Rechtbank Utrecht, 28-07-2010, ECLI:NL:RBUTR:2010:BY9512 BN2268, 249808 / HA ZA 08-1090

Sector handels- en familierecht

zaaknummer / rolnummer: 249808 / HA ZA 08-1090

Vonnis van 28 juli 2010

in de zaak van

tegen

Partijen zullen hierna Ryanair en PR Aviation genoemd worden.

1. De procedure

1.2. Ten slotte is vonnis bepaald.

2. De feiten

2.1. Ryanair is een in Ierland gevestigde luchtvaartmaatschappij, die sinds 1985 vluchten in Europa uitvoert. De operationele activiteiten van Ryanair zijn gebaseerd op een concept van lage kosten.

In deze versie van de Gebruiksvoorwaarden was een rechtskeuze voor Engels recht opgenomen.

d. de consument ontvangt tenslotte e-mails van PR Aviation en van de betreffende luchtvaartmaatschappij waarin het boeken van de betreffende vlucht wordt bevestigd.

2.6. Bij brief van 11 januari 2008 (productie 25 van Ryanair) heeft Ryanair PR Aviation gesommeerd het gebruik van de website van Ryanair in strijd met de Gebruiksvoorwaarden te staken.

2.8. Vóór het nemen van de conclusie van repliek in deze procedure (op 1 april 2009) heeft Ryanair artikel 7 van haar Gebruiksvoorwaarden in die zin aangepast dat de rechtskeuze voor Engels recht wordt vervangen door een rechtskeuze voor Iers recht en dat de Ierse rechter als bevoegde rechter wordt aangewezen.

3. Het geschil

3.2. PR Aviation voert verweer. Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.

Het verweer

Rechtsmacht en toepasselijk recht

4.3. Nu Ryanair gevestigd is op het grondgebied van een andere staat dan Nederland en de vorderingen uit dien hoofde een internationaal karakter dragen, dient allereerst de vraag te worden beantwoord of de Nederlandse rechter bevoegd is van deze vorderingen kennis te nemen. Aangezien de Verordening (EG) nr. 44/2001 van de Raad van 22 december 2000 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken (verder te noemen: EEX-Vo) verbindend is en rechtstreeks toepasselijk is in de lidstaten van de Europese Unie en de gedaagde partij in een EU-lidstaat gevestigd is, dient de rechterlijke bevoegdheid beoordeeld te worden op basis van deze verordening. Nu PR Aviation in Nederland is gevestigd, is de Nederlandse rechter op grond van art. 2 EEX-Vo bevoegd om van het onderhavige geschil kennis te nemen.

4.4. Voor zover de vorderingen hun grondslag vinden in het gestelde onrechtmatig handelen aan de zijde van PR Aviation (handelen in strijd met het databankrecht, auteursrecht of ander onrechtmatig handelen) geldt dat voor zover de gestelde handelingen hebben plaatsgevonden vóór 11 januari 2009, het toepasselijke recht wordt bepaald door de Wet Conflictenrecht Onrechtmatige Daad (WCOD). De rechtbank leidt uit de op het Nederlandse recht gebaseerde stellingen van partijen en het feit dat partijen alleen aandacht hebben besteed aan het toepasselijke recht op de ‘wanprestatie-grondslag’ af dat zij voor de ‘onrechtmatige daad-grondslag’, overeenkomstig artikel 6 WCOD, een stilzwijgende rechtskeuze hebben gedaan voor Nederlands recht. Voor zover de handelingen na voormelde datum hebben plaatsgevonden, geldt dat sprake is van een rechtskeuze voor Nederlands recht conform artikel 14 van Verordening nr. 864/2007 betreffende het recht dat van toepassing is op niet-contractuele verbintenissen (Rome II).

