Rechtbank Rotterdam, 25-11-2014, ECLI:NL:RBROT:2014:9561, ROT 14-1733

Eiser, [geboortedatum], was tot 1 januari 2012 werkzaam als[functie] bij [werkgever]. Sinds 1 januari 2012 was eiser herplaatsingskandidaat.

Op 10 [datum 1] is de stichting [c] opgericht door drie medewerkers van de voormalige [d], onder wie eiser, destijds [functie 2]. De[d] is in 2006 gefuseerd met [e]. [c] is opgericht vanuit de behoefte [f] uit te voeren. Tussen [datum 1] en [datum 2] was de stichting ‘slapend’. Eiser was vanaf de oprichting tot[datum 3] bestuursvoorzitter van [c] en van[datum 3] tot [datum 4] was hij[functie 3].

In zijn brief van [datum 5] stelt plaatsvervangend Inspecteur-Generaal[j] dat de feiten en aandachtspunten die uit de interne audit [c] naar voren zijn gekomen reden vormen om medewerkers van de [werkgever] terug te trekken uit het bestuur van de Stichting [c]. Hij verzoekt de Secretaris-Generaal van het toenmalige Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) om met hulp van de Rijks-auditdienst een uitgebreider (tuchtrechtelijk) onderzoek te doen. Dit heeft geresulteerd in een integriteitsonderzoek, uitgevoerd door[k]. Eiser is in het kader van dit onderzoek geïnterviewd op [datum 6] en op[datum 7]. Op [datum 8] heeft [k] rapport uitgebracht.

Op grond van de resultaten van het integriteitsonderzoek van [k] kan eiser volgens verweerder plichtsverzuim worden verweten, bestaande uit de volgende gedragingen:

1. Het plaatsen van een gefingeerde handtekening van [i] onder de jaarrekening van [datum 9] van de stichting [c];

2. ( Het geven van een onjuiste voorstelling van zaken naar de [f] over) de aanschaf van zes zogenoemde Flybooks ten behoeve van de MT-leden van de [f][regio] en een Apple MacBook ten behoeve van [i], zonder gebruikmaking van de verplichte afname bij de [l]) van het toenmalige ministerie van LNV;

3. Het opmaken en ondertekenen van een overeenkomst van opdracht tussen de [f] en de firma [h], waarvan de inhoud, geheel of gedeeltelijk, niet conform de waarheid is, althans in ieder geval zodanig onduidelijk is omschreven dat geen helderheid ontstaat over de ware intentie van de overeenkomst;

4. Het ondertekenen ter goedkeuring van facturen van [h] in de wetenschap dat de verrichte werkzaamheden voor de [f] niet conform de waarheid zijn;

5. Het van (de privérekening van) [i] ontvangen van een betaling ter hoogte van [bedrag] waarvan is vastgesteld dat die door [i] ten onrechte ten laste van de[werkgever] is gebracht en het vervolgens behouden van dat bedrag.

2. Verweerder heeft bij het bestreden besluit, met inachtneming van het advies van de Adviescommissie bezwaren personele aangelegenheden EZ (bezwaaradviescommissie), de beslissing gehandhaafd eiser op grond van artikel 81, eerste lid, aanhef en onder l, van het Algemeen Rijksambtenarenreglement (ARAR) de disciplinaire maatregel van onvoorwaardelijk ontslag op te leggen, omdat de vermelde gedragingen volgens verweerder zijn aan te merken als zeer ernstig plichtsverzuim.

3. Volgens vaste jurisprudentie van de Centrale Raad van Beroep (CRvB), geldt in het ambtenarentuchtrecht als uitgangspunt dat voor de constatering van plichtsverzuim dat tot disciplinaire bestraffing aanleiding kan geven, op basis van de beschikbare, deugdelijk vastgestelde, gegevens de overtuiging moet zijn verkregen dat de betrokken ambtenaar zich aan de hem verweten gedraging schuldig heeft gemaakt. Een onderzoek naar plichtsverzuim dient voorts te worden verricht met inachtneming van de nodige zorgvuldigheid. De rechtbank dient vervolgens de oplegging van de disciplinaire straf vol te toetsen op rechtmatigheid, waarbij zij dient te beoordelen of het bestuursorgaan bij het bepalen van de sanctie is gebleven binnen de grenzen van het evenredigheidsbeginsel.

