Parket bij de Hoge Raad, 19-06-2007, BA3627, 02360/06

Conclusie inzake:

[verdachte]

1. Het Gerechtshof te 's-Gravenhage heeft verdachte op 17 februari 2006 voor 1. "Moord" en 2. "Mishandeling" niet strafbaar geacht en hem ontslagen van alle rechtsvervolging en gelast dat de verdachte ter beschikking zal worden gesteld met bevel tot dwangverpleging. Voorts is een beslissing genomen ten aanzien van de vordering van de benadeelde partij als nader in het arrest omschreven.

2. De verdachte heeft tijdig beroep in cassatie ingesteld. Mrs. G.P. Hamer en B.P. de Boer, beiden advocaat te Amsterdam, hebben een schriftuur ingezonden, houdende twee middelen van cassatie.

3.1. Het eerste middel houdt in dat het verkorte proces-verbaal van de terechtzitting d.d. 3 februari 2006, niet vermeldt dat de verdachte de cautie heeft gekregen. Het moet er aldus voor worden gehouden dat dit niet is geschied. Verdachte is daardoor in zijn belangen geschaad. Indien de cautie wel zou zijn gegeven, zoals in het uitgewerkte proces-verbaal is te lezen, voldoet het verkorte proces-verbaal niet aan de eisen, hetgeen volgens de stellers van het middel tot nietigheid moet leiden. In de toelichting worden nog meer dingen aangegeven die volgens de stellers van het middel in het verkorte proces-verbaal behoren te worden opgenomen: de beslissingen op de verzoeken ter terechtzitting gedaan en de motivering van die beslissingen, het voordragen van de zaak, de toestemming om met het geschorste onderzoek voort te gaan, het voorhouden van de stukken, de vordering van de advocaat-generaal en het laatste woord. Dat zulks wel in het aanvullende, volledige proces-verbaal van de terechtzitting is opgenomen, maakt dit naar het oordeel van de stellers van het middel niet anders.

3.2. Art. 327a Sv luidt sedert 1 januari 2005:

3.3. Art. 138c Sv luidt sedert 1 januari 2005:

"Onder een verkort proces-verbaal wordt verstaan een proces-verbaal dat uitsluitend bevat de uitspraken, die niet in het vonnis zijn opgenomen, en de aantekeningen, waarvan opneming door de wet, anders dan door artikel 326, eerste of tweede lid, wordt verlangd."

Art. 327a is via art. 415 Sv ook van toepassing op het hoger beroep.

3.4. Ik stel voorop dat de stelling dat een verzuim in een verkort proces-verbaal tot nietigheid van het onderzoek ter terechtzitting leidt, geen enkele steun vindt in het recht.(1) Ik zie ook niet in welk belang van de verdachte bij het ontbreken van de vermelding dat de verdachte de cautie heeft gekregen in het verkorte proces-verbaal nu geschaad is, temeer als naast het verkorte proces-verbaal een volledig proces-verbaal is opgemaakt waaruit blijkt dat de cautie wél is gegeven.

De stellers van het middel proberen mijns inziens ten onrechte een parallel te trekken met de zogenaamde "uittreksel arresten". Zij zien daarbij over het hoofd dat het opmaken van een verkort proces-verbaal wettelijk is geregeld, en het opmaken van een uittreksel arrest, dat immers niet voldoet aan art. 365a juncto art. 138b Sv die via art. 415 Sv ook van toepassing zijn op het hoger beroep, niet.

Blijkens het volledig uitgewerkte proces-verbaal d.d. 3 februari 2006 is aan de verdachte de cautie gegeven en zijn de andere door de stellers van het middel aangevoerde vormen in acht genomen. Overigens is niet betwist dat dit proces-verbaal aan de vereisten van art. 326 Sv voldoet.

Ik kom dan ook tot de conclusie dat het middel faalt.

4.1. Het tweede middel klaagt erover dat het hof het verzoek tot het horen van de (voormalige) buren van de verdachte als getuige in zijn strafzaak ten onrechte, althans met de hantering van een verkeerd criterium, althans in ieder geval onvoldoende gemotiveerd, heeft afgewezen.

4.2. Het (uitgewerkte) proces-verbaal van de terechtzitting d.d. 3 februari 2006 houdt, voor zover hier van belang, het volgende in.

"De voorzitter deelt mede de brieven van de raadsman van 23 december 2005, 12 januari 2006 en 25 januari 2006 te hebben gelezen, alsmede de schriftelijke reactie van de advocaat-generaal d.d. 11 en 13 januari 2006, en vraagt de raadsman de in zijn brief van 23 december 2005 verwoorde verzoeken nader toe te lichten.

