Parket bij de Hoge Raad, 18-11-2003, AJ0535 AO0453, 00221/03

Edelhoogachtbaar College,

1. Bij arrest van 29 mei 2002 heeft het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch, met vernietiging voorzover aan zijn oordeel onderworpen van een vonnis van de Rechtbank te Breda waarbij de verdachte van het hem onder 1 primair en onder 3 tenlastegelegde was vrijgesproken, de verdachte vrijgesproken van het hem onder 1 primair tenlastegelegde, en hem, ter zake van kort gezegd (1, subsidiair) medeplichtigheid bij diefstal met geweld door twee of meer verenigde personen, (2) voorbereiding van diefstal met geweld door twee of meer verenigde personen, en (4) diefstal door twee of meer verenigde personen met braak, veroordeeld tot gevangenisstraf voor de tijd van twee jaar. Het Hof heeft de vordering van de benadeelde partij, de Coöperatieve Rabobank Altena-Biesbosch, toegewezen en de verdachte veroordeeld tot betaling aan de Staat ten behoeve van dit slachtoffer van een bedrag van euro 60.062,00.

2. Tegen dit arrest heeft de verdachte cassatieberoep ingesteld. De zaak hangt samen met de zaken 00218/03, 00219/03 en 00220/03, waarin ik heden eveneens conclusie neem.

3. Namens de verdachte heeft mr M.J.J.E. Stassen, advocaat te Tilburg, drie midelen tot cassatie voorgesteld.

4. Het eerste middel houdt twee klachten in. In de eerste plaats wordt betoogd dat het Hof door zijn bewijsvoering ter zake van het onder 1 subsidiair tenlastegelegde niet heeft uitgesloten dat de verdachte eerst nadat het hoofdfeit was gepleegd actief is geworden; dit zou blijk geven van een verkeerde opvatting van het begrip medeplichtigheid. De tweede klacht is, dat niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid dat de verdachte vóór of tijdens de overval daarvan op de hoogte was.

5. Ten laste van de verdachte heeft het Hof onder 1 bewezenverklaard dat:

"tot op heden onbekende verdachten op 27 november 2000 te Sleeuwijk, gemeente Werkendam, tezamen en in vereniging met elkaar, met het oogmerk van wederrechtelijke toe-eigening hebben wegenomen een bedrag van 131.480 gulden, toebehorende aan de Rabobank Altena-Biesbosch te Sleeuwijk, welke diefstal werd vergezeld van bedreiging met geweld tegen meerdere personeelsleden, gepleegd met het oogmerk om die diefstal gemakkelijk te maken, bij het plegen van welk misdrijf verdachte opzettelijk behulpzaam is geweest door de motorfiets, waarop de daders zijn gevlucht, met een BMW personenauto op te wachten en de kleding, helmen en jassen van de overvallers in die auto te bewaren en mee te nemen."

6. Het bestreden arrest bevat de volgende bewijsoverweging:

Weliswaar heeft verdachte aangevoerd dat hij die auto pas een kwartier daarvoor van een bekende heeft geleend, doch het hof acht die verklaring - gelet op het voorgaande en mede in aanmerking genomen de omstandigheid dat verdachte de identiteit van deze bekende niet wenst te noemen - niet aannemelijk."

7. Naar ik meen heeft het Hof het onder 1 bewezenverklaarde uit de gebezigde bewijsmiddelen kunnen afleiden.

8. Naar aanleiding van de eerste klacht van het middel zij opgemerkt dat het Hof inderdaad niet heeft uitgesloten dat de verdachte eerst nadat het hoofdfeit was gepleegd "actief is geworden". Anders dan in het middel wordt verondersteld heeft het Hof daarmee echter geen blijk gegeven van een verkeerde rechtsopvatting nopens het begrip behulpzaam zijn bij in de zin van art. 48, aanhef en onder 1°, Sr. Uw Raad heeft immers ooit geoordeeld dat onjuist is de opvatting dat het overeenkomstig een tevoren met de pleger van een moord gemaakte afspraak met een auto in de nabijheid van de plaats des misdrijfs wachten ten einde deze te helpen vluchten, althans hem de vlucht mogelijk en/of gemakkelijk te maken, niet oplevert het opzettelijk behulpzaam zijn bij het plegen van het misdrijf als bedoeld in art. 48, aanhef en onder 1°, Sr.(1) Bezwaarlijk valt in te zien waarom in de onderhavige casus, indien wordt aangenomen dat de verdachte overeenkomstig tevoren gemaakte afspraak heeft gehandeld, anders zou moeten worden geoordeeld.

9. Indien, zoals het Hof heeft vastgesteld, de verdachte ongeveer een half uur na de overval is aangehouden met door een van de daders bij de overval gedragen kleding aanwezig in de door hem bestuurde auto is de kennelijke conclusie van het Hof dat de verdachte heeft gehandeld overeenkomstig voorafgaande afspraak met de overvallers alleszins begrijpelijk.

