Centrale Raad van Beroep, 20-02-2018, ECLI:NL:CRVB:2018:792, 15/4988 WWB

1.1.

Met ingang van 18 september 2004 ontving appellante bijstand op grond van de Wet werk en bijstand (WWB) naar de norm voor een alleenstaande. Voor die tijd woonde appellante samen met [naam V] (V). Bij de aanvraag om bijstand heeft appellante opgegeven over een ABN AMRO-rekening te beschikken (opgegeven rekening). Het vermogen van appellante is bij aanvang van de bijstand vastgesteld op € 197,38. Appellante had toen een schuld bij de IDM-bank van ongeveer € 30.000,- die niet bij die vermogensvaststelling is betrokken. In oktober 2010 bedroeg deze schuld € 31.205,84, waarvoor derdenbeslag was gelegd op de bijstandsuitkering. Per 7 maart 2011 is dit beslag op verzoek van de beslaglegger opgeheven, omdat een schuldenregeling was getroffen.

1.2.

Naar aanleiding van een signaal van het Inlichtingenbureau dat appellante over vier bankrekeningen beschikt, waaronder de opgegeven rekening, heeft het college appellante bij brieven van 30 januari 2013 en 11 februari 2013 gevraagd afschriften van alle bankrekeningen over te leggen. Appellante heeft afschriften van een drietal, bij het college niet bekende, rekeningen van de ABN-AMRO overgelegd. Het betrof en/of-rekeningen met V (en/of-rekeningen).

1.3.

Omdat het vermoeden bestond dat appellante een gezamenlijke huishouding met V voerde, heeft het samenwerkingsverband Sociale Recherche Flevoland (sociale recherche) een onderzoek ingesteld naar de rechtmatigheid van de aan appellante verleende bijstand. Daartoe heeft de sociale recherche onder meer dossieronderzoek en opsporingsonderzoek gedaan en op 5 april 2013 appellante en op 10 april 2013 V verhoord. De bevindingen van het onderzoek heeft de sociale recherche neergelegd in een rapport van 23 april 2013.

1.4.

De resultaten van het onderzoek zijn voor het college aanleiding geweest om bij besluit van 17 juni 2013 de bijstand van appellante met ingang van 18 september 2004 in te trekken en de kosten van bijstand over de periode van 18 september 2004 tot en met 31 maart 2013 ten bedrage van € 115.318,13 van appellante terug te vorderen.

1.5.

Hangende bezwaar heeft een juridisch medewerker van de gemeente Emmeloord een nader onderzoek gedaan naar het recht op bijstand van appellante en de resultaten daarvan neergelegd in het gemeentelijk advies betreffende bezwaarschrift WWB, gedateerd 18 november 2013. Uit de daarbij gevoegde bijlage 1 volgt dat volgens zijn berekening de voor appellante geldende grens van het vrij te laten vermogen op een datum gelegen tussen 11 augustus 2008 en 11 september 2008 is overschreden.

1.6.

De Commissie bezwaarschriften Noordoostpolder (commissie) is belast met advisering over het gemaakte bezwaar. De commissie heeft zich, onder verwijzing naar de wetsgeschiedenis (Kamerstukken II, 2002-2003, 28 960, nr. 3, blz. 10 en Kamerstukken II, 2002/03, 28 870, nr. 3, blz. 61-64), op het standpunt gesteld dat het bestaan van een negatief vrij te laten vermogen niet mogelijk is, maar dat een negatief vermogen wel van invloed is op de vraag of recht op bijstand bestaat. In geval van een negatief vermogen zal het recht op bijstand behouden blijven. Omdat dit bij appellante het geval is, heeft de commissie het college geadviseerd het bezwaar tegen het besluit van 17 juni 2013 geheel gegrond te verklaren.

1.7.

2. Bij de aangevallen uitspraak heeft de rechtbank het beroep tegen het bestreden besluit ongegrond verklaard.

3. In hoger beroep heeft appellante zich op de hieronder te bespreken grond tegen de aangevallen uitspraak gekeerd.

4. De Raad komt tot de volgende beoordeling.

4.1.

4.4.

