Parket bij de Hoge Raad, 25-01-2019, ECLI:NL:PHR:2019:68, 18/01045

[eiser] heeft één middel van cassatie voorgesteld, dat bestaat uit acht onderdelen, die op hun beurt zijn verdeeld in verschillende subonderdelen.

In onderdeel 1 keert hij zich tegen de overwegingen van het hof in (met name) rov. 5.4 en 5.13. Subonderdeel 1.1 klaagt dat het hof daarin allereerst heeft miskend of onvoldoende heeft onderkend dat het hier gaat om een atypisch geval, dat erdoor wordt gekenmerkt dat (i) iemand wordt geconfronteerd met de dood van zijn echtgenote (en hun ongeboren dochter) en zich de schrijnende situatie voordoet dat hij ten onrechte wordt verdachte van een aan deze dood gerelateerd misdrijf waardoor hij, als gevolg van detentie, anders dan normaal gesproken, niet als achtergebleven echtgenoot (en vader) opdracht heeft kunnen geven tot de begrafenis, (ii) in zijn plaats een ander die opdracht heeft gegeven en de begraafplaats conform deze opdracht niet overeenkomt met de wens of vermoedelijke wens van de overledene in de zin van art. 18 lid 1 Wlb, terwijl de achtergebleven echtgenoot (en vader) nu juist duidelijk te kennen gaf dat de begrafenis om die reden niet op die locatie moet plaatsvinden (en dat verbood), en (iii) de achtergebleven echtgenoot (en vader) het daartoe wil leiden dat herbegrafenis plaatsvindt op een begraafplaats die wel met die (vermoedelijke) wens overeenkomst. Deze atypische situatie heeft als gevolg dat de hierboven bedoelde ander rechthebbende op het graf is geworden en het herbegraven derhalve niet mogelijk is zonder zijn toestemming. Volgens het subonderdeel heeft het hof ten tweede miskend dat in een dergelijk atypisch geval het weigeren van deze toestemming door die ander, eerder dan buiten deze schrijnende situatie, voldaan is of kan zijn aan de misbruik van bevoegdheid-maatstaf en/of sprake zal of kan zijn van een onrechtmatige daad.

Dit subonderdeel is gebaseerd op verschillende onjuiste uitgangspunten.

Ten eerste heeft het hof de bijzondere omstandigheden van dit geval als bedoeld onder (i)-(iii) niet miskend, met name niet dat [eiser] ten onrechte werd verdacht van een misdrijf met betrekking tot de dood van [betrokkene 1] en dat hij als gevolg van de detentie niet de opdracht tot haar begrafenis heeft (kunnen) geven, waardoor [verweerders] dat heeft gedaan en rechthebbende op het graf is geworden. Hiervoor wordt verwezen naar de hierboven onder 1.1 genoemde, door het hof vastgestelde feiten (zie met name onder (vii), (viii), (ix) en (xiv)) en voorts naar rov. 5.13 (“Dat [eiser] als gevolg van zijn detentie zelf niet in staat was om de opdracht tot die begrafenis te geven maakt, hoe schrijnend die situatie op zichzelf ook was, dat niet anders.”) en rov. 5.15 (“Het is wrang dat de aanhouding van [eiser] en de onterecht gebleken verdenking dat hij de dood van [betrokkene 1] zou hebben bewerkstelligd, een voor alle nabestaanden passend en waardig afscheid van [betrokkene 1] heeft doorkruist (…).)”. Ook het feit dat [eiser] zich beroept op de (vermoedelijke) wens van [betrokkene 1] ten aanzien van haar begraafplaats – en dit (mede) ten grondslag legt aan zijn vordering tot toestemming voor opgraving en herbegraving – , een (vermoedelijke) wens die zou afwijken van wat in opdracht van [verweerders] is geschied, loopt als een rode draad door het arrest (en komt onder meer terug in de hierboven genoemde feiten onder (vi) en in rov. 5.5-5.6, 5.7-5.8 en 5.11-5.12).

