Gerechtshof Leeuwarden, 20-06-2008, BD4917, 24-000548-06

Parketnummer: 24-000548-06

Parketnummer eerste aanleg: 18-670484-05

[verdachte],

geboren op [1975] te [geboorteplaats],

wonende te [woonplaats], [adres],

Het vonnis waarvan beroep

De rechtbank Groningen heeft de verdachte bij het vonnis ontslagen van alle rechtsvervolging.

Gebruik van het rechtsmiddel

De officier van justitie is op de voorgeschreven wijze en tijdig in hoger beroep gekomen. Hij heeft dit hoger beroep aan verdachte doen betekenen.

Het onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep

Dit arrest is gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzittingen in hoger beroep, alsmede het onderzoek op de terechtzittingen in eerste aanleg.

De vordering van de advocaat-generaal

De advocaat-generaal heeft gevorderd dat het hof verdachte terzake van doodslag zal veroordelen tot een gevangenisstraf voor de duur van 24 maanden met aftrek van de tijd die verdachte in voorlopige hechtenis heeft doorgebracht, waarvan 18 maanden voorwaardelijk met een proeftijd van drie jaren en met als bijzondere voorwaarde dat verdachte zich laat behandelen bij de AFPN(1).

Daarnaast heeft de advocaat-generaal gevorderd dat het hof de vordering van de benadeelde partij zal toewijzen tot een bedrag van € 807,99, met oplegging van de schadevergoedingsmaatregel voor hetzelfde bedrag, subsidiair 16 dagen vervangende hechtenis, en dat de inbeslaggenomen telefoon en 13 gedrukte kaarten zullen worden teruggeven aan de familie van het slachtoffer en dat de overige in beslaggenomen goederen aan verdachte zullen worden teruggegeven.

De beslissing op het hoger beroep

Het hof zal het vonnis vernietigen en opnieuw recht doen.

Tenlastelegging

Aan verdachte is tenlastegelegd dat:

Overwegingen ten aanzien van het bewijs

Verdachte wordt in verschillende varianten -zakelijk weergegeven- verweten dat zij op 13 augustus 2005 haar partner, [slachtoffer], van het leven heeft beroofd.

Verdachte heeft omtrent de feitelijke gang van zaken op 13 augustus 2005 en de directe aanleiding daartoe - zakelijk weergeven - als volgt verklaard.

[slachtoffer] was dat weekend thuis met weekendverlof. Verdachte en [slachtoffer] hadden die dag doorgebracht bij diverse kennissen en met name [slachtoffer] had die dag veel alcohol gedronken. Nadat een vriendin van een kennis waar verdachte en [slachtoffer] verbleven, verdachte had verzocht weg te gaan omdat haar dochtertje bang werd van [slachtoffer], zijn verdachte en [slachtoffer] naar huis gegaan. Thuis aangekomen begon [slachtoffer] direct op verdachte te schelden.

Verdachte had de mishandeling van de week daarvoor nog vers in het geheugen. [slachtoffer] was toen ook met verlof thuis en had verdachte op de grond gegooid, haar in haar buik en tegen haar linkerbost geslagen en tegen haar benen geschopt. Voorts heeft [slachtoffer] haar dat weekend met de dood bedreigd. Verdachte was toen ongeveer 18 weken zwanger van een andere man dan [slachtoffer] en zij had [slachtoffer] daarvan niet in kennis gesteld. De week na de mishandeling is zij op bezoek geweest bij haar gynaecoloog en deze heeft haar nadrukkelijk gewezen op de risico's die de mishandeling met zich mee brachten voor haar ongeboren kind. Toen verdachte op 13 augustus weer op haar begon te schelden werd verdachte erg bang dat hij haar wederom zou mishandelen.