4.5. Voor zover de vorderingen hun grondslag vinden in de gestelde toerekenbare tekortkomingen van PR Aviation, verschillen partijen van mening over het antwoord op de vraag of PR Aviation gebonden is aan de Gebruiksvoorwaarden van Ryanair waarin onder meer is bepaald dat Engels recht (oude versie) dan wel Iers recht (nieuwe versie) op de rechtsverhouding van toepassing is. Indien de rechtbank aan de behandeling van deze grondslag toekomt, zal daar de beoordeling van het toepasselijke recht plaatsvinden.

Substantiëringsplicht

4.6. Als meest verstrekkend verweer heeft PR Aviation aangevoerd dat Ryanair niet-ontvankelijk in haar vorderingen dient te worden verklaard, nu zij niet heeft voldaan aan haar uit artikel 111 lid 3 Rv voortvloeiende substantiëringsplicht.

4.7. Artikel 111 lid 3 Rv bepaalt dat het exploot van dagvaarding de door PR Aviation tegen de eis aangevoerde verweren en gronden daarvoor dient te vermelden. Het niet in acht nemen van deze verplichting is niet op straffe van nietigheid voorgeschreven. De wetgever heeft alleen bepaald dat de rechter de eisende partij kan bevelen alsnog de ontbrekende gegevens te verstrekken (artikel 120 lid 4 Rv). Nu de wetgever heeft afgezien van het stellen van verregaande sancties op het niet in acht nemen van de substantiëringsplicht, ligt het niet voor de hand dat de rechter dat wel doet, bijvoorbeeld door een eisende partij niet-ontvankelijk te verklaren. Dergelijke verregaande sancties moeten ook voorbehouden blijven aan ernstige schendingen van procesrecht. Het beroep op niet-ontvankelijk wordt om die reden afgewezen.

Primaire grondslag: inbreuk op databankrechten

4.9. Ter onderbouwing van haar vorderingen beroept Ryanair zich primair op het bestaan van een databankrecht met betrekking tot de vluchtgegevens die zich bevinden in haar, aan de website www.ryanair.com gekoppelde gegevensverzameling (hierna te noemen: de gegevens of de gegevensverzameling van Ryanair).

4.10. PR Aviation heeft zich onder meer verweerd met de stelling dat de gegevensverzameling waarvoor Ryanair de bescherming inroept, geen databank is in de zin van de Databankenwet.

4.12. Kern van het geschil tussen partijen betreft het antwoord op de vraag of de gegevensverzameling van Ryanair getuigt van een substantiële investering in de zin van deze bepaling. Uit de Memorie van Toelichting bij de Databankenwet blijkt dat de wetgever met de term ‘substantiële investering’ geen andere inhoud op het oog heeft gehad dan het begrip ‘substantiële investering’ zoals deze wordt gehanteerd in de Richtlijn 96/9/EG van het Europees Parlement en de Raad van 11 maart 1996 betreffende de rechtsbescherming van databanken (hierna te noemen: de Databankenrichtlijn). De Databankenwet vormt de omzetting daarvan in Nederlandse wetgeving. Dit betekent dat voor de uitleg van dit begrip de inhoud van de Databankenrichtlijn alsmede de jurisprudentie van het Hof van Justitie op dit punt van belang is.

4.13. De rechtbank concludeert op basis van de arresten The British Horseracing Board Limited e.a./William Hill Organization Ltd van 9 november 2004, r.o. 34 tot en met 36 (IER 2005,5), hierna: William Hill, en Fixtures Marketing Ltd tegen Svenska Spel AB, r.o. 27 (EUR-Lex 62002J0338), hierna: Fixtures, dat bij de beoordeling van het bestaan van een (substantiële) investering in de zin van de Databankenrichtlijn een onderscheid moet worden gemaakt tussen investeringen die zijn gedaan om de gegevens die in de databanken zijn opgenomen te creëren, en de investeringen die zijn gedaan om bestaande gegevens te verkrijgen en in de databank op te nemen. De eerstgenoemde investeringen vallen niet onder het begrip ‘investering’ in de zin van de Databankenrichtlijn en de Databankenwet, de laatstgenoemde investeringen wel.