Terzijde wordt hier nog opgemerkt dat uit de twee slotalinea’s van rov. 5.13 overigens wel blijkt dat het hof er niet zonder meer vanuit is gegaan dat ten aanzien van de (eerste) begraving van [betrokkene 1] en haar ongeboren dochter sprake zou zijn geweest van onrechtmatig handelen.

Subonderdeel 1.2 klaagt dat, in het licht van subonderdeel 1.1, het oordeel van het hof in rov. 5.4 – dat voorop staat dat het [verweerders] “in beginsel vrij staat om naar eigen inzicht hun toestemming wel of niet te geven” – onjuist en/of ontoereikend gemotiveerd is. Immers, aldus het subonderdeel, staat het [verweerders] om de in subonderdeel 1.1 vermelde redenen niet, althans niet zonder méér, in beginsel vrij om naar eigen inzicht hun toestemming als vermeld in art. 29 lid 1 Wlb wel of niet te geven.

Subonderdeel 1.3 bevat slechts een op de subonderdelen 1.1 en 1.2 voortbouwende klacht, die ziet op de eerste alinea van rov. 5.13 dat [eiser] “verder” geen feiten en omstandigheden heeft gesteld op grond waarvan de weigering op andere gronden onrechtmatig zou zijn, en op de oordelen van het hof die met de onderdelen 4 en 5 worden bestreden.

Nu de subonderdelen 1.1 en 1.2 niet slagen, kunnen de daarin opgenomen klachten ook de andere overwegingen en oordelen van het hof niet raken. Wat betreft de oordelen die door de onderdelen 4 en 5 worden bestreden, vindt de bespreking daarvan bij de behandeling van die onderdelen plaats en behoeven deze hier verder geen behandeling.

Subonderdeel 2.2 klaagt dat het hof althans heeft miskend dat het in casu had moeten onderzoeken of het, hoewel [eiser] stellingen naar het oordeel van het hof in rov. 5.8 “niet op deze afweging toegespitst” zijn, op basis van hetgeen [eiser] wél (gedocumenteerd) heeft gesteld en hetgeen hierin besloten ligt, tot een bevestigende beantwoording kon komen van de vraag of er voldoende aanknopingspunten zijn om het erop te houden dat [betrokkene 1] (vermoedelijk) ook zou hebben gewild dat zij zou worden herbegraven op de begraafplaats in [plaats] dan wel de begraafplaats […] te [plaats] nadat haar overschot reeds was bijgezet op begraafplaats […] . Door dit niet te doen heeft het hof blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting, dan wel ontoereikend gemotiveerd waarom het dit niet heeft gedaan. Het subonderdeel verwijst in dit kader naar (citaten in de memorie van toelichting uit) de in feitelijke instanties overgelegde verklaring van hemzelf en verklaringen van personen uit de nabije omgeving van [betrokkene 1] . Volgens het subonderdeel heeft het hof verzuimd deze verklaringen in dit kader te onderzoeken, terwijl voornoemde verklaringen er alle op neerkomen dat [betrokkene 1] echt niet op een dergelijke begraafplaats begraven had willen worden. Bovendien had het [eiser] in de gelegenheid moeten stellen om te reageren op de in subonderdeel 2.1 onder (i)-(iii) opgenomen oordelen en zijn stellingen aan te passen, uit te werken en/of toe te spitsen, juist omdat deze oordelen, die niet bepaald in de lijn der verwachtingen lagen, neerkomen op een ontoelaatbare verrassingsbeslissing.