De bepalingen in 4.3.5 regelen het vrij te laten bescheiden vermogen (vrij te laten vermogen). Dit vermogen staat in afwijking van de in 4.3.1 tot en met 4.3.4 weergegeven bepalingen niet aan bijstandsverlening in de weg. Bij gelegenheid van de Wet Herinrichting Algemene Bijstandswet (Algemene bijstandswet), Stb. 1995, 199, heeft de wetgever een duidelijke en systematische onderscheiding van inkomen en vermogen, waaronder ook het vrij te laten vermogen, willen regelen. Zie de artikelen 51 en 52 van de Algemene bijstandswet (Abw). Daarbij is er, onder meer in verband met de vrijlating van de eigen besparingen tijdens bijstandsverlening, voor gekozen om bij vermogenstoeval tijdens bijstandsverlening voor de vraag of vermogen in de weg staat aan bijstandsverlening, niet te zien op de actuele vermogenssituatie, maar te bekijken of het vrij te laten vermogen is overschreden. Indien dat het geval is, dient de bijstand tijdelijk te worden onderbroken tot het moment waarop het meerdere is aangewend voor levensonderhoud. Zie Kamerstukken II 1991/92, 22 545, nr. 3, blz. 45, 51-52 en 155-157.

4.5.

4.6.

Volgens vaste rechtspraak, reeds ontstaan onder gelding van de Abw, (uitspraken van 22 november 2005, ECLI:NL:CRVB:2005:AU6987, 1 april 2008, ECLI:NL:CRVB:2008:BC8540 en 28 november 2017, ECLI:NL:CRVB:2017:4123 en voorts de onder 1.7 genoemde uitspraken), en in overeenstemming met wat is weergegeven in 4.5, kan tijdens een ononderbroken bijstandsperiode maar éénmaal een bedrag ter hoogte van de vermogensgrens als bedoeld in artikel 34, derde lid, van de WWB worden vrijgelaten. Dit betekent dat (1) als bij aanvang van de bijstandsverlening het vermogen van de betrokkene op een positief saldo, maar lager dan de van toepassing zijnde vermogensgrens is vastgesteld, bij vermogenstoeval tijdens bijstandsverlening, slechts het verschil tussen dat saldo en de op het moment van de vermogenstoeval in acht te nemen vermogensgrens kan worden vrij gelaten. Als (2) bij aanvang van de bijstandsverlening het vermogen van de betrokkene op een negatief saldo is vastgesteld, kan bij een vermogenstoeval een bedrag ter hoogte van de alsdan in acht te nemen vermogensgrens worden vrijgelaten. Als (3) de vermogenstoeval niet groter is dan het (onder 1 of 2 berekende) vrij te laten vermogen, dan dient het college bij een tussentijdse vermogensvaststelling dat vrij te laten vermogen te verminderen met die vermogenstoeval. Wordt (4) door vermogenstoeval het (onder 1, 2 dan wel 3 berekende) vrij te laten vermogen overschreden, dan dient het college, ongeacht het (negatieve) saldo van de bezittingen en schulden van de betrokkene op het moment van die overschrijding (actuele vermogen), het bedrag waarmee het vrij te laten vermogen wordt overschreden, gelet op de onder 4.3 genoemde bepalingen, als vermogen in aanmerking te nemen. Deze overschrijding van de grens van het vrij te laten vermogen staat dan in de weg aan voortzetting van de bijstandsverlening. Daarom kan, anders dan appellante betoogt, in de situatie dat ten tijde van de overschrijding van het vrij te laten vermogen het saldo van het actuele vermogen negatief is, de bijstandverlening niet ongewijzigd worden voortgezet. Dat volgt ook niet uit de door de commissie en appellante aangehaalde passage uit de geschiedenis van de totstandkoming van artikel 34 van de WWB. Ten aanzien van het bewuste “voorbeeld e” wordt weliswaar opgemerkt dat in een geval als hier aan de orde betrokkene zijn recht op bijstand behoudt, maar niet dat de bijstandsverlening ongewijzigd moet worden voortgezet. Zie Kamerstukken II, 2002-2003, 28 960, nr. 3, pag. 63, voorbeeld e. De overschrijding van het vrij te laten vermogen en de daarop gebaseerde intrekking van de bijstand staan immers niet aan (nieuwe) bijstandsverlening in de weg indien en wanneer het dan vast te stellen actuele vermogen lager blijkt dan de grens van het op dat tijdstip vrij te laten vermogen. In zoverre wordt recht op bijstand behouden. Dit betekent in deze zaak het volgende.