4.14. Het oordeel van het Hof van Justitie in de zaak William Hill (r.o. 35) met betrekking tot de gevolgen van het bestaan van samenhang tussen de samenstelling van een databank en de uitoefening van een hoofdactiviteit van de samensteller kan niet anders worden begrepen dan dat de in de Nederlandse jurisprudentie in sommige gevallen gehanteerde ‘spin-off theorie’ (voor zover deze inhoudt dat indien de totstandkoming van de databank een gevolg is van de hoofdactiviteit van de producent van de databank, er geen sprake kan zijn van het bestaan van een substantiële investering in de databank) toepassing mist. Ook in het geval dat de totstandkoming van de databank een gevolg is van de hoofdactiviteit van de producent van de databank, kan namelijk aanspraak bestaan op een databankrecht, mits de producent de investeringen voor het creëren van de betreffende gegevens niet meetelt bij de onderbouwing van het bestaan van een substantiële investering in de zin van de Databankenrichtlijn en de Databankenwet.

4.16. De vraag die beantwoord moet worden is of de hiervoor genoemde posten kunnen worden aangemerkt als investering in een gegevensverzameling in de zin van de Databankenrichtlijn. De rechtbank overweegt daarover als volgt.

Ad I. + II. + III.(b en c)

4.17. De vraag die zich bij deze posten voordoet, is of kosten die zijn gemaakt voor het opzetten en onderhouden van een website waaraan een gegevensverzameling is gekoppeld, kunnen gelden als investering in de presentatie van de inhoud van de gegevensverzameling.

4.18. De rechtbank verwijst naar het arrest van het Hof van Justitie in de zaak Fixtures, waarin het Hof heeft overwogen dat het bij een dergelijke investering moet gaan om ‘de middelen die worden aangewend om deze databank gegevens te kunnen laten verwerken, dat wil zeggen hetgeen is gedaan met het oog op de systematische of methodische ordening van de in deze databank opgenomen elementen en de organisatie van de afzonderlijke toegankelijkheid daarvan’. Hieruit blijkt dat het begrip ‘investering in de presentatie van de inhoud van een gegevensverzameling’ beperkt moet worden uitgelegd: niet alle kosten die zijn gedaan voor de presentatie moeten in aanmerking worden genomen, maar alleen die kosten die worden gemaakt om de databank gegevens te kunnen laten verwerken. De kosten die voor een website zijn gemaakt, kunnen in het licht hiervan alleen worden beschouwd als investering in de databank indien de kosten verband houden met het geschikt maken van de gegevensverzameling voor het uitvoeren van zoekopdrachten door het publiek. Daaronder vallen in ieder geval niet kosten die verband houden met het uitvoeren van boekingen van vluchten en kosten die gemaakt zijn voor het doen van andere mededelingen over de onderneming aan het publiek, zoals nieuwsberichten, algemene informatie, het aanbod van aanvullende diensten, advertenties en geldende algemene voorwaarden. Dergelijke kosten betreffen niet de gegevensverzameling, maar de gewone bedrijfsvoering van Ryanair en dienen derhalve niet in aanmerking te worden genomen.

4.19. Kosten voor het koppelen van de gegevensverzameling aan de website kunnen onder omstandigheden beschouwd worden als ‘investeringen in de organisatie van de afzonderlijke toegankelijkheid’ in de zin van r.o. 36 van het William Hill-arrest. De door Ryanair gegeven omschrijving onder I (‘kosten voor het vervaardigen van de website’) is echter zo ruim, dat niet kan worden aangenomen dat daarin alleen investeringen voor het tot stand brengen van vorenbedoelde koppeling zijn begrepen.

4.21. Ryanair heeft nagelaten te stellen in hoeverre de door haar opgevoerde kosten bestaan uit kosten die verband houden met het geschikt maken van de gegevensverzameling voor het uitvoeren van zoekopdrachten door het publiek. Van een aantal van deze kosten, zoals die genoemd onder I en II heeft Ryanair zelfs niet aangegeven wat de omvang is van de gestelde investeringen. De rechtbank is daardoor niet in staat te beoordelen of - na eliminering van de kosten die daarbij niet in aanmerking mogen worden genomen - een (in combinatie met andere kosten) substantiële investering resteert.

