klacht dat het bewezenverklaarde niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid gelet op het door en namens de verdachte gevoerde verweer. Ik stel voorop dat het bewezenverklaarde in beginsel kan worden afgeleid uit de bewijsmiddelen zoals die in de aanvulling op het verkorte arrest zijn opgenomen. De mogelijkheid dat het bij de verdachte aangetroffen geld niet van misdrijf afkomstig is, is immers gezien die bewijsmiddelen zeer onwaarschijnlijk te achten. Van een omkering van de bewijslast is in zoverre dan ook geen sprake. De veroordeling steunt op in het voor- en eindonderzoek vergaard bewijsmateriaal dat door het Hof betrouwbaar is geoordeeld.

13. De vraag die de middelen kennelijk aan de orde willen stellen, is of het Hof aan de onwaarschijnlijke mogelijkheid dat het geld niet van misdrijf afkomstig is, voorbij had mogen gegaan nu op dat punt verweer is gevoerd. Dat verweer voldoet aan de criteria van het zogenaamde Meer- en Vaartverweer. Het aangevoerde is in strijd met de bewezenverklaring, maar niet met de gebezigde bewijsmiddelen. Aan een dergelijk verweer mag de rechter niet zo maar voorbijgaan. Het is daarbij evenwel niet zo dat steeds geldt dat het gevoerd zijn van een dergelijk verweer meebrengt dat de aangedragen op zich onwaarschijnlijke mogelijkheid alsnog door middel van wettige bewijsmiddelen moet worden uitgesloten. Onder omstandigheden mag de rechter ermee volstaan tot uitdrukking te brengen dat hij het aangevoerde niet aannemelijk acht.(4) Welke motiveringseisen op dit punt in een concreet geval gelden, lijkt onder meer af te hangen van de plausibiliteit van het aangevoerde en van de mate waarin het aangevoerde controleerbaar en verifieerbaar is. Dat laatste betekent dat het aangevoerde de rechter onder omstandigheden noopt tot het (doen) verrichten van nader onderzoek.

14. In dit verband is van belang dat door de verdediging ter terechtzitting van het Hof geen andere verzoeken tot nader onderzoek zijn gedaan dan het ter terechtzitting van 19 juni 2008 gedane verzoek [betrokkene 1] als getuige te horen. Dit verzoek is door het Hof afgewezen. Voor zover in de toelichting op het eerste middel wordt gesteld dat het Hof ook andere getuigenverzoeken heeft afgewezen, missen de klachten feitelijke grondslag. Voor zover de middelen bedoelen te klagen over de afwijzing van het wél gedane verzoek is de vraag of hetgeen met betrekking tot die afwijzing is aangevoerd, voldoet aan de daaraan te stellen eisen. In de punten 19 en 20 van de schriftuur wordt alleen gememoreerd dat het verzoek is afgewezen. Enig argument op grond waarvan geoordeeld zou moeten worden dat die beslissing onjuist dan wel onbegrijpelijk is, wordt niet aangedragen.

15. Desalniettemin meen ik dat de afwijzende beslissing van het Hof op het bedoelde verzoek in de beoordeling dient te worden betrokken. Dit vanwege de onder punt 13 gesignaleerde nauwe samenhang met de verwerping van het Meer en Vaart-verweer. De vraag is immers of het Hof dit verweer had kunnen verwerpen zonder het instellen van een nader onderzoek. Ik wijs er daarbij op dat die nauwe samenhang door het Hof is onderkend. Het Hof heeft het verzoek immers niet bij tussenbeslissing afgewezen, maar in het verkorte arrest en wel op de grond dat het Hof "geen geloof hecht aan de stellingen van de verdachte". Het horen van getuige [betrokkene 1] zou daarom niet noodzakelijk zijn.

16. Het verzoek van verdachtes raadsman tot het horen van getuige [betrokkene 1] is een verzoek in de zin van art. 331 lid 1 jo. art. 328 Sv om toepassing te geven aan art. 315 Sv. Die bepalingen zijn ingevolge art. 415 Sv ook in hoger beroep van toepassing. Maatstaf bij de beslissing op een zodanig verzoek is of de noodzaak daarvan is gebleken.

17. Het Hof heeft dus de juiste maatstaf toegepast bij de beoordeling van het verzoek tot het horen van [betrokkene 1] als getuige. De vraag is vervolgens of het Hof zijn afwijzende beslissing naar behoren heeft gemotiveerd. Daarbij is in het bijzonder de vraag of het Hof niet te ver is vooruitgelopen op het eindoordeel. Had het Hof zijn oordeel met betrekking tot de geloofwaardigheid van verdachtes stellingen niet moeten laten afhangen van hetgeen getuige [betrokkene 1] daarover zou hebben verklaard? Zie bijvoorbeeld HR 8 april 2008, NJ 2008, 230, waarin het Hof zijn afwijzende beslissing baseerde op hetgeen het op grond van het voorhanden bewijsmateriaal achtte vast te staan omtrent de feiten.

