Parket bij de Hoge Raad, 12-02-2002, AD6259 AL6540, 03955/00

1. Het Gerechtshof te 's-Gravenhage heeft verdachte op 7 september 2000 voor het misdrijf van art.243 Sr veroordeeld tot het verrichten van onbetaalde arbeid gedurende honderdveertig uren.

2. Verdachte heeft cassatie ingesteld en mr M.J. Smit, advocaat te Dordrecht, heeft een schriftuur ingezonden, houdende één middel van cassatie.

3.1. De steller van het middel betoogt dat de bewijsvoering in het arrest van het gerechtshof onvoldoende is omdat daaruit niet kan blijken dat de psychische stoornis van [het slachtoffer] zodanig ernstig was dat zij niet of onvolkomen in staat was haar wil te bepalen of weerstand te bieden. Daartoe doet de steller van het middel onder meer een beroep op de wetsgeschiedenis.

3.2. Tot het van kracht worden van de wet van 9 oktober 1991 (Stb. 519), die een ingrijpende revisie van de zedendelicten meebracht, sprak art.243 Sr slechts van "bewusteloosheid of onmacht". De Hoge Raad leerde dat de wetgever met de term "onmacht" slechts het oog heeft gehad op een toestand van fysieke weerloosheid die zijn oorzaak vindt in een bij het slachtoffer zelf bestaand onvermogen tot handelen.(1) Deze uitleg legde een hiaat bloot in de bescherming van diegenen die niet fysiek maar geestelijk weerloos waren. De Memorie van toelichting geeft de volgende uitleg:

Onder onmacht wordt alleen verstaan lichamelijke onmacht. In het oorspronkelijke ontwerp van de artikelen 243 en 247 was ook krankzinnigheid opgenomen, doch op grond van medisch advies er weer uit geschrapt. De Commissie-Melai adviseerde om de in de artikelen 243 en 247 gegeven bescherming van fysiek weerlozen uit te breiden tot personen wier psychische aandoening zo ernstig is dat een seksuele benadering geheel buiten hen om zal gaan. Dit voorstel werd over het algemeen goed ontvangen. Ook ik ben van oordeel dat het ontbreken in het strafrecht van bescherming van personen die in het maatschappelijk verkeer zo kwetsbaar zijn als de hier bedoelde categorie een ernstige leemte vormt.

Maar daar liet de minister het niet bij. Naast de psychisch of fysiek weerlozen behoren ook anderen beschermd te worden tegen hun eigen kwetsbaarheid. Ik citeer;

3.3. Art.243 Sr is dus ook van toepassing op "door hun psychische gesteldheid kwetsbare personen" die onvolkomen in staat zijn hun wil te bepalen of kenbaar te maken of weerstand te bieden. Dat de psychische stoornis zodanig ernstig moet zijn "dat zij de wilsbepaling, de wilsuiting en het weerstandsvermogen van het slachtoffer ten aanzien van de seksuele handeling in zeer ernstige mate frustreert" vermag ik op grond van de wetsgeschiedenis niet in te zien. Ook in de rechtspraak van de Hoge Raad is naar mijn mening voor zo een opvatting geen steun te vinden. De Hoge Raad heeft beslist dat art.243 Sr ook van toepassing is wanneer het slachtoffer wegens een psychische handicap labiel, zeer beïnvloedbaar en kwetsbaar is en daarom is opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis.(3)

3.4. De BGH legt de verwante bepaling in het StGB, § 179 I Nr. 1, aldus uit dat een vergelijking wordt getrokken met de mate van "Schuldfähigkeit":

Widerstandsunfähig im Sinne dieser Vorschrift ist zwar auch, wer aufgrund einer schweren seelischen Störung - unter Umständen auch im Zusammenwirken mit einer besonderen Tatsituation - keinen zur Abwehr ausreichenden Widerstandswillen bilden, äußern oder durchsetzen kann (BGHSt 36,1.45,147). Für die Beurteilung der geistig-seelischen Beeinträchtigung sind die von der Rechtsprechung zum Ausschluß oder zur erheblichen Minderung der Schuldfähigkeit eines Täters entwickelten Grundsätze entsprechend anwendbar. Dies bedeutet, daß der Tatrichter aufgrund einer Gesamtbetrachtung, in die auch die Besonderheiten des Tatgeschehens einzubeziehen sind, die geistig-seelische Verfassung des Opfers und deren konkrete Auswirkung auf das Opferverhalten zu prüfen hat (BGH aa0).(4)

3.5. Het Gerechtshof heeft voor het bewijs gebezigd een geschrift, opgemaakt door A. Langhout, orthopedagoog, voor zover inhoudende:

[Het slachtoffer] is een meisje dat verstandelijk functioneert op de grens tussen matige en lichte verstandelijke handicap (totaal IQ 57). Dit is vergelijkbaar met het niveau van functioneren van een 8-jarige. Naast deze verstandelijke handicap heeft [het slachtoffer] een bijkomende handicap: de non-verbale leerstoornis. Kenmerkend voor deze stoornis is dat men verbaal zéér vaardig is, maar géén inzicht heeft in sociale situaties. Als iemand maar lacht is ze verliefd.

4. Ambtshalve heb ik geen grond gevonden die tot vernietiging aanleiding behoort te geven.

5. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.