Ad III. (a en e)

4.22. De geschatte kosten ad EUR 1 miljoen voor ‘staff costs (Scheduling)’ ziet, gezien de omschrijving, op werkzaamheden van medewerkers van Ryanair voor het opstellen en het wijzigen van het vluchtschema. Dergelijke kosten zijn aan te merken als kosten voor het creëren van de gegevens van de gegevensverzameling en dienen dus buiten beschouwing te worden gelaten. Dit geldt ook voor zover de kosten zien op het aanpassen van de vluchtgegevens nadat deze zijn vastgesteld doordat Ryanair heeft besloten de vluchten op een andere wijze te organiseren. Dergelijke aanpassingen zijn niet aan te merken als investeringen in de controle van de inhoud van de databank, omdat deze niet zien op toetsing van de databank aan het bestaande vluchtsysteem, maar op wijziging van het bestaande vluchtsysteem. Dergelijke kosten gelden als kosten voor het creëren van gegevens. Deze post kan alleen als investering in de databank gelden voor zover de kosten zijn gemaakt voor het doorvoeren van de wijziging in de databank. Dit onderscheid heeft Ryanair evenwel niet gemaakt, zodat de rechtbank niet kan beoordelen in hoeverre deze kosten in aanmerking genomen kunnen worden bij de beoordeling van het bestaan van een substantiële investering in de databank.

4.23. Ryanair heeft verder niet duidelijk aangegeven waarop de post ‘Lisline Maintenance’ ziet. Voor zover daarmee gedoeld wordt op de kosten voor gebruik van de software voor het onderhoud van het ‘Lisline/Netline scheduling and operations system’, zoals vermeld onder punt 3 van het als productie 29 door Ryanair overgelegde memorandum, geldt dat Ryanair ook hier geen onderscheid heeft gemaakt tussen kosten voor haar normale bedrijfsvoering en investeringen in haar gegevensverzameling. De rechtbank zal derhalve ook deze kosten niet in deze beoordeling betrekken.

Ad III. (d)

4.24. Deze kosten zien, volgens de eigen stellingen van Ryanair, op kosten die door de IT-afdeling van Ryanair zijn gemaakt om problemen met de bereikbaarheid en de werking van de website op te lossen. Dergelijke kosten kunnen, in het licht van hetgeen onder 4.18 is overwogen, niet aangemerkt worden als kosten voor de presentatie van de gegevensverzameling, omdat ze in een te ver verwijderd verband staan tot de kosten voor ‘afzonderlijke toegankelijkheid van de gegevens’. Evenmin kunnen deze kosten worden aangemerkt als investeringen in de controle van de juistheid van de elementen, nu het daarbij gaat om de juistheid van de gegevens zelf, en niet om de bereikbaarheid van de gegevens.

Ad IV.

4.25. Volgens de eigen stellingen van Ryanair houden de kosten van de Netline-software verband met een softwaresysteem voor het indelen van de werkzaamheden van haar werknemers. De daarvoor opgevoerde licentievergoeding betreffen kosten voor de gewone bedrijfsvoering van Ryanair en kunnen niet worden aangemerkt als investering in een databank als in de Databankrichtlijn bedoeld.

Conclusie

Subsidiaire grondslag: inbreuk op auteursrechten

4.27. Subsidiair stelt Ryanair zich op het standpunt dat de gegevens die onderdeel uitmaken van haar gegevensverzameling dienen te worden beschouwd als ‘niet-oorspronkelijk geschrift’ in de zin van artikel 10 lid 1, aanhef en onder 1º Auteurswet, en dat PR Aviation deze gegevens door het op continue basis kopiëren, opslaan en hergebruiken daarvan heeft verveelvoudigd in de zin van artikel 13 Auteurswet.