Eiser betoogt dat de verweten gedragingen niet hun grondslag vinden in een zorgvuldige en rechtmatige feitenvaststelling. Er is sprake van onzorgvuldig onderzoek en een onzorgvuldige voorbereiding. Met het ontbreken van het conceptrapport van de Audit [c] blijft onduidelijk waarop het verzoek van[j] tot nader onderzoek is gebaseerd. Ook blijft onduidelijk of het definitieve auditrapport wel alle (juiste) informatie bevat. De verslaglegging in het onderzoeksrapport van [k] bevat onjuistheden en onduidelijkheden. Er bestaat discrepantie tussen de verschillende verklaringen. Verder is hem ten onrechte geen cautie verleend, terwijl hij kennelijk als verdachte in het onderzoek werd gehoord.

De beroepsgrond dat verweerder de verweten gedragingen ten onrechte heeft gekwalificeerd als plichtsverzuim, faalt.

Onder plichtsverzuim verstaat artikel 80, tweede lid, van het ARAR zowel het overtreden van enig voorschrift als het doen of nalaten van iets, hetwelk een goed ambtenaar in gelijke omstandigheden behoort na te laten of te doen.

Eiser heeft verder niet betwist dat hij[bedrag],- van [i] heeft ontvangen. Uit het [k]-rapport blijkt dat de[bedrag],- door [i] (ten onrechte) is doorbelast aan de[werkgever]. Dat eiser niet wist waarom het geld op zijn rekening was gestort, neemt niet weg dat hij dit bedrag desondanks drieënhalf jaar – en naar hij ter zitting heeft toegegeven willens en wetens – op zijn privérekening heeft laten staan zonder dat te kunnen verantwoorden. Dat hij de[bedrag],- vermeerderd met de wettelijke rente aan verweerder heeft terugbetaald, zodra hem bekend was dat het ten onrechte aan de[werkgever] was doorbelast, doet daaraan niet af. Ook dit handelen (dan wel het nalaten ervan) levert plichtsverzuim op. Of hiermee ook de schijn is gewekt van een bewuste actie van [i] en eiser om eiser te belonen voor zijn medewerking aan de gewraakte constructie, laat de rechtbank verder in het midden, nu de gedingstukken hiervoor geen aanknopingspunten bieden.

De beroepsgrond dat het plichtsverzuim eiser, gelet op zijn gezondheidstoestand ten tijde van belang, niet kan worden verweten en niet is aan te merken als toerekenbaar plichtsverzuim, faalt.

De vraag of het plichtsverzuim is aan te merken als toerekenbaar plichtsverzuim is volgens vaste rechtspraak (ECLI:NL:CRVB:2010:BM8443) een vraag naar de juridische kwalificatie van het betrokken feitencomplex. Voor de toerekenbaarheid is niet van doorslaggevende betekenis of het gedrag psychopathologisch verklaarbaar is, maar of de ambtenaar de ontoelaatbaarheid van dat gedrag heeft ingezien en overeenkomstig dat inzicht heeft kunnen handelen.

Eiser heeft niet aannemelijk gemaakt dat hij door het gebruik (destijds) van het bloeddrukverlagende middel [medicatie], en de bijwerkingen daarvan, zoals depressiviteit, geheugenverlies, verminderd beoordelingsvermogen en verstrooidheid, de consequenties van zijn handelen in het geheel niet heeft kunnen overzien. Eiser doet zijn betoog steunen op de medische verklaringen van zijn huidige huisarts, [huisarts], zijn voormalige huisarts, [huisarts 2] en van emeritus hoogleraar farmacologie prof. [professor]. Uit de (uitgebreide) medische rapportage volgt naar het oordeel van de rechtbank niet dat het geestelijk functioneren van eiser ten tijde van de verweten gedragingen zodanig verminderd was dat hem de gedragingen niet kunnen worden toegerekend. Ook als de rechtbank eiser volgt in de stelling dat de genoemde bijwerkingen hem parten hebben gespeeld, biedt wat eiser in dit verband naar voren heeft gebracht geen aanknopingspunten voor de conclusie dat eiser de ontoelaatbaarheid van zijn gedrag, waaronder zijn medewerking aan de gewraakte constructie, niet heeft kunnen inzien en niet overeenkomstig dit inzicht heeft kunnen handelen. Verweerder heeft de gedragingen van eiser dan ook terecht aangemerkt als toerekenbaar plichtsverzuim.