4.8.

In overstemming met wat in 4.6 (slot) is overwogen, is in de daar genoemde vaste rechtspraak bepaald dat indien tijdens de te beoordelen periode vanaf de datum van de intrekking van de bijstand in verband met overschrijding van het vrij te laten vermogen, gezien de vermogenspositie (weer) recht op bijstand bestaat, het bijstandverlenend orgaan deze omstandigheid bij de besluitvorming over de te beoordelen periode moet betrekken.

4.9.

Het college had dus vervolgens dienen te beoordelen of in de periode in geding vanaf de juiste datum van intrekking, gelet op wat hierna onder 4.11.3 wordt overwogen, de bijstandsverlening na onderbreking zou zijn voortgezet dan wel dat bijstand opnieuw zou zijn verleend. Uit de vaststaande feiten volgt in ieder geval dat het actuele vermogen van appellante op de juiste datum van intrekking negatief is, omdat haar schulden meer bedragen dan haar bezittingen, zijnde de saldi op de en/of-rekeningen. Dat geldt ook voor de rest van de periode in geding. Dit betekent dat het vermogen van appellante in de periode in geding vanaf de juiste datum van intrekking in beginsel niet in de weg staat aan verlening van bijstand, omdat haar actuele vermogen, zijnde negatief, lager is dan het vrij te laten vermogen, zijnde nihil. Het college heeft deze omstandigheid niet betrokken in zijn besluitvorming. In zoverre slaagt het betoog van appellante.

4.10.

De rechtbank heeft wat in 4.7.2 en 4.9 is overwogen niet onderkend. De aangevallen uitspraak moet worden vernietigd. Het beroep is gegrond. Het bestreden besluit moet worden vernietigd wegens strijd met artikel 34 van de WWB. Aansluitend moet worden bezien welk vervolg aan deze uitkomst wordt gegeven. De Raad kan niet zelf in de zaak voorzien. Weliswaar volgt uit de vaststaande feiten dat het actuele vermogen van appellante na de juiste datum van intrekking in beginsel niet aan bijstandsverlening in de weg stond, maar dat gegeven is onvoldoende voor definitieve geschilbeslechting. Daartoe wordt als volgt overwogen.

4.12.

Uit 4.11 volgt dat als in de periode in geding vanaf de datum van de intrekking van bijstand op de grond dat het vrij te laten vermogen is overschreden, gelet op het dan negatieve saldo van actuele vermogen, zoals in dit geval, (opnieuw) aanspraak op bijstand kan worden gemaakt, de precieze vaststelling en samenstelling van het vermogen op die datum voor de besluitvorming van belang is. Voorts zijn dan voor bijstandsverlening van belang de vermogensmutaties die geleid hebben tot de overschrijding van het vrij te laten vermogen, en die daarna, alsmede de alsdan in acht te nemen vermogensgrens voor betreffende gezinssamenstelling. Immers, deze omstandigheden kunnen een rol spelen bij de beantwoording van bijvoorbeeld de vragen (1) of, en zo ja hoe lang, op de vermogensoverschrijding kan worden ingeteerd en daaruit volgend, (2) of de bijstand moet worden ingetrokken over een korte afgesloten periode dan wel als beëindigd en opnieuw verleend moet worden aangemerkt en dus, (3) of het vermogen, en daarmee het vrij te laten vermogen, al dan niet opnieuw moeten worden vastgesteld, (4) of maatregelen of andere besluiten zijn aangewezen in verband met tekortschietend besef van verantwoordelijkheid voor de voorziening in het bestaan en (5) of wellicht voor de toekomst bijzondere verplichtingen moeten worden opgelegd met toepassing van artikel 55 van de WWB in verband met de samenstelling van dat vermogen.

4.13.

Nu de Raad niet beschikt over deze gegevens en de onder 4.12 genoemde bevoegdheden (deels) discretionair van aard zijn, zal het college worden opgedragen opnieuw op bezwaar te beslissen met inachtneming van deze uitspraak.

4.14.

Met het oog op een voortvarende afdoening van het geschil bestaat aanleiding om met toepassing van artikel 8:113, tweede lid, van de Algemene wet bestuursrecht te bepalen dat tegen het door het college te nemen nieuwe besluit op bezwaar slechts bij de Raad beroep kan worden ingesteld.