Verdachte heeft vervolgens de hond uitgelaten en toen zij de woning weer in kwam en [slachtoffer] wederom tegen haar begon te schreeuwen voelde zij een soort klik. Ze was moe van alle mishandelingen, scheldpartijen en het constant in angst leven. Verdachte is regelrecht naar het mes aan de muur gelopen en wat er vervolgens is gebeurd zegt ze niet meer precies te weten. Verdachte kan zich na verloop van tijd pas herinneren dat ze [slachtoffer] drie à vier keer met het mes heeft gestoken. Daarna is zij naar buiten gegaan en heeft zich verborgen omdat zij dacht dat [slachtoffer] haar zou gaan zoeken. Ze heeft 112 gebeld en is met de centrale in contact gebleven tot het moment waarop de politie haar heeft aangehouden.

Uit rapportage van de Reclassering Nederland van 12 januari 2006 en 15 mei 2007 komt naar voren dat verdachte opgroeide in een sociaal isolement en dat zij op de lagere school veelvuldig werd gepest. Thuis werd zij tussen haar 7e en 15e jaar seksueel misbruikt. Haar moeder die weet had van dat misbruik, heeft haar daartegen niet beschermd.

Op 17-jarige leeftijd ging verdachte samenwonen met [slachtoffer], het latere slachtoffer. Door hem werd zij gedurende een jarenlange - weliswaar onderbroken - relatie geïntimideerd, bedreigd met de dood en geestelijk en lichamelijk, waaronder ook seksueel, mishandeld.

[slachtoffer] controleerde en beheerste (ook vanuit de gevangenis) het leven van verdachte op een zodanige (gewelddadige) wijze dat zij geen reële mogelijkheid zag om de relatie te beëindigen.

Omtrent verdachte is door B.T. Takkenkamp, psychiater, op 9 januari 2006 en door

G. de Bruijn, psycholoog-psychotherapeut, op 2 februari 2006 gerapporteerd. Voorts is door R.J. Hanhart, psychiater, in samenwerking met K. Chateau, psycholoog, een onderzoek ingesteld naar de geestvermogens van verdachte. Hun bevindingen, alsmede de daaruit getrokken conclusies, zijn neergelegd in hun rapport van 21 december 2007.

De Bruijn komt eveneens tot de conclusie dat er sprake was van een dissociatie en omschrijft dit als volgt:

"Ten tijde van het delict was er tijdens de toestand van bewustzijnsvernauwing cq dissociatie geen andere uitweg om het geweld en de dreiging te stoppen. Op dat moment is er ook geen rationele afweging meer mogelijk."

"De beschreven persoonlijkheidsproblematiek gecombineerd met de overtuiging straf verdiend te hebben vormt een belangrijke factor in het zich niet hebben kunnen onttrekken aan de gewelddadige relatie. De toenemende angsten, waaraan betrokkene geen ontsnapping mogelijk achtte, werden in intensiteit psychisch niet meer te verdragen met dissociatie als gevolg. De laatste bedreiging lijkt te zijn samengekomen met een aantal andere factoren die niet eerder in dezelfde mate hebben gespeeld, waardoor deze bewustzijnsvernauwing (dissociatie) werd geluxeerd; de angst voor verlies van het ongeboren kind, de angst voor nieuwe mishandelingen dezelfde dag in verband met de bedreiging en ook voor de volgende dag (voor terugkeer naar detentie van het slachtoffer), de angst voor eigen leven in verband met de verboden zwangerschap die snel evident zou worden (mogelijk de zwangerschap als vermindering van psychisch evenwicht en tegelijk de (bij zwangeren gebruikelijke) sterkere gerichtheid op bescherming van het ongeboren kind). In deze raakte de bedreiging betrokkene nadrukkelijk niet alleen zelf maar ook haar kind (van een andere vader met wie zij een relatie had). Aannemelijk is dat dit de angst slechts heeft versterkt evenals de wanhoop. In het delict kwam de woede als het ware ongeremd naar buiten door de dissociatie waardoor geen grip op gedrag en overwegingen bestond, door de chronische posttraumatische stress stoornis en eerder chronische traumatisering in de vroege jeugd en de relatie komt hierbij een element van agressie als verdediging bij gevoelde actuele bedreiging vermengd met agressie van een eerder trauma."

