Parket bij de Hoge Raad, 18-11-2003, AM0234, 00869/03

Conclusie inzake:

[verdachte](1)

1. Het Gerechtshof te Arnhem heeft verdachte op 24 juli 2002 voor -kort gezegd- het door een rechtspersoon plegen van valsheid in geschift en het gebruik maken van een vals geschrift veroordeeld tot een geldboete van € 45.375.

2. Verdachte heeft dezelfde dag cassatie aangetekend. Mr G.P. Hamer en mr A.M. Ficq-Kengen, advocaten te Amsterdam, hebben een schriftuur ingezonden, houdende vier middelen van cassatie.

3.1 Het eerste middel klaagt over de verwerping door het hof van het beroep op overschrijding van de redelijke termijn. Namens verdachte is blijkens het aan het proces-verbaal van 12 januari 2000 gehechte geschrift het volgende verklaard:

In antwoord daarop heeft het hof het volgende beslist;

3.2. Hierin ligt besloten dat het hof van oordeel was dat indién de redelijke termijn al was overschreden het namens verdachte gestelde niet zodanig uitzonderlijke omstandigheden op zou leveren dat niet-ontvankelijkverklaring van het OM aangewezen was. Die weerlegging is toereikend, ervan uitgaande dat de redelijke termijn inderdaad is overschreden. Daarbij neem ik in aanmerking dat naar zeggen van verdachte eerst in juli 1993 aangifte is gedaan en dat hetgeen namens verdachte is gesteld geen houvast biedt voor aanwijzing van een eerdere dies a quo. Het enkele tijdsverloop van zeseneenhalf jaar sinds de aangifte - aangenomen al dat vanaf dat moment de redelijke termijn begon te lopen - levert nog niet zo een uitzonderlijke omstandigheid op. Als de redelijke termijn zou zijn overschreden zou strafvermindering in de rede hebben gelegen.(2)

3.3 Het hof heeft in zijn arrest vervolgens het volgende overwogen:

Het hof overweegt ambtshalve nog dat er in het onderhavige geval geen sprake van is van schending van de redelijke termijn zoals bedoeld in artikel 6 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. Het hof overweegt hierbij dat de behandeling van de strafzaak een geruime tijd heeft geduurd, maar dat dit tijdsverloop, gelet op de proceshouding van verdachte, in hoge mate voor rekening van verdachte komt.

4.1 Het tweede middel bevat de klacht dat het recht van verdachte op een behandeling van haar zaak binnen de redelijke termijn bedoeld in art. 6 EVRM is geschonden, nu tussen het instellen van het beroep in cassatie en de ontvangst van de stukken ter griffie van de Hoge Raad meer dan acht maanden zijn verstreken.

4.2 Namens de verdachte is op 24 juli 2002 beroep in cassatie ingesteld. Blijkens een op de inventaris van de stukken geplaatst stempel zijn deze 10 april 2003 ter griffie van de Hoge Raad binnengekomen. De door de Hoge Raad op acht maanden bepaalde inzendtermijn is dus met twee weken overschreden. Deze overschrijding is mijns inziens niet door een bijzonder voortvarende behandeling in cassatie gecompenseerd, hoewel de behandeling evenmin als traag is te kenschetsen, gelet op alle handelingen die in een cassatiezaak moeten worden verricht voordat de Raad uitspraak kan doen.(3) Het middel is dus terecht voorgesteld. De Hoge Raad zal eigenhandig de opgelegde straf kunnen verminderen.

De vertegenwoordiger van verdachte heeft vervolgens het woord gevoerd over gebreken in de oproepingen en over de weigering van de advocaat-generaal om getuigen op te roepen en daartoe een geschrift aan het hof overgelegd. De advocaat-generaal heeft daarop geantwoord. Het proces-verbaal gaat verder:

Na gehouden beraad deelt de voorzitter mede dat thans de beslissingen van het hof zullen worden meegedeeld en dat de beslissingen voorzien van een motivering schriftelijk zullen worden vastgelegd in het proces-verbaal van de zitting. Voorts deelt de voorzitter mee dat in verband met de aanhouding van de zaak de verdachte in de gelegenheid is om voor de volgende zitting kennis te nemen van de schriftelijke weergave van de beslissingen. De vertegenwoordiger van verdachte stemt met deze gang van zaken in.

Nadat de vertegenwoordiger van verdachte dicht bij de advocaat-generaal is gaan staan verklaart de advocaat-generaal - zakelijk weergegeven -:

Uit het proces-verbaal van de vorige terechtzitting blijkt duidelijk hoe een en ander verlopen is. De vertegenwoordiger van verdachte heeft toen goed begrepen wat er allemaal gebeurde. Ik heb de vertegenwoordiger van verdachte bij de informatie-balie in de hal zien staan en ik heb het idee dat hij normaal met het personeel communiceerde en het allemaal goed kon volgen. Ik zie geen reden om de behandeling schriftelijk te doen plaats vinden en ik verzoek dan ook het verzoek van de vertegenwoordiger van verdachte af te wijzen.