4.30. Uit deze wijze van implementatie van de Databankrichtlijn in de Auteurswet blijkt dat de wetgever de mogelijkheid heeft opengehouden dat de geschriftenbescherming van artikel 10 lid 1 Auteurswet wordt ingeroepen voor databanken waarvoor de vereiste substantiële investering niet is gepleegd. Uit de wetsgeschiedenis leidt de rechtbank af dat dat een bewuste keuze van de wetgever is geweest.

4.32. Uit de geciteerde overwegingen uit de wetsgeschiedenis blijkt ondubbelzinnig dat het de bedoeling van de wetgever was om voor gegevens(-verzamelingen) die niet onder de databank definitie vallen en databanken waarbij geen sprake was van substantiële investering, de geschriftenbescherming te handhaven.

4.33. Het debat van partijen heeft zich geconcentreerd op de vraag of de wetgever daarmee de Databankenrichtlijn onjuist heeft geïmplementeerd, en zo ja wat daarvan het gevolg is. De rechtbank is van oordeel dat het antwoord op deze vraag in het midden kan blijven. Redengevend hiervoor is dat een richtlijnconforme uitleg niet mogelijk is, gelet op de ondubbelzinnige bewoordingen van artikel 10 Auteurswet en de hiervoor onder 4.31 geciteerde wetsgeschiedenis die blijkt geeft van een bewuste keuze om gegevensverzamelingen waarin niet substantieel geïnvesteerd is bescherming te blijven bieden. Hoewel nationale wetgeving zoveel mogelijk richtlijnconform moet worden uitgelegd, kan dit niet zo ver gaan dat een wetsbepaling in strijd met een uitdrukkelijke keuze van de wetgever wordt uitgelegd. Dit zou immers leiden tot een uitleg contra legem, en daartoe is een nationale rechter ingevolge de rechtspraak van het Hof van Justitie niet gehouden.

4.34. Ten overvloede overweegt de rechtbank dat het voorgaande eveneens geldt met betrekking tot de voor het onderhavige geval relevante vraag of de Nederlandse wetgeving, die met de geschriftenbescherming bescherming biedt voor niet-oorspronkelijke werken, in overeenstemming is met de Richtlijn 2001/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22 mei 2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij, PbEG L 167/10 (hierna te noemen: Auteursrechtrichtlijn) en zoals die nader is uitgelegd door het Hof van Justitie. In haar arrest van 16 juli 2009 (Infopaq International A/S/Danske Dagblades Forening (zaak C-5/08)) heeft het Hof van Justitie immers geoordeeld dat het auteursrecht in de zin van artikel 2 sub a van de Auteursrechtrichtlijn slechts kan gelden met betrekking tot materiaal dat oorspronkelijk is in die zin dat het gaat om een eigen intellectuele schepping van de auteur ervan. Indien en voor zover 1) de Europese wetgever met de Auteursrechtrichtlijn een exclusief ‘werk’-begrip heeft willen introduceren en 2) de geschriftenbescherming niet onder dat begrip te brengen is en 3) de geschriftenbescherming in ons nationale recht in strijd hiermee als een auteursrechtelijke bescherming moet worden betiteld, blijft de situatie dat deze mogelijke tegenstrijdigheid door het handhaven van de geschriftenbescherming een (bewuste) keuze van de wetgever is.

4.35. Het voorgaande betekent dat een eventuele onjuiste implementatie van de Databankenrichtlijn en/of de Auteursrichtlijn niet kan leiden tot het oordeel dat aan Ryanair geen geschriftenbescherming met betrekking tot haar gegevens toekomt.

4.36. PR Aviation heeft erkend dat de gegevensverzameling van Ryanair kan worden aangemerkt als een opschriftstelling van bepaalde gegevens. Dit betekent dat de gegevensverzameling van Ryanair in beginsel in aanmerking komt voor auteursrechtelijk bescherming als ‘geschrift’ in de zin van artikel 10 lid 1 van de Auteurswet.

4.37. De vraag die vervolgens beantwoord moet worden is of PR Aviation met haar website inbreuk maakt op deze geschriftenbescherming.