De beroepsgrond dat de opgelegde disciplinaire maatregel van onvoorwaardelijk ontslag onevenredig is aan de verweten gedragingen slaagt.

Hetgeen hiervoor onder 5.3 tot en met 5.5 en 6.3 is overwogen betekent dat de verweten gedragingen – waarbij de rechtbank gedragingen 2 en 4 opvat als één gedraging – zijn te kwalificeren als plichtsverzuim en in onderlinge samenhang zelfs als ‘ernstig plichtsverzuim’. Alles in ogenschouw nemende is de rechtbank echter van oordeel dat de disciplinaire maatregel van onvoorwaardelijk ontslag, mede gelet op de daaraan voor eiser verbonden consequenties, niet evenredig is aan de ernst van het bewezen en toe te rekenen plichtsverzuim. Weliswaar staat buiten kijf dat eiser kan worden verweten dat hij onvoldoende besef van verantwoordelijkheid heeft getoond, maar gegeven de overgelegde medische stukken en verklaring van [a] over eisers afwijkende gedrag in die tijd acht de rechtbank het aannemelijk dat eisers gezondheidstoestand daarbij in betekenende mate een rol heeft gespeeld doordat hij minder alert en makkelijker te beïnvloeden was, op grond waarvan het plichtsverzuim hem verminderd valt aan te rekenen. Daarbij betrekt de rechtbank ook dat eiser een lang en smetteloos dienstverband heeft gehad in verantwoordelijke posities, en dat [a] heeft bevestigd dat de verweten gedragingen ‘out of character’ zijn. Daarin ziet de rechtbank grond om aan te nemen dat de verweten gedragingen niet waren gericht op het zichzelf onrechtmatig bevoordelen. Verder kan de rechtbank er niet aan voorbij zien dat eiser en verweerder al een afvloeiingsregeling overeen waren gekomen, waaraan geen verdere uitvoering meer is gegeven na het opleggen van het strafontslag.

9. Op grond van het voorgaande komt de rechtbank tot het oordeel dat het bestreden besluit is genomen in strijd met artikel 3:4, tweede lid, van de Awb en op die grond voor vernietiging in aanmerking komt. Het beroep moet daarom gegrond worden verklaard.

10. Verweerder zal met in achtneming van deze uitspraak de opgelegde disciplinaire maatregel opnieuw moeten heroverwegen, in die zin dat het strafontslag zal moeten worden herroepen en zal moeten worden bezien of alsnog een minder verstrekkende disciplinaire maatregel op zijn plaats is, bij welke afweging de gevolgen betrokken dienen te worden die het ten onrechte opgelegde strafontslag voor eiser reeds heeft gehad. Gelet op de aard van de te maken afweging en de omstandigheid dat verweerder zich daarover niet heeft uitgelaten in deze procedure, ziet de rechtbank geen mogelijkheid dit geding thans finaal te beslechten.

11. Omdat de rechtbank het beroep gegrond verklaart, bepaalt de rechtbank dat verweerder aan eiser het door hem betaalde griffierecht van € 165,- vergoedt.

De rechtbank veroordeelt verweerder in de door eiser tot op heden gemaakte proceskosten. Het bedrag van deze kosten stelt de rechtbank op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht (Bpb) vast op € 2.191,- voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand (1 punt voor het indienen van het bezwaarschrift, 1 punt voor het verschijnen op de hoorzitting van 25 september 2013, 1 punt voor het indienen van het beroepschrift, 1 punt voor het verschijnen ter zitting en een halve punt voor de als repliek op te vatten schriftelijke reactie van 22 september 2014, met een waarde per punt van € 487,- en wegingsfactor 1).

De rechtbank veroordeelt verweerder voorts in de door eiser voor het bijwonen van de hoorzitting en de rechtbankzitting gemaakte reiskosten. Het bedrag van de reiskosten stelt de rechtbank op grond van artikel 2, eerste lid, aanhef en onder c, van het Bpb conform het Besluit tarieven in strafzaken 2003 vast op de reiskosten voor openbaar vervoer, laagste klasse. Eiser heeft niet gesteld dat het gebruik van openbaar vervoer voor hem niet mogelijk was. De rechtbank komt hiermee op een reiskostenvergoeding ter hoogte van € 26,30 (2 x € 7,80 voor de reis [traject] per trein en 2 x € 5,35 voor de reis [traject] per trein en metro (v.v.)).