De verdachte deelt mede, zakelijk weergegeven:

Ik heb gisteren nog met mijn advocaat gesproken en ik zou graag zelf mijn verzoeken toelichten. Ik vraag u maar drie dingen. Ten eerste wil ik een DNA-onderzoek aan de pantoffels en de stofzuiger met schaamharen erin. Ten tweede wil ik iets toevoegen aan mijn eerdere verklaringen. Er zijn dingen die ik nog wil melden en ik vind het heel vreemd dat dat in een democratisch land niet kan. Ten derde merk ik op dat bij dit onderzoek met twee maten wordt gemeten. Deze man hield zich bezig met vrouwenhandel en daarom wil ik dat mijn kinderen worden onderzocht. Mijn advocaat heeft daar op papier een heel verhaal van gemaakt, maar dat is volgens mij niet nodig.

De voorzitter stelt de raadsman in de gelegenheid het in zijn brief van 25 januari 2006 aangekondigde aanhoudingsverzoek nader toe te lichten.

De raadsman voert het woord overeenkomstig zijn overgelegde en aan dit proces-verbaal gehechte nota "aanhoudingsverzoek". Desgevraagd deelt de raadsman mede dat het verhoor van de - niet nader in concreto aangeduide - buren door de politie dan wel de Rijksrecherche dient plaats te vinden en wel na en mede naar aanleiding van de door de verdachte ten overstaan van de Rijksrecherche af te leggen nadere verklaring.

De voorzitter deelt mede eerst de verdachte in de gelegenheid te willen stellen zijn kant van het verhaal naar voren te brengen met betrekking tot de reden van zijn hoger beroep, de gebeurtenissen op 29 december 2003 en op 17 januari 2004 en - mede voor de oordeelsvorming inzake de door de verdachte en diens raadsman gedane verzoeken - de aanleiding tot die gebeurtenissen. Daarna zal de voorzitter de advocaat-generaal het woord geven teneinde op de verzoeken van de verdachte en diens raadsman te reageren en zal het hof zich over die verzoeken beraden en dienaangaande een beslissing geven.

De verdachte wordt in de gelegenheid gesteld zijn bezwaren tegen het vonnis op te geven.

De verdachte geeft op, zakelijk weergegeven:

De Nederlandse rechtspraak meet met twee maten. Ja, ik beken de feiten. Ik heb al tegenover de politie aangegeven dat ik degene ben die dat heeft gedaan. Ik vraag u alleen mijn reden tot het begaan van die feiten te onderzoeken. [Slachtoffer 1] zat in een criminele organisatie van vrouwenhandel. De activiteiten vonden plaats aan de [a-straat 1]. Daar werden pornofilms gemaakt met kinderen. Ik heb dat zelf gezien. Hoe is het mogelijk dat dat niet wordt onderzocht? Ik zeg niet dat ik geen straf verdien. Ik heb mensen pijn gedaan en dat weet ik. Ik heb ook een vrouw en kinderen. Ik wil echter niet op de feiten ingaan, want ik wil dat er eerst nader onderzoek wordt verricht. Als u dat niet wilt doen, moet u uw conclusie trekken.

De voorzitter stelt voor om de gebeurtenissen mede aan de hand van de processtukken stap voor stap door te nemen.

De verdachte deelt mede, zakelijk weergegeven:

Ik ga daar niet op in. In artikel 39 van het Wetboek van Strafrecht staat dat je een persoon eerst volledig onderzoekt. Ik word beroofd van dat recht. Hoe kun je een onderzoek doen zonder basis? Hoe kun je zeggen dat ik niet goed bij mijn hoofd ben als de reden onbekend is? Ik wil alleen tegenover de Rijksrecherche een aanvullende verklaring afleggen. Ik wil daar verklaren over dingen die ik heb gezien en mensen die ervoor verantwoordelijk zijn in de Nederlandse regering. Zolang dat niet wordt onderzocht, kun je niet zeggen dat het niet waar is. Het moet toch eerst bewezen worden?

De voorzitter deelt mede dat het tweede tenlastegelegde feit de echtgenote van de verdachte betreft, die door hem op 29 december 2003 zou zijn mishandeld.

De verdachte deelt hierop mede, zakelijk weergegeven:

Na de onderzoekshandelingen zou ik mijn vrouw hierbij willen hebben, evenals andere getuigen. Nu kan ik er niet op ingaan. Ze heeft wel een briefje geschreven dat het nooit haar bedoeling was om aangifte tegen mij te doen. Ze werd al jarenlang door die mensen mishandeld. Ze mag er niet over praten. Ze zit tussen twee vuren. Weet u wat voor leven ik heb gehad?

De voorzitter houdt de verdachte de korte inhoud van de verklaring van verdachtes vader voor.

De verdachte deelt hierop mede, zakelijk weergegeven:

Mijn vader is verschillende keren op bezoek gekomen. De tolk was een Egyptenaar. Die taal verschilt veel van het Berbers. Er klopt niets van die schriftelijke verklaring.