4.38. Volgens vaste jurisprudentie van de Hoge Raad is sprake van inbreuk op een geschrift, indien de inhoud van het nieuwe geschrift is ontleend aan het geschrift waarvan de bescherming wordt ingeroepen. Daarvan is sprake indien het als een eenvoudige herhaling van de opschriftstelling van het geschrift is te beschouwen. Van een auteursrechtelijk verboden overname kan ook sprake zijn ingeval van overneming met wijzigingen van minder ingrijpende aard, en derhalve ook wanneer de overneming niet geheel of grotendeels letterlijk is en zij weglatingen of toevoegingen bevat (vgl. Hoge Raad 25 juni 1965, NJ 1966, 116, Hoge Raad 8 februari 2002 (Televizier), NJ 2002,515 (EP Controls/Regulateurs) en Hoge Raad 22 maart 2002, NJ 2003,149 (El Cheapo)). Blijkens het El-Cheapo-arrest betekent de enkele omstandigheid dat een (kleine) selectie uit een gegevensverzameling wordt overgenomen, niet dat daarmee geen sprake is van een auteursrechtelijk verboden overname van het geschrift.

4.41. Daarmee is nog niet de vraag beantwoord of in casu sprake is van een verboden overname van gegevens in de door de Hoge Raad bedoelde zin: een eenvoudige herhaling van gegevens.

4.42. PR Aviation heeft, in het licht van de toepasselijke jurisprudentie en haar erkenning van de overname van de door Ryanair gestelde gegevens (die alle gegevens omvatten die voor een gegevensverzameling voor vluchten nodig zijn), haar standpunt dat slechts een ‘kleine selectie’ wordt overgenomen, onvoldoende onderbouwd. Van haar had mogen worden verwacht dat zij zou stellen en onderbouwen welke andere gegevens de gegevensverzameling van Ryanair bevat, die door haar niet worden overgenomen. Een dergelijke stelling ontbreekt evenwel. Dit betekent dat in het kader van de onderhavige procedure er vanuit gegaan dient te worden dat de gegevensverzameling van Ryanair (per door Ryanair uitgevoerde vlucht) alleen de onder 4.39 bedoelde gegevens bevat.

4.43. Door per zoekopdracht alle onder 4.39 bedoelde gegevens uit de gegevensverzameling te halen en aan de klant te presenteren is bij elke zoekopdracht sprake van een eenvoudige herhaling van de gegevensverzameling. De omstandigheid dat telkens alleen de gegevens van één vlucht van Ryanair worden opgevraagd, maakt dat niet anders. Zoals gezegd is overname van de volledige gegevensverzameling niet vereist voor het bestaan van een auteursrechtelijk verboden inbreuk daarop, maar alleen ‘eenvoudige herhaling’ van de gegevens. Bij gebreke van een voldoende onderbouwde stelling als bedoeld onder 4.42 dienen de door PR Aviation uit de gegevensverzameling per vlucht overgenomen gegevens aangemerkt te worden als een eenvoudige herhaling van die gegevens.

4.44. Voor zover PR Aviation het standpunt inneemt dat door een andere rangschikking van de gegevens en toevoeging van een door haarzelf gehanteerde totaalprijs geen sprake meer is van een eenvoudige herhaling, volgt de rechtbank haar daarin niet. Die wijzigingen of toevoegingen dienen te gelden als ‘wijzigingen van minder ingrijpende aard’ in de zin van de jurisprudentie van de Hoge Raad.

4.45. Het voorgaande leidt tot de conclusie dat PR Aviation met het overnemen van gegevens uit de gegevensverzameling van Ryanair in het kader van de uitvoering van een zoekopdracht voor haar klanten inbreuk maakt op de aan Ryanair toekomende geschriftenbescherming en daarmee op het aan haar toekomende auteursrecht ex artikel 10 lid 1 Auteurswet. Voor zover de vorderingen op deze grondslag zijn gebaseerd, zijn zij dan ook in beginsel toewijsbaar.