Vervolgens heeft het hof als zijn beslissing medegedeeld dat de procesvoering niet schriftelijk zal geschieden. Daarna ontstaat er een discussie met vertegenwoordiger van verdachte over verzoeken ex art. 525 Sv die hij heeft ingediend en over het standpunt dat deze verzoeken schorsende werking hebben. De vertegenwoordiger van verdachte deelt mee dat hij hetgeen is gezegd heeft verstaan. Het proces-verbaal vervolgt:

Nadat de voorzitter de vertegenwoordiger van verdachte te verstaan heeft gegeven goed te luisteren naar hetgeen zal worden gezegd en dichtbij de tafel van de advocaat-generaal plaats te nemen, verklaart de advocaat-generaal - zakelijk weergegeven -: (AM, etc.)

Nadat de advocaat-generaal het woord heeft gevoerd heeft de vertegenwoordiger van verdachte hierop als volgt gereageerd:

Ik weet niet wat de advocaat-generaal allemaal heeft gezegd. Ik wil dat die man door een ander wordt vervangen. De advocaat-generaal is een irritante man die uitsluitend idiote dingen zegt, maar dat kan aan mijn gehoorgebrek liggen. In de rechterlijke macht heb ik geen vertrouwen. Het is bekend dat de rechtenstudie slechts wordt gevolgd door studenten die ongeschikt zijn voor een studie medicijnen.

Het proces-verbaal vervolgt:

Het hof besluit dan de behandeling van de zaak op een andere dag voort te zetten. De nieuwe rechtsdag wordt aan de vertegenwoordiger van verdachte aangezegd. De vertegenwoordiger van verdachte deelt mee de beslissing van het hof te hebben verstaan. Omdat de rechtbank Utrecht inmiddels zich onbevoegd heeft verklaard te beslissen op een door de vertegenwoordiger van verdachte ingediend verzoek tot regeling van rechtsgebied (art. 526 Sv), de vertegenwoordiger van verdachte daartegen cassatieberoep heeft ingesteld, maar dat cassatieberoep weer heeft ingetrokken, werd de zaak pas weer aangebracht op 11 juli 2002. Voor het OM treedt dan een vrouwelijke advocaat-generaal op, waar eerder een mannelijke ambtgenoot ter terechtzitting aanwezig was. Op die dag zijn ook drie getuigen verschenen die daar zijn gehoord. De verdediging heeft, zij het met enige wrijving tussen de vertegenwoordiger van verdachte en de voorzitter, de getuigen vragen kunnen stellen. Blijkens het proces-verbaal gebeurt dan het volgende:

De advocaat-generaal voert het woord, leest de vordering voor en legt die aan het hof over.

De vertegenwoordiger van verdachte verklaart -zakelijk weergegeven-:

De voorzitter merkt op dat vertegenwoordiger van verdachte tot voor kort op geen enkel moment bij de behandeling van zijn zaak blijkt heeft gegeven problemen te hebben met zijn gehoor. De voorzitter merkt voorts op dat het hof heeft geconstateerd dat de verhoren van de getuigen zonder problemen zijn verlopen, alsmede dat de communicatie tussen vertegenwoordiger van verdachte en de advocaat-generaal in eerste instantie goed verliep en dat vertegenwoordiger van verdachte in de zaak met parketnummer 21-001088-97 (de in voetnoot 1 vermelde zaak [betrokkene 1], AM), welke zaak tegelijkertijd, doch niet gevoegd, is behandeld, de vraag van de advocaat-generaal of hij in die zaak in het geval het hof tot een veroordeling komt, beried is om onbetaalde arbeid ten algemenen nutte te verrichten heeft verstaan, dit terwijl hij op het moment dat de advocaat-generaal haar vraag stelde de advocaat-generaal niet aankeek.

De voorzitter herhaalt vervolgens, zakelijk samengevat, hetgeen de advocaat-generaal zojuist in haar requisitoir naar voren heeft gebracht.

Daarna zijn er nog enige schermutselingen tussen vertegenwoordiger van verdachte, de voorzitter en de advocaat-generaal. Dan ontrolt zich weer het bekende scenario nadat de advocaat-generaal in antwoord op vertegenwoordiger van verdachte haar standpunt heeft toegelicht;

De vertegenwoordiger van verdachte verklaart -zakelijk weergegeven-:

Ik heb hetgeen de advocaat-generaal heeft gezegd niet gehoord.

De voorzitter herhaalt hierop hetgeen de advocaat-generaal heeft medegedeeld.