De voorzitter houdt de verdachte de korte inhoud van de aangifte van [betrokkene 1] voor.

De verdachte deelt hierop mede, zakelijk weergegeven:

De voorzitter deelt de verdachte mede dat zij niet heeft gehoord dat hij ontkent het wapen te hebben aangeschaft om daarmee [slachtoffer 1] om het leven te brengen.

De verdachte antwoordt hierop, zakelijk weergegeven:

Nee, dat klopt, dat heb ik gedaan. Er zijn echter nog feiten onderbelicht gebleven. U krijgt aan het eind mijn verklaring over de feiten, er zijn dingen in mijn eerdere verklaringen die niet kloppen.

De voorzitter stelt voor verdachtes eerdere verklaringen langs te lopen.

De verdachte deelt mede, zakelijk weergegeven:

Nee, daar ga ik niet op in. Sorry. Het klopt niet, ik wil niet dat u met een kanon op een mug schiet. Ik wil dat die kinderen straks hun leven terug hebben. Ik kan niet begrijpen dat het niet nader wordt onderzocht. Ik heb een brief gekregen van de advocaat-generaal dat ik een leugenaar ben. Ik kan dat echt niet begrijpen. Ik wil niet dat u de helft achterwege laat. Er werd me ter terechtzitting in eerste aanleg beloofd dat ik het onderzoek nog zou krijgen en toen werd ik eerst ondervraagd. Ik heb niets ontkend en ik ontken de feiten ook nu niet. Daar vrees ik niet voor, maar verder wil ik er niet op ingaan. Ik wil bovendien niet dat mijn raadsman op dit moment een inhoudelijke verdediging voert.

De raadsman deelt mede zich bij het voeren van de verdediging - overeenkomstig de afspraak die hij tevoren met zijn cliënt heeft gemaakt - te beperken tot de verzoeken.

De verdachte deelt mede, zakelijk weergegeven:

Ik zal geen haar ontkennen. Als ik iets gedaan heb, neem ik daarvoor mijn verantwoordelijkheid. Het is ook niet zo dat ik geen spijt heb van wat ik heb gedaan, maar ik had bij verschillende instanties hulp gezocht en ik werd nergens serieus genomen. Dat is net zo lang doorgegaan totdat ik mezelf niet meer in de hand had. Als u eens wist hoe ik nu leef met de gedachte wat ik mijn kinderen en [betrokkene 2] heb aangedaan. Ik wil nu de bewijzen die ik tegen het slachtoffer had nog niet noemen, maar wel tegenover de Rijksrecherche. Dat zijn zaken en bewijzen die onderzocht moeten worden. Ik kan dat nu toch niet verklappen?

Desgevraagd deelt de raadsman mede ook niet te weten wat de verdachte tegenover de Rijksrecherche wil verklaren.

De raadsman deelt mede op uitdrukkelijk verzoek van de verdachte geen pleidooi te zullen houden. De verzoeken betreffen de bepaling van de strafbaarheid van de verdachte en de op te leggen straf. De raadsman deelt mede dat, zo lang de onderzoeken niet zijn voltooid, niet kan worden gezegd dat de verdachte daadwerkelijk geestesziek is. De onderzoeken acht de raadsman voorts van belang voor de veiligheid van verdachtes vrouw en kinderen.

Desgevraagd deelt de raadsman mede dat door de verdediging niet wordt gesteld dat de verdachte wél toerekeningsvatbaar is, maar alleen dat een en ander moet blijken aan de hand van nader onderzoek. Verdachtes mate van (on)toerekeningsvatbaarheid is door de deskundigen nu alleen vastgesteld op grond van de stukken in het dossier, terwijl psychiaters en psychologen bij de beoordeling van processtukken ook maar leken zijn. De raadsman acht het nog te vroeg om aan te geven of de uitkomst van nader onderzoek nog andere strafrechtelijke gevolgen zou kunnen hebben.

De advocaat-generaal deelt mede reeds schriftelijk op de verzoeken te zijn ingegaan en licht haar standpunt als volgt toe, zakelijk weergegeven:

Ik blijf met het probleem zitten dat de toelichting op de verzoeken verre van inhoudelijk is. De verdachte wil geen inzage geven in de punten die de noodzakelijkheid van het nadere onderzoek juist zouden aangeven. De verzoeken betreffen, zo ik heb begrepen, de vraag naar de strafbaarheid van de verdachte. In het dossier bevinden zich de verklaringen van de verdachte en zijn echtgenote en bevindingen van diverse onderzoekshandelingen naar aanleiding van verdachtes verklaringen. De verdachte hoeft ter onderbouwing van zijn verzoeken geen namen van (overige) deelnemers van de beweerdelijke criminele organisatie te noemen, maar er is wel meer voor nodig dan wat hij thans verklaart. De verdachte is immers de enige in zijn omgeving die over het bestaan van deze criminele organisatie rept. Om die reden blijf ik bij mijn schriftelijke conclusie van 13 januari jongstleden. Voorts merk ik op dat in het rapport van het Pieter Baan Centrum (hierna: PBC) staat vermeld dat de tenlastegelegde feiten grotendeels bij verdachtes waanstoornis aansluiten. Verdachtes versie wordt daarentegen door geen enkele verklaring en ook niet door nader verricht onderzoek ondersteund. Ik acht het derhalve zinloos om de thans verzochte nadere onderzoekshandelingen nog uit te voeren. Indien het verzoek van de verdachte om een nadere verklaring tegenover de Rijksrecherche af te leggen onverhoopt wordt toegewezen, dan verwacht ik dat deze verklaring handen noch voeten zal hebben en niet tot nadere onderzoeksresultaten zal leiden. Er is niets aangegeven omtrent het realiteitsgehalte van de gedachten van de verdachte. Ik concludeer tot afwijzing van de verzoeken en voortzetting van het onderzoek ter terechtzitting.

De raadsman deelt mede, zakelijk weergegeven:

De rollen worden door de advocaat-generaal omgedraaid. De verdachte heeft van alles aangedragen en daarmee wordt niets gedaan, namelijk de haren, de telefoongegevens en de pantoffels.

De verdachte deelt mede, zakelijk weergegeven:

Ik zou graag met het PBC en de ambulante onderzoekers hebben meegewerkt. Ik heb niets te verbergen, maar in de wet staat dat de geestelijke vorm uitdrukkelijk wordt onderzocht. Je moet eerst de basis onderzoeken: de daad en de reden daarvan. Daarna kun je pas de geestelijke toestand zoals bedoeld in artikel 39 onderzoeken. Ik zou graag meewerken. Een mens zit zo in elkaar dat alles een reden heeft.

Het hof onderbreekt vervolgens het onderzoek voor beraad.

4.3. De stellers van het middel betogen dat het hof een onjuiste maatstaf heeft gehanteerd ter afwijzing van het verzoek om getuigen te horen. Het hof had zich moeten bedienen van het criterium van het derde lid van art. 418 Sv, dat inhoudt dat een getuige door het hof kan worden gewijzigd indien het horen ter terechtzitting redelijkerwijs niet noodzakelijk is te achten. Volgens de stellers van het middel is het criterium van dit derde lid van art. 418 Sv strenger dan het criterium van art. 315 Sv.

4.4. Ik deel die mening niet. Art. 418 Sv heeft zijn huidige vorm gekregen bij Nota van wijziging.(4) Het derde lid is toen als volgt toegelicht:

"Een omissie is rechtgezet doordat in het voorgestelde derde lid de weigeringsgrond die in artikel 414, tweede lid, Sv voor het openbaar ministerie is opgenomen, ook is opgenomen voor het gerechtshof. Daarmee is er in voorzien dat een getuige waarvan de oproeping door het openbaar ministerie geweigerd is omdat horen niet noodzakelijk is en hij niet bij schriftuur door de verdachte is opgegeven, door het gerechtshof op dezelfde grond kan worden geweigerd."

Art. 414, tweede lid, Sv geeft de AG de bevoegdheid een niet bij schriftuur opgegeven getuige te weigeren indien het horen ter terechtzitting redelijkerwijs niet noodzakelijk is te achten. De memorie van toelichting houdt over art. 414, tweede lid, Sv het volgende in:

"Indien getuigen niet bij schriftuur worden opgegeven, kunnen ook naar aanleiding van de appeldagvaarding ingevolge artikel 414 Sv nog getuigen worden opgegeven. In dit wetsvoorstel wordt evenwel voorgesteld, deze mogelijkheid aldus te clausuleren dat in het geval de verdachte hoger beroep heeft ingesteld, de advocaat-generaal een niet bij schriftuur door de verdachte opgegeven getuige of deskundige kan weigeren te doen oproepen indien horen ter terechtzitting redelijkerwijs niet noodzakelijk is te achten. Van de advocaat-generaal wordt in dit stadium derhalve verwacht dat hij zich uitsluitend op het criterium van artikel 315 Sv oriënteert. Dat is een betrekkelijk streng criterium: kort gezegd kan horen noodzakelijk zijn ofwel als de rechtbank zelf meent de getuige met het oog op een goede waarheidsvinding te moeten horen, ofwel de waarborg van een fair hearing neergelegd in artikel 6 EVRM en daarmee verwante beginselen van een behoorlijke procesorde horen vereisen (vgl. o.a. HR 19 september 1994, NJ 1995, 11)."(5)

Het middel faalt.

5. Beide middelen falen en kunnen worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende motivering. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

6. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.