4.46. Nu de vorderingen in beginsel op de auteursrechtelijke grondslag toewijsbaar zijn, komt de rechtbank niet toe aan de beoordeling van de overige grondslagen.

Is een verbod van commercieel gebruik in strijd met het mededingingsrecht?

4.47. PR Aviation heeft als laatste verweer tegen de toewijzing van de vorderingen aangevoerd dat Ryanair misbruik maakt van haar economische machtspositie door gebruik van haar gegevens door derden te verbieden. Dat heeft tot gevolg, aldus PR Aviation, dat zij vluchten van Ryanair niet kan opnemen in haar zoek- en boeksysteem, en dat het de consument onmogelijk wordt gemaakt om te komen tot een eerlijke prijsvergelijking.

4.48. De rechtbank constateert dat Ryanair in deze procedure in eerste instantie (ook) bezwaar heeft gemaakt tegen gebruik van haar website ten behoeve van prijsvergelijking van haar vluchten met die van concurrenten, maar gelet op de voorgenomen wijziging van haar Gebruiksvoorwaarden en haar aanbod aan PR Aviation tot het, voor een symbolisch bedrag, verlenen van een licentie voor het gebruik van gegevens voor prijsvergelijking, heeft Ryanair dit verwijt tijdens de procedure laten varen.

4.49. De rechtbank constateert voorts dat PR Aviation geen bezwaar heeft gemaakt tegen het betrekken van de nieuw voorgestelde Gebruiksvoorwaarden en het in de procedure gedane aanbod voor een licentie bij de beoordeling van de onderhavige vordering. Zij heeft alleen inhoudelijk commentaar hierop geleverd. De rechtbank zal dan ook de nieuwe Gebruiksvoorwaarden en het aanbod voor een licentie bij de beoordeling betrekken.

4.50. Het voorgaande betekent dat voor zover de mededingingsrechtelijke bezwaren van PR Aviation zich richten op de weigering van Ryanair om haar vluchtgegevens door PR Aviation te laten gebruiken voor prijsvergelijking, deze niet meer relevant zijn. De rechtbank zal deze dan ook in zoverre buiten beschouwing laten.

4.51. Het bezwaar van Ryanair tegen gebruik van haar gegevens richt zich in feite tegen de bemiddeling door commerciële partijen als PR Aviation bij de totstandkoming van overeenkomsten tussen haar en consumenten. De rechtbank begrijpt uit het debat tussen partijen dat PR Aviation de vraag voorlegt of dit uit mededingingsrechtelijk oogpunt is toegestaan.

4.52. De rechtbank overweegt dat de mogelijkheid van een auteursrechthebbende om met een beroep op het auteursrecht (in het onderhavige geval de geschriftenbescherming) het gebruik door anderen van auteursrechtelijk beschermd materiaal te verbieden de essentie vormt van diens uitsluitende recht met betrekking tot dat materiaal. Dat sluit niet uit dat de auteursrechthebbende in uitzonderlijke omstandigheden door de uitoefening van zijn auteursrecht misbruik van zijn machtspositie kan maken (vgl. Hof van Justitie 5 oktober 1988, NJ 1991, 106 (Volvo/Veng), Hof van Justitie 6 april 1995, NJ 1995, 492 (Magill) en Hof van Justitie 29 april 2004, NJ 2005, 74 (IMS Health)).

4.54. De rechtbank laat in het midden of de gegevens van Ryanair als ‘onontbeerlijk’ hebben te gelden voor het product dat PR Aviation aanbiedt en of dit als een ‘nieuw product’ kan worden aangemerkt dat Ryanair zelf niet aanbiedt. Ook indien dat het geval is, wordt de weigering van Ryanair om de gegevens voor het boeken van vluchten te gebruiken namelijk gerechtvaardigd door een objectieve rechtvaardigingsgrond. De rechtbank overweegt daartoe als volgt.