18. Ik meen dat het onderhavige geval anders ligt. Wil het horen van een getuige noodzakelijk geacht kunnen worden, dan moet hetgeen die getuige volgens de verdediging zou kunnen verklaren of bevestigen mijns inziens wel een begin van aannemelijkheid hebben. Steun voor die opvatting is te vinden in HR 21 september 1999, NJ 1999, 825, waarin het verzoek om acht getuigen te horen diende om beweringen van de verdachte te staven die zich niet verdroegen met officiële documenten waarvan de juistheid niet door de verdediging was aangevochten. Om die reden kon het Hof het horen van de getuigen niet noodzakelijk oordelen. Dat impliceert dat er, zoals mijn ambtgenoot Machielse in zijn conclusie voorafgaande aan het arrest stelde, gevallen zijn waarin de rechter moeilijk anders kan dan vooruitlopen op het resultaat van het door de verdediging gewenste onderzoek.

19. Mijns inziens heeft het Hof in het onderhavige geval kunnen oordelen dat de beweringen van de verdachte zo weinig plausibel waren, dat het niet noodzakelijk was om de behandeling van de zaak aan te houden teneinde daar nader onderzoek naar te doen. Het Hof stelde vast dat verdachte, hoewel daartoe in de gelegenheid gesteld, "het hof nog steeds geen verifieerbare gegevens [heeft] kunnen verschaffen op punten die eenvoudig te achterhalen moeten zijn en van belang zijn om aan zijn stellingen een begin van geloofwaardigheid te verlenen". Het is dit ontbreken van zelfs maar een "begin van geloofwaardigheid" dat maakte dat het Hof geen geloof hechtte aan de stellingen van verdachte en nader onderzoek daarnaar onnodig achtte. Dat, zoals het Hof oordeelde, ook het overgelegde faxbericht aan de beweringen van de verdachte geen begin van geloofwaardigheid verschafte, acht ik daarbij niet onbegrijpelijk. Het Hof kon daarbij, gelijk het deed, in aanmerking nemen dat het bericht eerst op de dag van de terechtzitting, rond het middaguur, is verzonden. Het Hof zal daarbij ook de weinig vertrouwenwekkende inhoud van het faxbericht in zijn oordeel hebben betrokken. Stijl en spelling zijn erbarmelijk - zelfs de naam van de verdachte ("[verdachte]") is verkeerd gespeld. De beweringen van de verdachte worden daarin herhaald, maar niet op enigerlei wijze geconcretiseerd of onderbouwd. Het briefhoofd is van een in Amsterdam gevestigde onderneming ([A])(5), maar het faxbericht lijkt gelet op het vermelde faxnummer vanuit België te zijn verzonden.(6) Dat laatste is in overeenstemming met verdachtes ter terechtzitting afgelegde verklaring dat [betrokkene 1] in België woont, maar onverklaard blijft hoe dat te rijmen valt met diens bedrijfsvoering in Amsterdam.

20. Ik teken bij dit alles aan dat zelfs indien zou komen vast te staan dat verdachte het geld van [betrokkene 1] zou hebben gekregen voor de aankoop van een auto in Duitsland ten behoeve van [betrokkene 2], daarmee niet gezegd is dat het geld niet van misdrijf afkomstig is. In dit verband vermeld ik dat ook "zwart geld" aangemerkt moet worden als geld dat van misdrijf afkomstig is.

21. Dezelfde slotsom kan ook via een wat andere weg bereikt worden. Volgens de Hoge Raad kan een alternatieve lezing waarop de verdachte zich beroept, zo onwaarschijnlijk zijn dat zelfs een uitdrukkelijke weerlegging ervan achterwege kan blijven. Het zou vreemd zijn als in een dergelijk geval een onderzoek naar die alternatieve lezing toch noodzakelijk geoordeeld moet worden.

22. In casu heeft het Hof gemotiveerd uiteengezet waarom de lezing van de verdachte een begin van geloofwaardigheid mist. Dat oordeel kan zowel de afwijzing van het getuigenverzoek als de verwerping van het Meer en Vaart-verweer dragen.

23. Beide middelen falen.

24. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen, heb ik niet aangetroffen.

25. Deze conclusie strekt ertoe dat de Hoge Raad het beroep zal verwerpen.

AG