Parket bij de Hoge Raad, 18-11-2003, AJ0517 AO0454, 00219/03

Edelhoogachtbaar College,

1. Bij arrest van 29 mei 2002 heeft het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch, met vernietiging van het tegen de verdachte gewezen vonnis van de Rechtbank te Breda, en met gedeeltelijke nietigverklaring van de inleidende dagvaarding en niet-ontvankelijkverklaring van het Openbaar Ministerie met betrekking tot feit 2 uitsluitend ten aanzien van de plaats Blaricum, de verdachte ter zake van, kort gezegd, (1) en (2) medeplegen van voorbereiding van diefstal met geweld, meermalen gepleegd, (3) deelnemen aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven, (4) diefstal met geweld door twee of meer verenigde personen, en (5) poging tot diefstal met geweld door twee of meer verenigde personen, meermalen gepleegd, veroordeeld tot gevangenisstraf voor de tijd van tien jaar. Het Hof heeft de vordering van de benadeelde partij toegewezen en aan de verdachte de verplichting opgelegd om aan de Staat ten behoeve van het slachtoffer de Coöperatieve Rabobank Vianen-Meerkerk U.A. een bedrag te betalen van 210.729,00 euro. Het Hof heeft twee andere benadeelde partijen niet-ontvankelijk verklaard in hun vordering.

2. Tegen dit arrest heeft de raadsman op 31 mei 2002 en heeft de verdachte op 4 juni 2002 cassatieberoep ingesteld. De zaak hangt samen met de zaken 00218/03, 00220/03 en 00221/03, waarin ik heden eveneens conclusie neem.

3. Namens de verdachte heeft mr. G. Spong, advocaat te Amsterdam, drie middelen tot cassatie voorgesteld.

4. Het eerste middel heeft betrekking op het onder 1 en 2 bewezenverklaarde en houdt twee klachten in. Daarmee stelt het een niet onbelangrijke materie aan de orde: Wat is de reikwijdte van de in het betrekkelijk jonge art. 46 Sr neergelegde strafbaarstelling van voorbereiding van strafbare feiten?(1)

5. Onder 1 en 2 is kort gezegd bewezenverklaard dat de verdachte op tijdstippen in de periode van 1 september 2000 tot 3 januari 2001 op diverse plaatsen tezamen en in vereniging met anderen ter voorbereiding van diefstal met geweld en/of afpersing bij diverse banken opzettelijk inbrekersgereedschap, valse kentekenplaten, scanners en/of portofoons, tape en een videocamera voorhanden heeft gehad, en een vuurwapen en auto's heeft verworven, kennelijk bestemd tot het in vereniging begaan van die misdrijven.

6. De eerste klacht van het middel is dat niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan volgen dat die voorwerpen kennelijk bestemd waren tot het plegen van juist die misdrijven.

7. De klacht gaat er, gelet op de toelichting, naar het schijnt vanuit dat in verband met art. 46 Sr de 'finaliteit' die bepaalde voorwerpen aan de beoogde misdrijven dient te verbinden in die voorwerpen zelf gelegen moet zijn.

8. Ik deel dat uitgangspunt niet. Er zijn maar weinig voorwerpen die, zoals een bom, of stoffen die, zoals zenuwgas, van nature bestemd zijn tot misdrijf. De meeste andere voorwerpen en stoffen kunnen een misdadige bestemming slechts ontlenen aan het plan waarin ze passen. Het is de kennelijke bedoeling van de wetgever geweest, gelet onder andere op het in de Memorie van Toelichting gebezigde voorbeeld van spoorbielzen,(2) dat art. 46 Sr niet slechts van toepassing is op het voorhanden hebben van voorwerpen of stoffen van de eerstbedoelde categorie. Ik sluit me daarom aan bij De Hullu, die schrijft:(3)

"Hoe wenselijk een zekere beperking van het erg ruime art. 46 Sr ook mag zijn, zelf neig ik ertoe te aanvaarden dat voor het bewijs van de kennelijke bestemming mag meetellen wat over de intentie bekend is."

