Parket bij de Hoge Raad, 23-06-2017, ECLI:NL:PHR:2017:666, 17/01218

Het cassatiemiddel bevat twee (ongenummerde) onderdelen. Het eerste onderdeel, hierna aangeduid als onderdeel 1.A, bevat een rechtsklacht. Het tweede onderdeel, hierna aangeduid als 1.B, bevat een motiveringsklacht.

Onderdeel 1.A klaagt dat de rechtbank ten onrechte heeft overwogen dat de brief van 26 januari 2017 niet als een beschikking valt aan te merken waartegen hoger beroep ex artikel 315 Fw openstaat, omdat die brief, zoals [verzoekster] in het hoger beroepschrift heeft gesteld, wel een dergelijke beschikking is.

Onderdeel 1.B klaagt dat de rechtbank een onbegrijpelijk althans onvoldoende gemotiveerd oordeel gegeven heeft omdat de rechtbank niet op de argumenten terzake van [verzoekster] is ingegaan, waarmee [verzoekster] heeft betoogd dat hier wel van een beschikking sprake is.

De onderdelen lenen zich voor gezamenlijke behandeling.

De gefailleerde is op grond van art. 105 lid 1 Fw verplicht voor de rechter-commissaris te verschijnen en deze alle inlichtingen te verschaffen, zo dikwijls hij daartoe wordt opgeroepen. Het doel van deze bepaling is een goed verloop van de afwikkeling van het faillissement.² Uit de Parlementaire Geschiedenis van de Faillissementswet volgt dat het verschaffen van inlichtingen de eerste plicht van de gefailleerde genoemd mag worden.³ Op niet-naleving door de failliet van de inlichtingenplicht van art. 105 Fw staat op grond van art. 87 Fw de sanctie van inbewaringstelling voor de duur van maximaal dertig dagen, welke termijn meerdere malen met ten hoogste dertig dagen kan worden verlengd. Ook is de failliet strafbaar op grond van art. 194 Sr en kan aan hem een gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of een geldboete in de derde categorie worden opgelegd.

Art. 327 Fw bevat een schakelbepaling die bepaalt dat art. 105 Fw van overeenkomstige toepassing is in het geval de schuldsaneringsregeling natuurlijke personen, de WSNP, op de schuldenaar, van toepassing is verklaard. Naast de hiervoor genoemde gevolgen, kan het niet-nakomen van de inlichtingenplicht ex art. 105 Fw voor de tot de WSNP toegelaten schuldenaar eveneens betekenen dat schuldsaneringsregeling op voordracht van de rechter-commissaris, op verzoek van de bewindvoerder of van een of meer schuldeisers wordt beëindigd op grond van art. 350 lid 1 jo lid 3 sub c Fw.

Art. 315 lid 1 Fw bepaalt in het kader van de WSNP, dat van alle beschikkingen van de rechter-commissaris gedurende vijf dagen hoger beroep bij de rechtbank openstaat. Lid 2 van art. 315 Fw bepaalt dat tegen de in dat lid genoemde beschikkingen geen hoger beroep kan worden ingesteld. Art. 315 Fw bevat een regeling die nagenoeg gelijk is aan art. 67 lid 1 Fw, welk artikel bepaalt tegen welke door de rechter-commissaris in faillissement gegeven beschikkingen hoger beroep bij de rechtbank openstaat. De oproep van of namens de rechter-commissaris tot verhoor van de schuldenaar op grond van art. 105 Fw wordt zowel in art. 67 lid 1 Fw als art. 315 Fw niet als niet-appellabele beschikking vermeld.

Voor het antwoord op de vraag of de oproeping door of namens de rechter-commissaris aan de schuldenaar om voor hem te verschijnen en hem inlichtingen te verschaffen op grond van art. 105 Fw moet worden aangemerkt als een beschikking in de zin van art. 315 Fw, kan m.i. worden aangesloten bij een tweetal beschikkingen van de Hoge Raad over de vraag of beslissingen van de rechter-commissaris in het kader van een getuigenverhoor ex art. 66 Fw zijn aan te merken als een beschikking in de zin van art. 67 lid 1 Fw.

In de beschikking HR 6 oktober 2006, RvdW 2006/921, oordeelde de Hoge Raad dat alle beslissingen die de rechter-commissaris neemt in het kader van de uitoefening van zijn in art. 66 Fw gegeven bevoegdheden voor de toepassing van art. 67 Fw dienen te worden aangemerkt als beschikkingen, met uitzondering van maatregelen die enkele worden genomen ter verzekering van de geregelde loop van het getuigenverhoor, zoals dagbepalingen, oproepingen en maatregelen ter bevordering van een ordelijk verloop van het verhoor.⁴