Subonderdeel 2.3 en 2.4 bevatten nog enkele “specifieke voortbouwklachten (onverminderd de algemene voortbouwklacht)”, zoals de procesinleiding dit uitdrukt (met de algemene voortbouwklacht wordt kennelijk gedoeld op onderdeel 8). Subonderdeel 2.3 houdt in dat hetgeen waarover subonderdeel 2.1 klaagt, ook tot gevolg zou hebben dat verschillende andere oordelen in rov. 5.8 niet in stand zouden kunnen blijven. Het betreft kort gezegd de oordelen dat de stellingen van [eiser] niet voldoende zijn toegespitst op de hier relevante wil van [betrokkene 1] omtrent haar eventuele herbegraving en dat [eiser] daarmee niet voldoende heeft gesteld om aan te kunnen nemen dat herbegraving overeenstemt met de (vermoedelijke) wens van [betrokkene 1] en strookt met het respect voor de overledene. Subonderdeel 2.4 bevat eenzelfde voortbouwende klacht ten aanzien van enkele oordelen in rov. 5.12 en 5.13, namelijk, kort gezegd, de oordelen dat in de stellingen van [eiser] onvoldoende tot uitdrukking komt dat het ook de (vermoedelijke) wens van [betrokkene 1] zou zijn geweest om te worden herbegraven en dat de weigering van [verweerders] om toestemming te verlenen voor het opgraven van het stoffelijk overschot van [betrokkene 1] (en [betrokkene 3] ) niet berust op een onevenredige belangenafweging van de daarbij betrokken belangen, zodat geen sprake is van misbruik van bevoegdheid.

Nu subonderdeel 2.1 faalt, kan van de in subonderdeel 2.3 en 2.4 bedoelde doorwerking daarvan op de daar bedoelde oordelen ook geen sprake zijn.

Onderdeel 3 is gericht tegen rov. 5.8. Volgens subonderdeel 3.1 is onbegrijpelijk dat het hof hierin oordeelt dat [verweerders] “onweersproken” aangevoerd heeft dat [betrokkene 1] (een christelijke geloofsovertuiging had, dat zij overeenkomstig die overtuiging is begraven – in de handen van God als schepper is gelegd – en) volgens haar geloofsovertuiging niet nogmaals “in de handen van haar Schepper” kan worden gelegd. Door (de raadsman van) [eiser] is namelijk tijdens de comparitie in eerste aanleg expliciet de stelling betrokken dat hij zich niet kan voorstellen dat er vanwege het christelijk geloof bezwaren tegen een herbegrafenis zouden bestaan, welke stelling zich niet anders laat verstaan dan dat [eiser] daarmee weerspreekt en betwist dat [betrokkene 1] volgens haar geloofsovertuiging niet nogmaals “in de handen van haar Schepper” gelegd zou kunnen worden. Derhalve valt zonder nadere, doch ontbrekende motivering niet in te zien waarom [verweerders] de betreffende stelling onweersproken zou hebben aangevoerd. Indien het hof die stelling als niet of onvoldoende onderbouwd zou hebben mogen passeren, is dit oordeel onjuist en/of ten onrechte niet of onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd, nu de stelling van [verweerders] op geen enkele wijze is onderbouwd, zodat niet (zonder meer) valt in te zien dat ter betwisting van die stelling niet volstaan zou kunnen worden met de ‘ik kan me niet voorstellen’-stelling van [eiser] . Hierbij moet nog worden bedacht dat het bepaald geen feit van algemene bekendheid is dat het volgens de respectievelijk een (enkele) christelijke geloofsovertuiging ter behartiging van een zwaarwegend belang niet toegestaan zou zijn om een stoffelijk overschot op te graven teneinde het elders te herbegraven.

De subonderdelen 3.2, 3.3 en 3.4 bevatten wederom enkele “specifieke voortbouwklachten (onverminderd de algemene voortbouwklacht)”. Subonderdeel 3.2 meent dat de klacht van subonderdeel 3.1 ook het oordeel van het hof raakt in rov. 5.8 dat voor zover ervan uitgegaan dient te worden dat in de stellingen van [eiser] besloten ligt dat het dan de (vermoedelijke) wens van [betrokkene 1] zou zijn geweest om herbegraven te worden, [eiser] daarin niet gevolgd kan worden. Subonderdeel 3.3 betoogt hetzelfde ten aanzien van de in het slot van rov. 5.8 opgenomen oordelen. Subonderdeel 3.4 betoogt ten slotte nog dat gezien subonderdeel 3.1 het oordeel van het hof in rov. 5.10 dat [verweerders] (onweersproken) hebben gesteld dat hun geloofsovertuiging zich verzet tegen herbegraving, (ook) onbegrijpelijk is, alsmede het hierop voortbouwende oordeel in rov. 5.10 dat het opgraven van [betrokkene 1] en [betrokkene 3] erg ingrijpend zou zijn voor [verweerders]