De vertegenwoordiger van verdachte verklaart -zakelijk weergegeven-:

Ik hoor nu weer een loze kreet van de advocaat-generaal. Ze kan niet zomaar van alles stellen. Ze moet de uitspraak van de Hoge Raad kunnen overleggen.

5.2. De steller van het middel gaat ervan uit dat art. 6 lid 1 EVRM aan de verdachte het recht geeft letterlijk alles te horen te krijgen wat in het strafproces wordt gezegd. Dat recht vloeit evenwel niet uit art. 6 EVRM voort. Volgens het EHRM staat buiten twijfel

that Article 6 (art. 6), read as a whole, guarantees the right of an accused to participate effectively in a criminal trial. In general this includes, inter alia, not only his right to be present, but also to hear and follow the proceedings. (4)

Onder omstandigheden kan dat meebrengen dat een tolk aanwezig is om te verzekeren dat verdachte wordt geïnformeerd en zijn rechten kan uitoefenen:

74. The right, stated in paragraph 3 (e) of Article 6 (art. 6-3-e), to the free assistance of an interpreter applies not only to oral statements made at the trial hearing but also to documentary material and the pre-trial proceedings. Paragraph 3 (e) (art. 6-3-e) signifies that a person "charged with a criminal offence" who cannot understand or speak the language used in court has the right to the free assistance of an interpreter for the translation or interpretation of all those documents or statements in the proceedings instituted against him which it is necessary for him to understand or to have rendered into the court's language in order to have the benefit of a fair trial (see the Luedicke, Belkacem and Koç judgment of 28 November 1978, Series A no. 29, p. 20, § 48).

However, paragraph 3 (e) (art. 6-3-e) does not go so far as to require a written translation of all items of written evidence or official documents in the procedure. The interpretation assistance provided should be such as to enable the defendant to have knowledge of the case against him and to defend himself, notably by being able to put before the court his version of the events.(5)

De vertegenwoordiger van verdachte verklaart voorts -zakelijk weergegeven-:

Ik heb wederom een verzoekschrift ex artikel 526 van het Wetboek van Strafvordering ingediend en ik meen dat door het indienen van voornoemd verzoekschrift de vervolging dient te worden geschorst.

De voorzitter deelt de vertegenwoordiger van verdachte hierop mede dat het hof van oordeel is dat er thans aan het indienen van een verzoekschrift ex artikel 526, eerste lid, van het Wetboek van Strafvordering geen schorsende werking dient te worden toegekend. De voorzitter geeft te kennen dat het hof hierbij in overweging heeft genomen dat reeds een soortgelijk verzoek aanhangig is geweest, maar dat, nu de vertegenwoordiger van verdachte het cassatieberoep tegen de beslissing van de rechtbank Utrecht heeft ingetrokken, verdachte kennelijk geen prijs stelt op een beslissing van de Hoge Raad inzake het rechtsmachtgeschil, zodat er geen rechtens te respecteren belang is dat gediend zou worden met een schorsing van de vervolging.

De de vertegenwoordiger van verdachte reageert hierop -zakelijk weergegeven-:

Ik heb eergisteren met een medewerker van de Hoge Raad gebeld en heb deze zaak aan deze medewerker voorgelegd. Mij werd medegedeeld dat de rechtbank te Utrecht een fout had gemaakt en dat ik hier de dupe van was geworden. De medewerker heeft mij voorts geadviseerd om uw hof voor te houden dat ik wederom een verzoekschrift ex artikel 526, eerste lid, van het Wetboek van Strafvordering heb ingediend. Verder werd mij medegedeeld dat uw hof mijn vervolging zou dienen te schorsen. Ik maak bezwaar tegen uw beslissing. Ik wil ook dat dit in het proces-verbaal wordt opgenomen met vermelding van het tijdstip. Het is nu 10.14 uur.

De voorzitter deelt mede dat verder wordt gegaan met de behandeling van de zaak en dat de vertegenwoordiger van verdachte wordt verzocht zijn verzoeken aan het hof te concentreren en te voeren op het moment dat hij het woord ter verdediging mag voeren. Voorts deelt hij mee dat het hof bij (tussen)arrest op verzoeken van de kant van verdachte zal beslissen.

Vervolgens zijn er nog enige getuigen ondervraagd aan wie de vertegenwoordiger van verdachte bepaalde stukken heeft voorgehouden. Daarna is de vertegenwoordiger van verdachte weer aan het woord:

De vertegenwoordiger van verdachte loopt hierop richting de advocaat-generaal en verzoekt de advocaat-generaal om inzage in haar stukken.