(pagina 41)

en

"Deze dissociatie trad vanaf vlak voor en tijdens het gepleegde met zeer grote waarschijnlijkheid snel en sterk in ernst toenemend op.

De dan dermate intense angsten, die al veel langer bestonden, konden psychisch niet langer meer door betrokkene verwerkt worden met als gevolg deze ernstige dissociatie." (pagina 43)

en

"Alle hiervoor genoemde factoren ( noot hof: zie de toelichting die deskundige Hanhart ter terechtzitting van het hof heeft gegeven en waarvan een citaat hieronder is opgenomen) droegen bij aan het zeer sterk oplopen van het angstniveau terwijl de woede en wanhoop tijdens deze toestand van bewustzijnsvernauwing niet meer geremd of gecontroleerd konden worden."

(pagina 44)

Ter terechtzitting van het hof heeft Hanhart dit als volgt toegelicht, zakelijk weergegeven:

Bij ons is op basis van het onderzoek de overtuiging gegroeid dat er geen beschouwing over het gedrag kon plaatsvinden en dat het gedrag niet gecontroleerd kon worden.

Het hof komt op grond van voormelde conclusies van de deskundigen tot het oordeel dat er bij verdachte sprake was van een chronische post traumatische stress stoornis en een borderline persoonlijkheidsstoornis. Met de deskundigen is het hof tevens van oordeel dat verdachte ten tijde van het delict heeft gehandeld in een geestestoestand die kan worden aangeduid als een dissociatieve stoornis. Ten gevolge van die stoornis kon verdachte haar handelen op het moment van plegen van het delict niet meer remmen of controleren. Anders gezegd, er was voor verdachte ten tijde van het plegen van het delict geen rationele afweging meer mogelijk.

Deze vaststelling raakt in de kern de opzet van verdachte. Opzet impliceert een willens en wetens handelen. Om opzet aan te kunnen nemen moet er in ieder geval enige mate van cognitieve controle aanwezig zijn. Nu verdachte ten gevolge van de beschreven dissociatieve stoornis geen enkele cognitieve controle over haar handelen heeft gehad noch enig inzicht had in de draagwijdte en de mogelijke gevolgen daarvan, terwijl vastgesteld kan worden dat zij niet door eigen toedoen in die dissociatieve toestand is geraakt, kan de opzet op dat handelen niet worden bewezen en moet zij worden vrijgesproken van het haar ten laste gelegde.

In beslag genomen voorwerpen

Het hof zal de teruggave gelasten van de in beslag genomen kleding, een groene agenda en een zwart schrift aan verdachte en van een telefoontoestel en 13 wenskaarten aan de nabestaanden van [slachtoffer]. Het belang van strafvordering verzet zich niet tegen teruggave van die voorwerpen.

Benadeelde partij

Uit het onderzoek ter terechtzitting van het hof is gebleken, dat de benadeelde partij

[de benadeelde partij] zich in het geding in eerste aanleg heeft gevoegd, dat haar vordering in eerste aanleg niet is toegewezen en dat zij zich binnen de grenzen van haar eerste vordering in het geding in hoger beroep opnieuw heeft gevoegd. Derhalve duurt de voeging ter zake van haar in eerste aanleg gedane vordering tot schadevergoeding in het geding in hoger beroep voort.

De uitspraak

HET HOF,

RECHT DOENDE OP HET HOGER BEROEP:

gelast de teruggave aan verdachte van:

een blauwe spijkerbroek, grijs shirt, geel fleece jack, zwarte damesstring, zwarte damesslip, Azuri shirt wit/zwart, een groene agenda en een zwart schrift;

gelast de teruggave aan de nabestaanden van [slachtoffer] van:

een zilverkleurig telefoontoestel LG en dertien wenskaarten;

Dit arrest is aldus gewezen door mr. S. Zwerwer, voorzitter, mr. J.J. Beswerda en

mr. O. Anjewierden, in tegenwoordigheid van mr. M. Koster als griffier.