Nu subonderdeel 3.1 faalt, doet ook de in subonderdeel 3.2, 3.3 en 3.4 bedoelde doorwerking daarvan op de daar bedoelde oordelen zich niet voor.

Onderdeel 4 keert zich tegen de tweede alinea van rov. 5.13. Subonderdeel 4.1 klaagt dat het hof met zijn oordeel dat geen doorslaggevend gewicht toekomt aan [eiser] stelling dat hij het [verweerders] voorafgaand aan de begrafenis heeft verboden om [betrokkene 1] op […] te begraven, heeft miskend dat die omstandigheid, ook als zij niet doorslaggevend zou zijn, wel degelijk relevant is voor de beantwoording van de vraag of de weigering van zijn toestemming door [verweerders] misbruik van bevoegdheid oplevert of onrechtmatig is jegens [eiser] . Daarom volgt uit dit oordeel niet, laat staan zonder meer, dat het hof deze relevante omstandigheid niet voldoende kenbaar zou hebben hoeven meewegen bij de beantwoording van deze vragen, hetgeen het hof heeft miskend.

Subonderdeel 4.2 klaagt dat het hof met ditzelfde oordeel in rov. 5.13 heeft miskend dat aan [eiser] stelling over dit verbod wél doorslaggevende betekenis toekomt of kan toekomen bij de beantwoording van genoemde vragen. Immers, indien inderdaad sprake was van een dergelijk verbod, is het weigeren door [verweerders] van zijn toestemming, althans in beginsel, wél onrechtmatig jegens [eiser] , nu [verweerders] in weerwil van dat verbod toch gekozen heeft voor begraafplaats […] , welk verbod nu juist is opgelegd door de achtergebleven echtgenoot en vader die als gevolgd van de hier aan de orde zijnde schrijnende situatie zelf geen opdracht tot de begrafenis kon geven en wiens detentie berustte op een achteraf gebleken onterechte verdenking. Daaraan doet niet (zonder meer) af dat aan [verweerders] als opdrachtgever de bevoegdheid toekwam om de plaats van de begrafenis te bepalen, nu dit onverlet laat dat het in casu gaat om het in onderdeel 1 genoemde atypische geval. Dit geldt temeer nu het overlijden van [betrokkene 1] direct in verband is gebracht met een levensbedreigende zwangerschapscomplicatie, ook volgens het Openbaar Ministerie [eiser] achteraf ten onrechte als verdachte is aangemerkt en [verweerders] heeft gesteld [eiser] nooit als dader te hebben beschouwd. Om die reden had [verweerders] alle reden om zich bij de begrafenis te richten naar de wensen van [eiser] .

Dit subonderdeel vormt (nagenoeg geheel) een herhaling van de klachten vervat in subonderdeel 1.1 en/of subonderdeel 4.1 en faalt derhalve om dezelfde redenen als die waarop die subonderdelen falen, waarnaar hier verder verwezen wordt. Voor zover het subonderdeel hierop nog enkele aanvullende feitelijke gegevens naar voren brengt, kan dat aan die redenen niet afdoen.