Vervolgens heeft de griffier uit de mond van de vertegenwoordiger van verdachte opgetekend:

Ik wens nogmaals te benadrukken dat u de behandeling van deze zaak had dienen aan te houden. Als ik het idee had dat een wrakingverzoek enig effect zou sorteren dan zou ik zo'n verzoek wel doen. Het is een schandaal hoe men hier in Arnhem met de wetten om gaat. Geen enkele verdachte verwacht nog dat je in Arnhem een eerlijk proces krijgt.

De advocaat-generaal heeft hierop geantwoord. Nadat de vertegenwoordiger van verdachte daarop weer heeft gereageerd heeft het hof beraadslaagd. De voorzitter deelt het resultaat ervan mede:

Na gehouden beraad deelt de voorzitter van het hof mede dat het hof thans geen aanleiding ziet om de behandeling van de zaak aan te houden en dat het hof bij (tussen)arrest op de gedane verzoeken zal beslissen.

De voorzitter vraagt nogmaals aan de vertegenwoordiger van verdachte of verdachte kan aangeven welke vragen hij aan de door hem gevraagde getuigen zou willen stellen.

De de vertegenwoordiger van verdachte verklaart -zakelijk weergegeven-:

De voorzitter legt uit dat de advocaat-generaal duidde op de beslissing van de Hoge Raad 2 april 2002 inzake het geschil over de rechtsmacht, uit welke beslissing naar voren komt dat de behandeling van het cassatieberoep was bepaald op 12 maart 2002, maar dat de vertegenwoordiger van verdachte blijkens de daarvan opgemaakte akte op 8 maart 2002, dus vóór die behandeling, het tegen de beslissing van de rechtbank Utrecht ingestelde cassatieberoep heeft ingetrokken en dat de Hoge Raad deze handeling van de vertegenwoordiger van verdachte aldus heeft verstaan dat verdachte het cassatieberoep tegen voornoemde beslissing heeft ingetrokken, alsmede dat verdachte het op de voet van artikel 526, eerste lid, van het Wetboek van Strafvordering ingediende verzoek heeft ingetrokken.

De de vertegenwoordiger van verdachte verklaart -zakelijk weergegeven-:

Ik heb inderdaad stukken van de Hoge Raad ontvangen en ik zou ook graag in de gelegenheid worden gesteld om deze aan uw hof te laten zien. U kunt dan zien dat de Hoge Raad heeft geoordeeld dat de rechtbank te Utrecht vormfouten heeft gemaakt.

De voorzitter deelt mede dat dit niet uit de stukken van de Hoge Raad voortvloeit.

De de vertegenwoordiger van verdachte reageert -zakelijk weergegeven-:

6.2. Het eindarrest bevat dan de volgende overwegingen:

Het middel voert aan dat de vertegenwoordiger van verdachte op de mededeling van een medewerker van de Hoge Raad dat het hof de behandeling van de zaak zou aanhouden heeft mogen vertrouwen en dat hem daarom niet kan worden verweten dat hij zijn dossier niet heeft meegenomen.

6.3. Het hof heeft beslist dat verdachte er in redelijkheid niet van uit is mogen gaan dat het onderzoek ter terechtzitting zou worden geschorst. Daarin ligt besloten dat een mededeling van een onbekende medewerker van de Hoge Raad onvoldoende is om ervan uit te mogen gaan dat een ander gerecht het onderzoek ter terechtzitting wel zal schorsen. Dat impliciete oordeel geeft geen blijk van een verkeerde uitleg en is niet onbegrijpelijk.

6.4. Overigens wil ik nog melden dat ik de zakenadministratie van de Hoge Raad heb geraadpleegd en dat een nieuw verzoek van verdachte tot regeling van rechtsgebied op de voet van art. 526 Sv daar niet bekend is. Ook al zou een medewerker van de Hoge Raad aan de vertegenwoordiger van verdachte hebben medegedeeld dat indiening van zo een verzoek tot een schorsing van het onderzoek zou leiden(7) dan nog is 's hofs beslissing uiteindelijk juist; er is geen verzoek gedaan aan de Hoge Raad, dus de vertegenwoordiger van verdachte wist zeker dat schorsing niet aan de orde was. Als hij dan zijn dossier op kantoor laat liggen omdat hij rekent op een schorsing is dat tegen beter weten in geweest.

7. Het tweede middel slaagt. De overige middelen falen en kunnen naar mijn mening met de aan art. 81 RO ontleende motivering worden verworpen. Ambtshalve heb ik geen grond gevonden die tot vernietiging aanleiding behoort te geven.

8. Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest, maar uitsluitend ten aanzien van de hoogte van de opgelegde sanctie, met zodanige vermindering van de sanctie dat de inbreuk op verdachtes recht op berechting binnen een redelijke termijn in voldoende mate wordt gecompenseerd, en tot verwerping van het beroep voor het overige.