10. Beide klachten falen dus. Het middel is daarom tevergeefs voorgesteld.

11. Het tweede middel klaagt over schending van art. 46 Sr(2) door het toekennen van een te ruime betekenis aan de term 'kennelijk bestemd' in het eerste lid van dat artikel.

12. Als feit 2 heeft het Hof ten laste van de verdachte bewezenverklaard, kort gezegd, dat hij, ter voorbereiding van een tezamen met anderen te plegen diefstal met geweld, opzettelijk een auto (Ford Transit) voorhanden heeft gehad, kennelijk bestemd tot het in vereniging begaan van dat misdrijf.

13. Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep (pleitnota) had de raadsman aldaar, met een beroep op Osinga,(3) onder meer aangevoerd:

"We hebben hier te maken met een alledaags gebruikmiddel: de bedrijfsbus van cliënt. (...) Aan de bus is helemaal niets te zien waaruit afgeleid moet worden dat deze bestemd is voor criminele doeleinden. Integendeel zelfs. De bus van cliënt (...) is erg opvallend. Het is een grote blauwe Ford Transit, met een horizontale felgele streep over beide zijkanten, en een grote zwarte en vrij hoge imperiale op het dak. De bus heeft een zware en luidruchtige (want versleten) dieselmotor. Daar ga je toch geen banken mee afleggen? Dat is toch niet het voorhanden hebben van een voertuig kennelijk bestemd om een misdrijf mee te plegen?"

14. Het bestreden arrest houdt dienaangaande in:

"Door de raadsman is als verweer aangevoerd dat de Ford Transit waarvan de verdachten zich hebben bediend een alledaags voorwerp is, waarvan niet gezegd kan worden dat het kennelijk bestemd was tot het in vereniging begaan van misdrijven waarop een gevangenisstraf van acht jaar of meer is gesteld.

16. 's Hofs oordeel komt me niet onbegrijpelijk voor. Natuurlijk zal voor de gemiddelde rechtsgenoot bij het enkele aanschouwen van een busje als dat van de verdachte het criminele doel dat deze ermee nastreeft niet overduidelijk zijn, maar indien met zo'n busje wordt gehandeld als door het Hof beschreven, dan ligt dat anders.

17. Het middel houdt blijkens de toelichting de klacht in dat het Hof niet is ingegaan op het verweer dat het een opvallend vervoermiddel betrof, en dat het Hof, door dit opvallende voertuig aan te merken als kennelijk bestemd tot het in vereniging begaan van diefstal met geweld, dat begrip te ruim heeft opgevat.

18. Naar ik meen is het Hof op dit verweer voldoende ingegaan door te overwegen dat het erom gaat of de gemiddelde rechtsgenoot uit de combinatie van zaken overduidelijk moet kunnen afleiden dat op het moment van handelen met het betreffende voorwerp er een crimineel doel is. Hierin ligt immers besloten dat de beweerdelijk opvallende aard van het desbetreffende voertuig aan het oordeel dat het kennelijk bestemd is tot het begaan van het misdrijf niet in de weg staat.

19. Aanvankelijk heb ik betwijfeld dat uit de omstandigheid dat een voertuig is gebezigd tot het doen van observaties ter voorbereiding van een misdrijf voortvloeit dat het voertuig kennelijk is bestemd tot het begaan van dat misdrijf; het is immers mogelijk dat het misdrijf uiteindelijk zonder gebruik van dat voertuig wordt begaan. Die twijfel werd aan het wankelen gebracht door het commentaar van Strijards:(5)

"De termen 'bestemd tot' duiden op een strekking van het middel. Deze strekking is niet altijd 'toekomstig': het kan zijn dat het middel zijn bestemming - in relatie tot het hoofdfeit - al gevonden heeft en reeds dient om dat feit voor te bereiden, zonder dat al van een begin van uitvoering daarvan sprake is."

20. Weggenomen is die twijfel door HR 17 september 2002, LJN no. AE 4200,(6) waarbij Uw Raad kennelijk heeft toegelaten dat een voertuig, van waaruit observaties waren gedaan van onder meer panden waarin bankfilialen waren gevestigd, werd aangemerkt als daardoor kennelijk bestemd tot het begaan van diefstal met geweld.

21. In het licht van dit arrest geeft 's Hofs oordeel geen blijk van een verkeerde rechtsopvatting en faalt het middel.

22. Het derde middel keert zich tegen de motivering door het Hof van zijn vaststelling van het bedrag van de aan de benadeelde partij te vergoeden schade. Geklaagd wordt dat het Hof niet is ingegaan op de door de verdediging gepresenteerde argumenten om dit bedrag lager te stellen.

23. Noch uit het proces-verbaal van de terechtzitting in eerste aanleg noch uit dat van de terechtzitting in hoger beroep blijkt echter dat de verdediging daartoe argumenten heeft aangevoerd. Het middel faalt derhalve wegens gebrek aan feitelijke grondslag.

24. Ambtshalve heb ik geen reden aangetroffen waarom het bestreden arrest niet in stand zou mogen blijven. De middelen ongegrond achtende concludeer ik daarom tot verwerping van het beroep.

Waarnemend Advocaat-Generaal