Subonderdeel 4.3 klaagt nog dat het hof met zijn oordeel in rov. 5.13 dat [eiser] stelling over dit verbod niet ziet op het respect voor de overledene in het kader van een beoordeling van de thans voorliggende vraag of het stoffelijk overschot ook herbegraven zou moeten worden, miskent dat [eiser] de stelling betrokken heeft dat hij [verweerders] voorafgaand aan de begrafenis het desbetreffende verbod nu juist heeft opgelegd om de reden dat begraafplaats […] niet overeenstemde met de (vermoedelijke) wens van [betrokkene 1] , zodat niet (zonder meer) valt in te zien waarom zijn stelling niet zou zien op dat respect. Ook miskent het hof met dat oordeel hetgeen waarover subonderdelen 4.1 en 4.2 klagen.

Ook dit subonderdeel brengt geen nieuwe klachten naar voren en faalt om de hiervoor bedoelde redenen.

Onderdeel 5 is gericht tegen rov. 5.14. Subonderdeel 5.1 klaagt dat het hof met zijn oordeel in de eerste alinea van rov. 5.14 dat de stelling van [eiser] dat de begrafenis mogelijk uitgesteld had kunnen worden, zodat hij daar meer bij betrokken had kunnen worden, niet ziet op het respect voor de overledene in het kader van een beoordeling van de vraag of het stoffelijk overschot herbegraven zou moeten worden, miskent dat deze stelling hoe dan ook relevant is voor de beantwoording van de vraag of de weigering van zijn toestemming door [verweerders] misbruik van bevoegdheid oplevert of onrechtmatig is jegens [eiser] en het hof deze stelling daarbij niet (voldoende) kenbaar heeft meegewogen.

Ook hier geldt dat het hof niet heeft miskend dat de door het subonderdeel genoemde stelling relevant zou kunnen zijn bij de beantwoording van genoemde vragen, maar kennelijk en niet onbegrijpelijk heeft geoordeeld dat deze stelling, wat daarvan ook zij, onvoldoende tegenwicht kan bieden aan de hier doorslaggevende (vermoedelijke) wens van de overledene ten aanzien van een eventuele opgraving en herbegraving en het bijbehorende respect voor de overledene, gelet (ook) op het feit dat de daarin gestelde omstandigheid op deze wens en respect in beginsel niet van invloed is. Daarmee heeft het de stelling mijns inziens wel degelijk voldoende kenbaar meegewogen. Verwezen wordt verder naar de bespreking van de subonderdelen 1.1 en 4.1 hierboven onder 2.5 en 2.22.

Subonderdeel 5.2 klaagt dat het hof met zijn oordeel in de tweede alinea van rov. 5.14 dat ook voor die stelling geldt dat aan [verweerders] als opdrachtgever van de begrafenis de bevoegdheid toekwam om het tijdstip van de begrafenis te bepalen, wederom miskent dat deze bevoegdheid toekwam aan [verweerders] als gevolg van de hier aan de orde zijnde schrijnende situatie dat [eiser] zelf niet in staat was om de opdracht tot de begrafenis te geven, en dat het hier gaat om het in onderdeel 1 genoemde atypische geval.

Dat de hier bedoelde omstandigheden – die inderdaad een hele nare situatie hebben doen ontstaan – geen doorslaggevende invloed hebben op de bepaling of de weigering om toestemming te geven voor opgraving en herbegraving door [verweerders] misbruik van bevoegdheid oplevert of onrechtmatig is jegens [eiser] , is in het voorgaande reeds enkele malen aan de orde gekomen en besproken. Om dezelfde redenen heeft het hof deze omstandigheden met het hier bedoelde oordeel niet miskend. Verwezen wordt verder naar de bespreking van de subonderdelen 1.1 en 4.1 hierboven onder 2.5 en 2.22.