In de beschikking HR 19 december 2008, ECLI:NL:HR:2008:BG3828, liet de Hoge Raad, met toepassing van art. 81 RO, het oordeel van de rechtbank in stand, dat de verzoeker niet-ontvankelijk was in zijn hoger beroep, omdat de oproep door de griffier aan een getuige om op grond van art. 66 Fw door de rechter-commissaris te worden gehoord geen beschikking van de rechter-commissaris is zoals bedoeld in art. 67 Fw. In de conclusie bij dit arrest merkte A-G Wesseling-van Gent op dat, hoewel de brief afkomstig is van de griffier, het geen twijfel lijdt dat de oproeping is gelast door de rechter-commissaris, waardoor de brief geacht kan worden van de rechter-commissaris afkomstig te zijn en dat de bestreden rechtsoverweging in zoverre dan ook onjuist was. Het middel kon volgens A-G Wesseling-van Gent toch niet tot cassatie leiden omdat de oproeping een maatregel betrof om de geregelde loop van het getuigenverhoor op gang te brengen, zoals bedoeld in HR 6 oktober 2006, RvdW 2006/921, en het mitsdien geen beschikking van de rechter-commissaris was in de zin van art. 67 Fw, zodat de rechtbank de verzoeker terecht niet-ontvankelijk had verklaard.⁵ Zie in deze zin over art. 67 Fw ook HR 6 oktober 2006, NJ 2010/185 ( [...] /Curatoren).

In het burgerlijk procesrecht geldt voor de mogelijkheid van hoger beroep tegen beslissingen in het kader van een ordelijk verloop van het proces m.i. eenzelfde criterium als door de Hoge Raad in het faillissementsrecht ten aanzien van ‘ordebeslissingen’ van de rechter-commissaris wordt gehanteerd. In het arrest HR 26 juni 2009, NJ 2011/211 (Qwest/Vereniging van Effectenbezitters) oordeelde de Hoge Raad ten aanzien van het ingestelde cassatieberoep tegen brieven die door de secretaris van de ondernemingskamer waren verstuurd, dat het beroep niet-ontvankelijk was omdat deze brieven geen beslissingen bevatten die ingrijpen in de rechten van partijen, doch alleen dienen ter bevordering van een ordelijk verloop van de procedure en met name het processuele debat.⁶ In mijn conclusie bij dat arrest heb ik ten aanzien van de ontvankelijkheidsvraag van het beroep gericht tegen die brieven aangegeven dat mogelijk een parallel kan worden gevonden met rolbeschikkingen die niet ingrijpen in de rechten van partijen en die slechts strekken ter bevordering van een behoorlijke rechtspraak en ter verzekering van de geregelde loop van de zaak, zoals de bepaling van termijnen voor conclusies.⁷ In dat kader verwijs ik hier bijvoorbeeld naar art. 131 Rv, waarin is bepaald dat tegen de beslissing van de rechter om al dan niet een comparitie van partijen te bevelen geen hogere voorziening openstaat, alsook naar art. 132 lid 4 Rv dat bepaalt dat tegen de beslissing van de rechter om al dan niet re- en dupliek en/of nadere conclusies toe te staan geen appel mogelijk is.

Het voorgaande leidt ertoe dat ik met de rechtbank van oordeel ben – ik verwijs naar rov. 2.3 van de bestreden beschikking – dat de dagbepaling en oproeping voor een getuigenverhoor ex art. 66 Fw en de dagbepaling en oproeping voor een verhoor van de schuldenaar ex art. 327 jo. 105 Fw naar hun aard gelijk zijn te achten. De oproeping aan een failliet/schuldenaar om op grond van art. 105 jo. 327 Fw inlichtingen te verschaffen verschilt materieel immers nauwelijks van de oproep aan een getuige om opheldering te verschaffen van alle omstandigheden die het faillissement betreffen ex art. 66 Fw. Het betreffen beiden maatregelen die enkel worden genomen om de geregelde loop van het (getuigen)verhoor op gang te brengen. Dit betekent dan ook dat de oproeping door de griffier namens de rechter-commissaris per brief van 27 januari 2017 aan [verzoekster] , niet als een beschikking in de zin van art. 315 Fw is te beschouwen. Zodat de rechtbank [verzoekster] m.i. terecht niet-ontvankelijk heeft verklaard in haar beroep.

De verwijzing door [verzoekster] naar HR 23 december 2016, ECLI:NL:HR:2016:2997, RvdW 2017/107, ter onderbouwing van haar standpunt dat een oproep voor verhoor ex art. 105 Fw een appellabele beschikking zou zijn, maakt het voorgaande niet anders.⁸ In die procedure ging het om de vraag of de afwijzing door rechter-commissaris van het verzoek om van een door hem gelast verhoor op grond van art. 66 en 105 Fw af te zien, misbruik van bevoegdheid opleverde en om de vraag in welke gevallen de rechter-commissaris dient te motiveren waarom hij overgaat tot een verhoor op voet van art. 66 en 105 Fw. Dit betreft dus een andere situatie dan die thans ter beoordeling voorligt.

Van het oordeel van de rechtbank kan niet gezegd worden dat het onvoldoende gemotiveerd is. In rov. 2.2 t/m 2.4 van haar beschikking heeft de rechtbank omstandig uiteengezet hoe zij tot haar niet-ontvankelijkheidsoordeel is gekomen. In dit oordeel van de rechtbank ligt tevens de verwerping besloten van de argumenten die [verzoekster] heeft aangedragen ter ondersteuning van haar standpunt dat er wel sprake zou zijn van een beschikking. Tot een verdergaande motivering van haar oordeel was de rechtbank niet gehouden. Het oordeel van de rechtbank is evenmin onbegrijpelijk.

De klachten falen.