Home

Werken met allergenen

Werken met allergenen

av
Alphen, W. van
Bijgewerkt tot 7 februari 2025

Tijdens het werken met bepaalde stoffen of producten kunnen allergische reacties optreden. Allergie is een te sterke reactie van het afweersysteem op allergenen, die het immuunsysteem onschadelijk probeert te maken met een soms ‘overdreven’ allergische reacties. Hoe ga je om met de - op zich vaak onschadelijke - stoffen die allergische reacties kunnen veroorzaken? Hoe ontwikkel je een zorgvuldig arbobeleid bij het werken met allergenen? Werken met allergenen (sensibiliserende stoffen) geeft informatie over ziektebeelden en risicoberoepen, het identificeren en evalueren van de risico’s, de wijze waarop de blootstelling is te beheersen en de bijzondere aspecten ten aanzien van de individuele gezondheidsbewaking.

AI-55

Werken met allergenen (AI-55) is onderdeel van de reeks Arbo-informatiebladen op Sdu HSE.

Wat zijn allergenen?

Allergene, ook wel sensibiliserende stoffen genoemd, zijn stoffen die een overgevoeligheidsreactie kunnen veroorzaken doordat ze in contact komen met het afweersysteem of immuunsysteem. Allergenen of sensibiliserende stoffen zijn volgens de definitie van de Gezondheidsraad: “Stoffen die een overgevoeligheidsreactie kunnen veroorzaken via activering van het afweersysteem (immuunsysteem). De overgevoeligheid uit zich in ontstekingsreacties, die resulteren in diverse allergische aandoeningen.”

Bekende voorbeelden van allergenen zijn:

  • Natuurlijke stoffen, zoals graspollen, meelstof en huidschilfers van (proef)dieren en bepaalde plantenonderdelen zoals hars of plantensap.

  • Kleurmiddelen en bestanddelen van twee-componentverven, lijmen en vloerproducten, zoals epoxyhars, acrylaathars en isocyanaten.

  • Metalen en metaalbehandelingsmiddelen zoals nikkel, kobalt en chroom en middelen die worden gebruikt om metaal te beschermen tegen corrosie.

  • Conserveermiddelen in cosmetica, verzorgingsproducten en schoonmaakmiddelen verven, lijmen etc.

Allergenen komen vooral via de huid en via de luchtwegen het lichaam binnen, waarna het immuunsysteem ze onschadelijk probeert te maken met een overdreven allergische ontstekingsreactie.

Wat zijn de risico’s?

Een allergie is een te sterke reactie van het afweersysteem op lichaamsvreemde stoffen die op zich helemaal niet schadelijk hoeven te zijn. Wanneer een werknemer door blootstelling in de werkomgeving voor een allergeen overgevoelig wordt en vervolgens bij hernieuwd contact een allergische reactie gaat vertonen, is er sprake van een beroepsziekte.

Wat zegt de wet?

De Arbowet (art. 5.1) en het Arbobesluit (art. 5.b) schrijven voor dat werkgevers de blootstelling aan gevaarlijke stoffen in hun bedrijf in kaart brengen en beoordelen. Dit geldt voor allergenen (sensibiliserende) stoffen.

Bedrijfsartsen zijn volgens artikel 9.3 van de Arbowet verplicht beroepsziekten te melden aan het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten).

Het Arbobesluit bevat twee specifieke bepalingen die van extra belang zijn bij irriterende en sensibiliserende stoffen. Deze bepalingen betreffen ventilatie (art. 4.5) en jeugdige werknemers (art. 4.105).

Wat betekent dit in de praktijk?

1 Introductie

1.1 Risico's van het werken met allergenen

1.2. Verantwoordelijkheid van werkgever en werknemer

1.3 Allergische reacties

1.3.1 Gevaarlijke stoffen

1.3.2 Onze leefomgeving is microbiologisch te schoon

2. Beroepsziekten door allergenen

2.1 Allergie en allergenen

2.1.1 Ontstaan allergie

2.2 Beroepsziekten

2.3 Beroepsziekten door luchtwegallergenen

2.3.1 Astma

2.3.2 Allergische neus- en oogklachten

2.3.3 Extrinsieke allergische alveolitis

2.4 Beroepsziekten door contactallergenen

2.4.1 Contacteczeem

2.4.2 Urticaria en protein contact dermatitis (eiwit contacteczeem)

2.4.3 Fotoallergische reacties

2.4 Samenvatting

3. Risicobranches en risicoberoepen

3.1 Sectoren en beroepen met blootstelling aan allergenen

3.1.1 Luchtwegaandoeningen

3.1.2 Huidaandoeningen

3.2 Luchtwegallergenen

3.3 Contactallergenen

3.4 Samenvatting

4. Risico-identificatie en risico-evaluatie

4.1 Inleiding

4.2 Herkenning van sensibiliserende stoffen

4.2.1 Veiligheidsinformatiebladen en etiket

4.2.2 Andere informatiebronnen

4.3 Beoordelen van de blootstelling

4.3.1 Blootstellingsmomenten en -situaties

4.3.2 Meten van de blootstelling

4.4 Beoordelen van het risico bij blootstelling

4.4.1 Zeer lage grenswaarden

4.4.2 Verschillen in relatieve schadelijkheid van allergenen

4.5 Risicoverhogende factoren

4.5.1 Factoren op het werk

4.5.2 Factoren buiten het werk

4.6 Relevantie van contactallergie

4.7 Samenvatting

5. Beheersmaatregelen blootstelling

5.1 Inleiding

5.2 Bronmaatregelen

5.2.1 Eliminatie stof/product

5.2.2 Vervanging stof/product

5.2.3 Aanpassing stof/product

5.2.4 Aanpassing proces

5.2.5 Gesloten systemen

5.3 Technische maatregelen

5.3.1 Ventilatie/afzuiging

5.3.2 Automatisering en omkasting

5.3.3 Hulpmiddelen en gereedschappen

5.4 Organisatorische maatregelen

5.4.1 Taakroulatie

5.4.2 Werkplanning

5.4.3 Afscheiding werkzaamheden

5.5 Persoonlijke bescherming

5.5.1 Ademhalingsbescherming

5.5.2 Handschoenen - keuze

5.5.3 Handschoenen - gebruik

5.5.4 Huidreiniging en -verzorging

5.5.5 Overig

5.6 Samenvatting

6. Individuele gezondheidsbewaking

6.1 Inleiding

6.2 Aanstellingskeuringen

6.3 Intredeonderzoek

6.4 Arbeidsgezondheidskundig onderzoek (AGO) en preventief medisch onderzoek (PMO)

6.4.1 Wanneer geen en wel AGO’s aanbieden?

6.4.2 Bepalende factoren voor het AGO

6.4.3 H-stoffen

6.5 Medisch onderzoek bij ziekteverschijnselen

6.6 Beleid bij beroepsallergie

6.7 Samenvatting

7. Wet- en regelgeving

7.1 Arbowet

7.2 Arbobesluit

7.3 Arbocatalogi

7.4 NVAB-richtlijnen

7.5 Europese wetgeving

8. Begrippen

9 Beroepen met risico op allergisch contacteczeem

10 Overzicht van inhalatieallergenen in branches en beroepen

11 Oorzakelijke blootstelling, werksituaties en beroepen waarin extrinsieke allergische alveolitis kan voorkomen

Beschrijving van de wijzigingen

Toekomstige ontwikkelingen

Over de auteur