9. Indien bepaalde personen bij bankovervallen gebruik plegen te maken van voorwerpen als in casu genoemd in de bewezenverklaring, dan is daarmee, indien zodanige voorwerpen onder hen worden aangetroffen, de voor toepasselijkheid van art. 46 Sr vereiste finaliteit naar ik meen gegeven. Dat diezelfde voorwerpen ook voor andere misdrijven kunnen worden gebruikt en zelfs ook voor onschuldige doeleinden, doet daaraan mijns inziens niet af. In die opvatting word ik gesteund door het commentaar van Strijards:(4)

10. Een in casu niet ter zake doende uitzondering zou ik willen reserveren voor het geval dat, na gestaafd verweer, aannemelijk wordt dat bijvoorbeeld de aangetroffen tape niet bestemd is voor het voorgenomen misdrijf maar uitsluitend voor het maken van kerstpakketten.

11. Bij de hier verdedigde opvatting faalt de eerste klacht.

12. De tweede klacht houdt in dat het bewezenverklaarde medeplegen niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan volgen, omdat daaruit niet blijkt van de voor medeplegen vereiste nauwe samenwerking.

13. Mij komt het echter voor dat uit de omstandigheid dat de verdachte heeft beoogd met anderen bankovervallen mede te plegen in het algemeen voortvloeit dat ten aanzien van de daartoe overeengekomen voorbereidingshandelingen eveneens sprake is van medeplegen (zoals dat ook bij strafbare poging het geval is(5)). De voorbereiding is geen zelfstandig delict maar slechts de voorfase van het hoofdfeit. (Indien het hoofdfeit wordt gerealiseerd gaat de bij art. 46 Sr strafbaar gestelde voorbereiding daarin op.(6)) De voorbereidingshandelingen maken derhalve deel uit van de nauwe samenwerking tot het plegen van het beoogde hoofdfeit. Ook voor deze opvatting vind ik steun bij Strijards:(7)

"Stel: A komt met B overeen dat zij tezamen een bankoverval zullen begaan. A zal de gewelds- en wegnemingsdaad verrichten, B zal een vuurwapen regelen. B stelt zich in verbinding met een dealer maar slaagt er niet in een wapen te bemachtigen. A heeft reeds observaties gepleegd bij de bank, een vluchtauto gestolen en een plan opgesteld. De politie komt tussenbeide. Natuurlijk heeft B hier de voorbereiding medegepleegd."

14. In casu kan uit de omstandigheid dat de bankovervallen, waarbij de verdachte, naar valt af te leiden uit bewijsmiddel 1a en blijkt uit de onder 4 en 5 bewezen feiten, als medepleger betrokken was, volgens een vast stramien werden uitgevoerd, waarbij gebruik placht te worden gemaakt van voorwerpen als bedoeld in de bewezenverklaring onder 1 en 2, worden afgeleid dat hij en zijn mededaders het voorhanden hebben van die voorwerpen waren overeengekomen. Dat brengt bij de zojuist verdedigde opvatting mee dat de verdachte ook de onder 1 en 2 bewezenverklaarde voorbereidingshandelingen heeft medegepleegd.

15. Om deze reden meen ik dat ook de tweede klacht faalt, zodat het eerste middel tevergeefs is voorgesteld.

16. Het tweede middel behelst twee klachten. Op de eerste plaats wordt betoogd dat het Hof een conclusie van een verbalisant tot bewijs heeft gebezigd welke conclusie was voorbehouden aan de rechter. Voorts stelt het middel dat het Hof art. 360, eerste lid, jo. art. 344, derde lid, Sv niet heeft nageleefd.

17. Het door het Hof als bewijsmiddel 1 gebezigde politie-proces-verbaal, opgemaakt door de operationeel chef van de CID Politie Midden en West Brabant, houdt als relaas van eigen waarneming en bevinding van de verbalisant onder meer in:

"In de periode van eind 1999 en begin 2000 werd van meerdere informanten de informatie ontvangen over:(...). De informatie hield in:(...). Deze informatie werd op 16 mei 2000 verstrekt aan het RCID Zeeland. Alvorens bovenstaande informatie beschikbaar te hebben gesteld, heb ik mij een oordeel gevormd betreffende de betrouwbaarheid van de informatie. De mij bekende achtergrond van de bron(nen), in samenhang met de door de bron(nen) aangedragen gegevens, hebben mij tot de conclusie gebracht dat de informatie als betrouwbaar kan worden aangemerkt."