Subonderdeel 5.3 klaagt dat het oordeel van het hof dat [eiser] niet (gemotiveerd) heeft weersproken dat inmiddels haar stoffelijk overschot in een zodanig slechte staat verkeerde dat het begraven daarvan niet langer kon worden uitgesteld, onbegrijpelijk is. [eiser] heeft namelijk juist gesteld niet alleen dat de door [verweerders] betrokken stelling dat het lichaam in zeer slechte staat zou hebben verkeerd en dat het om deze reden noodzakelijk was om tot begrafenis over te gaan en het niet mogelijk was om te wachten tot [eiser] uit detentie zou komen, onjuist is, maar ook dat die onjuistheid als reden heeft dat het lichaam diep ingevroren was en tot de uitvaart kon blijven, zoals ook verklaard door het ziekenhuis en door [verweerders] onderkend, zodat er geen enkele reden was voor spoed. Bovendien heeft [eiser] ook een hierop specifiek betrekking hebbend bewijsaanbod gedaan. Subonderdeel 5.4 klaagt aansluitend dat het hof bedoeld bewijsaanbod ten onrechte heeft gepasseerd en/of dit passeren onvoldoende heeft gemotiveerd. Volgens het hof is immers kennelijk van belang (want verdient opmerking) dat het stoffelijk overschot van [betrokkene 1] in een zodanige slechte staat verkeerde dat het begraven ervan niet langer uitgesteld kon worden, zodat het hof dit bewijsaanbod alleen al daarom niet mocht passeren.

Deze subonderdelen kunnen, wat er inhoudelijk ook van zij, bij gebrek aan belang niet tot cassatie leiden, aangezien de overige overwegingen van het hof in rov. 5.14 het oordeel van het hof daarin reeds zelfstandig (kunnen) dragen en de door de subonderdelen bestreden overweging van het hof in die zin dus in feite, anders dan de subonderdelen menen, slechts een opmerking ten overvloede betreft. Het bedoelde bewijsaanbod ziet daarmee ook niet op essentiële stellingen en is onvoldoende ter zake dienend.

Onderdeel 6 richt zich tegen rov. 5.9. Subonderdeel 6.1 klaagt dat het oordeel van het hof dat onder grafrust niet dient te worden verstaan de rust die bestaat doordat de overledene is begraven op de plek van haar voorkeur (maar dat het graf waarin de overledene is begraven zoveel mogelijk met rust gelaten dient te worden), onjuist en/of ongemotiveerd is. Volgens het subonderdeel dient de lijkbezorging gezien art. 18 Wlb te geschieden overeenkomstig de (vermoedelijke) wens van de overledene, tenzij dat redelijkerwijs niet gevergd kan worden, en heeft het hof niet geoordeeld dat deze ‘tenzij’ van toepassing zou zijn. Gezien deze wetsbepaling is, althans in dit geval en bij de beantwoording van de in subonderdeel 4.1 vermelde vragen, geen sprake van grafrust, indien de lijkbezorging niet heeft plaatsgevonden overeenkomstig de (vermoedelijke) wens van de overledene. Waar het gaat om grafrust betreft het, althans in de context van deze zaak, de regel dat zonder toestemming van de rechthebbende op het graf geen opgraving mag plaatsvinden van het stoffelijke overschot (art. 29 Wlb). In het kader van de beantwoording van de vraag of de rechthebbende deze toestemming mag weigeren, gaat het om iets wat wezenlijk anders is, want indien deze vraag naar het oordeel van de rechter in ontkennende zin beantwoord moet worden en de rechthebbende vervolgens zijn toestemming alsnog geeft, vindt de opgraving (dus) mét toestemming plaats.

Subonderdeel 6.2 klaagt dat het hof met zijn oordeel in de tweede alinea van rov. 5.9 – dat, zoals [eiser] heeft aangevoerd, ook zonder herbegraven, de kist van [betrokkene 1] nog geopend zou moeten worden om lichaamsdelen van haar bij te plaatsen, vanuit een oogpunt van grafrust van een andere orde is dan dat haar stoffelijk lichaam opgegraven zou moeten worden en dat dat temeer geldt nu [eiser] niet heeft weersproken dat het bij het bijplaatsen alleen gaat om biopten die zijn gebruikt voor het forensisch onderzoek – miskent dat het feit dat het graf en de kist sowieso al geopend zullen worden voor dat bijplaatsen een relevante omstandigheid is voor de beantwoording van de in subonderdeel 4.1 vermelde vragen. In het bijzonder miskent het hof dat die omstandigheid niet haar relevantie verliest doordat deze vanuit een oogpunt van grafrust van een andere orde is dan opgraven. Zoals gesteld door [eiser] , kan dit bijplaatsen gecombineerd worden met de opgraving ten behoeve van de herbegraving, en is de opgraving in zoverre minder ingrijpend dat zij zonder dit bijplaatsen zou zijn.

