College van Beroep voor het bedrijfsleven, 26-11-2019, ECLI:NL:CBB:2019:624, 18/2084

Ingevolge artikel 23, derde lid, van de Msw stelt verweerder het op een bedrijf rustende fosfaatrecht per 1 januari 2018 vast in overeenstemming met de forfaitaire productie van dierlijke meststoffen in een kalenderjaar door melkvee dat op 2 juli 2015 op het bedrijf is gehouden en geregistreerd. Ingevolge artikel 72b, eerste lid, van het Uitvoeringsbesluit Meststoffenwet wordt het fosfaatrecht voor een niet-grondgebonden bedrijf verlaagd met een generieke korting van 8,3%.

2. Appellant exploiteert een melkveehouderij. Op 12 januari 2010 is hem een milieuvergunning verleend voor het houden van 733 melk- en kalfkoeien, 271 stuks jongvee en 4 fokstieren. Hij heeft in 2011 een nieuwe stal gebouwd voor 475 melk- en kalfkoeien en zijn plannen voor verdere uitbreiding van de stal zijn vertraagd vanwege de voorgenomen aanleg van een oversteek van de Oostvaardersplassen naar de Veluwe. Pas nadat duidelijk was dat die oversteek geen doorgang zou vinden, was de bank bereid verdere uitbreiding te financieren. Op 2 april 2015 heeft appellant 40 hectare landbouwgrond gekocht. De uitbreiding van de stal heeft uiteindelijk niet plaatsgevonden. Op 2 juli 2015 hield appellant 423 melk- en kalfkoeien en 376 stuks jongvee.

3. Verweerder heeft het fosfaatrecht van appellant vastgesteld op 22.554 kg en is daarbij uitgegaan van de dieraantallen op 2 juli 2015. Verweerder heeft de generieke korting van 8,3% toegepast.

Appellant heeft aangevoerd dat het fosfaatrechtenstelsel, inclusief de generieke korting, het ongestoord genot van zijn eigendom aantast. Verder is er in zijn geval sprake van een individuele en buitensporige last. De stal was op 2 juli 2015 nog niet volledig bezet en appellant kan 39,3% van de koeplaatsen door de fosfaatrechtenvaststelling niet benutten. Het stelsel treft appellant zwaarder dan een melkveehouderij die haar stallen op 2 juli 2015 (wel) volledig had bezet. Bovendien hield hij op 2 juli 2015 relatief veel jongvee. Met het aantal toegekende fosfaatrechten is de melkopbrengst van appellant onvoldoende om aan zijn vaste lasten te kunnen voldoen en de toekomst van het bedrijf staat hierdoor op het spel. Bovendien was appellant met de aankoop van 40 ha landbouwgrond op 2 april 2015 - op 0,3% na - bijna grondgebonden. De toepassing van de generieke korting is in zijn geval daarom niet gerechtvaardigd. Appellant verzoekt het College het aantal fosfaatrechten voor hem vast te stellen op 37.187 kg of verweerder op te dragen een ontheffing te verlenen op grond van artikel 38, tweede lid, van de Msw voor 14.633 kg.

Als bewijs dat hij een individuele en buitensporige last draagt, heeft appellant een rapport laten opstellen door [naam 2] van [naam 3] adviseurs en accountants (het accountantsrapport). Daarin is een financiële vergelijking gemaakt tussen drie scenario’s. Scenario 1 gaat uit van het aantal toegekende fosfaatrechten. Scenario 2 gaat uit van het aantal toegekende fosfaatrechten met aankoop van de 17.857 kg ontbrekende fosfaatrechten (zodat op die manier de uitbreiding kan worden gerealiseerd). Scenario 3 gaat uit van diezelfde volledige stalbezetting zonder invoer van het fosfaatrechtenstelsel (en zonder generieke korting). In scenario’s 1 en 2 (de scenario’s met het fosfaatrechtenstelsel) is er sprake van een jaarlijks liquiditeitstekort (€ 59.641,- in scenario 1 en € 467.266,- in scenario 2), afname van het eigen vermogen (€ 272,- in scenario 1 en € 63.609,- in scenario 2) en kan appellant niet voldoen aan zijn betalings- en financieringsverplichtingen. Een andere aanwending van de productiemiddelen is niet mogelijk en verhuur van de grond levert onvoldoende inkomsten op. Bedrijfscontinuering in deze scenario’s is daarom niet realistisch, terwijl er in scenario 3 sprake is van een lonende exploitatie en een groei van het eigen vermogen met € 305.545,- per jaar.

In zijn heropeningsbeslissing van 17 oktober 2018 (ECLI:NL:CBB:2018:522) en de uitspraken van 9 januari 2019 (ECLI:NL:CBB:2019:1-7) heeft het College al geoordeeld dat het fosfaatrechtenstelsel op regelingsniveau verenigbaar is met artikel 1 van het EP. In de uitspraak van 23 juli 2019 (ECLI:NL:CBB:2019:291) heeft het College dit oordeel verder gemotiveerd. De daarop betrekking hebbende beroepsgrond faalt.

Het College oordeelt dat sprake is van een fair balance op individueel niveau; een individuele en buitensporige last (‘individual and excessive burden’) ontbreekt.

Bij de beoordeling of een last in het individuele geval van de betrokken melkveehouder buitensporig is moeten alle betrokken belangen van het individuele geval worden afgewogen. In dat verband is vooral relevant de mate waarin het fosfaatrechtenstelsel de individuele melkveehouder raakt. Niet ieder vermogensverlies als gevolg van het fosfaatrechtenstelsel en het toegekende fosfaatrecht vormt een buitensporige last. Voor de situatie waarin sprake is van een uitbreiding van het bedrijf, zoals bij appellant, is verder van belang of en zo ja op welk moment, in welke mate en met welke noodzaak of andere motieven de melkveehouder zijn bedrijf legaal heeft uitgebreid op grond van door de overheid verleende vergunningen voor het houden van specifieke aantallen melkvee en daartoe onomkeerbare investeringen is aangegaan (zie de uitspraak van 23 juli 2019, hiervoor aangehaald, r.o. 6.8.2).

Omdat het bestreden besluit pas in beroep is voorzien van een toereikende motivering, is dit in strijd met artikel 7:12 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) niet deugdelijk gemotiveerd. Het College ziet aanleiding om dit gebrek te passeren met toepassing van artikel 6:22 van de Awb, aangezien aannemelijk is dat appellant door dit gebrek niet is benadeeld. Met een deugdelijke motivering zou een besluit met gelijke uitkomst zijn genomen. Dit leidt ertoe dat het beroep ongegrond zal worden verklaard.

Gezien het geconstateerde gebrek ziet het College aanleiding verweerder te veroordelen in de proceskosten van appellant in beroep. Deze kosten worden op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand vastgesteld op € 1.024,- (1 punt voor het indienen van het beroepschrift en 1 punt voor het verschijnen ter zitting, met een waarde per punt van € 512,- en een wegingsfactor 1).