19. De tweede klacht gaat ervan uit dat het evenbedoelde politie-proces-verbaal, omdat daarin sprake is van anoniem gebleven informanten, moet worden aangemerkt als een schriftelijk bescheid als bedoeld in art. 344, derde lid, Sv.

20. Hierover is op het eerste gezicht twijfel mogelijk. Art. 344, derde lid, Sv heeft betrekking op een schriftelijk bescheid houdende een verklaring van een persoon wiens identiteit niet blijkt. Het evenbedoelde proces-verbaal, in het bijzonder de aangevochten passage daarvan, houdt echter geen andere verklaring - in de zin van aan een bepaalde persoon toe te schrijven mededeling - in dan die van de in het proces-verbaal met name genoemde verbalisant, zij het dat daarin informatie is samengevat die van anderen is verkregen.(9)

22. Aan het onder (2) bedoelde vereiste heeft het Hof voldaan, door zijn op blz. 48 van het bestreden arrest neergelegde bewijsoverweging, weergegeven in het middel, welke onder meer inhoudt:

"Uit de door de politie gedane observaties en afgeluisterde telefoongesprekken komt naar voren dat deze vier verdachten, met elkaar of met anderen, banken onder de loep namen ter voorbereiding van een overval."

24. De tweede klacht van het middel is terecht voorgesteld.

25. Het derde middel houdt de klacht in dat het Hof bij de motivering van de bewezenverklaring van feit 1 gebruik heeft gemaakt van gissingen of conclusies. In het bijzonder wordt geklaagd over de, op blz. 18 van het als bewijsmiddel 1a gebezigde proces-verbaal vermelde, conclusie dat K[] en E[] niet waren gekomen om te helpen maar een ander doel hadden, namelijk de voorbereidingshandelingen voor het plegen van een overval.

26. Bedoeld proces-verbaal houdt op blz. 17 een relaas in van waarnemingen omtrent activiteiten van de verdachte, K[] en E[], op 2 oktober 2000 des avonds nabij een bankgebouw te Blaricum, nadat deze van 22.35 tot 22.41 uur in de woning van A[] te Rotterdam hadden verkeerd. Vervolgens, onder 4.1.16, houdt het proces-verbaal in:

27. Dat K[] en E[] toen ze bij de verdachte kwamen de voorbereidingshandelingen voor een overval ten doel hadden is, gelet op het verband, niet een gissing maar een conclusie, die de verbalisanten hebben getrokken uit gerelateerde omstandigheden in onderling verband beschouwd, namelijk dat volgens het observatieteam K[] en E[] op de avond van 2 oktober 2000 slechts gedurende zes minuten in de woning van de verdachte hadden verkeerd en toen met hem naar Blaricum zijn vertrokken alwaar zij zich gedurende enkele minuten hebben opgehouden in de bosschages nabij een bankgebouw, en dat de volgende morgen het antwoord van de verdachte op de vraag, of K[] en E[] hem waren komen helpen (met de inrichting van de woning), negatief luidde.

28. Zoals naar aanleiding van het tweede middel reeds opgemerkt mag een conclusie van verbalisanten niet voor het bewijs worden gebezigd indien deze er een is als uitsluitend zijn voorbehouden aan de rechter. Aan de rechter is ingevolge art. 350 Sr voorbehouden te beoordelen of hetgeen verbalisanten hebben geconstateerd al dan niet het tenlastegelegde strafbare feit oplevert.(11) De onderhavige conclusie is er niet een van dien aard.

29. Het middel is derhalve vruchteloos voorgesteld.

31. Ambtshalve heb ik geen andere reden aangetroffen waarom de bestreden uitspraak niet in stand zou mogen blijven dan de evengenoemde. De tweede klacht van het tweede middel gegrond achtende concludeer ik dat Uw Raad het bestreden arrest zal vernietigen, behoudens ten aanzien van de bewezenverklaring onder 3, 4 en 5, en de zaak zal verwijzen naar het Gerechtshof te Arnhem ten einde met inachtneming van Uw arrest opnieuw te worden berecht en afgedaan.

Waarnemend Advocaat-Generaal