Het hof heeft in de tweede alinea van rov. 5.9 kennelijk en niet onbegrijpelijk geoordeeld dat, gezien het feit dat het hier slechts ging om de bijplaatsing van enkele biopten, de bedoelde omstandigheid niet voldoende is om het een relevante omstandigheid voor de beantwoording van bedoelde vragen te maken. Dat betekent dat het hof heeft geoordeeld dat dit bijplaatsen de gevorderde opgraving en herbegraving niet minder ingrijpend maakt, althans onvoldoende om een wezenlijk verschil te maken. Daarmee heeft het, in tegenstelling tot wat het subonderdeel betoogt, geen blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting.

In de subonderdelen 6.3 en 6.4 volgen nog enige “specifieke voortbouwklachten (onverminderd de algemene voortbouwklacht)”. Subonderdeel 6.3 betoogt dat hetgeen waarover door de subonderdelen 6.1 en 6.2 wordt geklaagd ook het oordeel van het hof in de eerste volzin rov. 5.9 – dat het opgraven van het stoffelijk overschot van [betrokkene 1] inbreuk maakt op de grafrust – raakt. Subonderdeel 6.4 betoogt dat het hof – gezien subonderdeel 6.2 en de in subonderdeel 6.1 bestreden uitleg van de term ‘grafrust’ – bij dit oordeel teveel gewicht heeft toegekend aan de inbreuk op de grafrust.

Deze subonderdelen kunnen, in het kielzog van de subonderdelen 6.1 en 6.2, evenmin slagen.

Onderdeel 7 bevat een voortbouwende klacht over rov. 5.7-5.15. Het onderdeel stelt vast dat het hof in rov. 5.4 heeft geoordeeld dat een zwaarwegend belang dat noodzaakt tot opgraving meebrengt of kan meebrengen dat sprake is van een uitzonderlijk geval waarin de weigering van een rechthebbende op een graf om toestemming te verlenen voor opgraving misbruik van recht zal opleveren en in rov. 5.5 heeft vastgesteld dat de in rov. 5.5 vermelde omstandigheden die [eiser] aangevoerd heeft volgens [eiser] bij elkaar genomen een zwaarwegend belang voor herbegraving van [betrokkene 1] vormen. Het onderdeel klaagt vervolgens dat, gezien de onderdelen 1 tot en met 6, het oordeel van het hof in rov. 5.7-5.15 (m.n. de eerste volzin van rov. 5.10) dat geen sprake zou zijn van een dergelijk zwaarwegend belang, onjuist en/of ontoereikend is gemotiveerd.

Deze klacht is gebaseerd op het in de onderdelen 1 tot en met 6 naar voren gebrachte. Zoals in het voorgaande is besproken, kan dat echter niet tot cassatie leiden. Hetzelfde geldt dan voor dit onderdeel.

Onderdeel 8 bevat dan nog de al enkele malen benoemde “algemene voortbouwklacht”, die inhoudt dat onverminderd alsmede naast en afgezien van de hiervoor geformuleerde specifieke voortbouwklachten, hetgeen waarover een vorig onderdeel klaagt (tevens) al hetgeen waarmee het hof in het bestreden arrest voortbouwt op hetgeen dat onderdeel bestrijdt, waaronder het dictum van het arrest, vitieert.

Nu de voorgaande klachten falen, doet een dergelijke doorwerking zich niet voor.