4.56. De onder a tot en met c door Ryanair genoemde redenen kunnen aldus worden samengevat dat door de wijze van bemiddeling van PR Aviation bij vluchten van Ryanair de reputatie van Ryanair bij de consumenten wordt (of kan worden) aangetast alsmede haar bedrijfsvoering wordt verstoord. Naar het oordeel van de rechtbank kunnen deze gronden, indien de juistheid daarvan komt vast te staan, als een objectieve rechtvaardigingsgrond voor het verbieden van het gebruik van de vluchtgegevens door PR Aviation gelden.

Aantasting reputatie

4.57. De rechtbank laat in het midden of de enkele omstandigheid dat PR Aviation bemiddelingskosten in rekening brengt, waarvan de klant op de hoogte is, de reputatie van Ryanair aantast (om altijd de goedkoopste te zijn). Hiervoor is redengevend dat in het geval een vlucht met Ryanair door tussenkomst van PR Aviation wordt geboekt het (ook) kan voorkomen dat bepaalde - niet bij de klant bekende - besparingsopties worden gemist respectievelijk niet aan de klant bekend worden gemaakt. Door het missen van deze besparingsopties, zoals het reizen zonder ingecheckte bagage of een goedkopere wijze van betaling, kunnen vluchten van Ryanair voor de consument (zonder dat hij zich daarvan bewust is) uiteindelijk duurder worden dan zij zouden zijn geweest indien de consument rechtstreeks bij Ryanair zou hebben geboekt. Daardoor kan de reputatie van Ryanair bij consumenten als ‘de goedkoopste’ worden geschaad.

4.58. Ook op een andere wijze kan de reputatie van Ryanair schade ondervinden van de wijze van bemiddeling door PR Aviation. Uit de door Ryanair bij haar akte uitlating producties van 22 juli 2009 overgelegde producties moet worden afgeleid dat gedurende een bepaalde periode het voor consumenten mogelijk was om via de website van PR Aviation vluchten van Ryanair te boeken die vertrokken binnen 4 uren na boeking, terwijl dat via de website van Ryanair bewust niet (meer) mogelijk was gemaakt. Consumenten die in die periode rechtstreeks via de website van Ryanair boekten, ontvingen de waarschuwing dat zij voor dergelijke boekingen contact moesten opnemen met het reserveringscentrum (productie 55), alsmede dat zij niet meer online konden inchecken en een extra toeslag van 40 euro verschuldigd waren voor het op de luchthaven inchecken. PR Aviation heeft niet gesteld dat een dergelijke waarschuwing ook bij de via haar geboekte vluchten verscheen, noch is dit gebleken. Voldoende aannemelijk is dat consumenten die daarmee achteraf worden geconfronteerd, het ontbreken van de waarschuwing aan Ryanair zullen wijten, zodat de bemiddeling door PR Aviation ook op deze wijze tot reputatieschade van Ryanair kan leiden.

Negatieve beïnvloeding bedrijfsvoering

4.59. Blijkens de als productie 62 overgelegde uitdraai uit het boekingssysteem van Ryanair kan de consument (als hij rechtstreeks boekt bij Ryanair) elektronisch aangeven of hij bijzondere zaken als sportartikelen wil meenemen en of iemand in het reisgezelschap speciale assistentie nodig heeft. Vaststaat dat PR Aviation in haar boekingsproces deze opties niet weergeeft, maar volstaat met aan te geven dat de consument daartoe contact moet opnemen met de gratis supportlijn van PR Aviation. Als PR Aviation de kwestie niet kan oplossen, verstrekt zij (aldus PR Aviation) vervolgens aan de consument de benodigde telefoonnummers van de betreffende luchtvaartmaatschappij, dus in een voorkomend geval: het telefoonnummer van Ryanair. Hiermee wordt de consument genoodzaakt tot het telefonisch doorgeven van bijzondere wensen, terwijl zij via het boekingssysteem van Ryanair deze wensen elektronisch had kunnen opgeven. Dit leidt vervolgens weer tot onnodig extra werk voor consument en het call-centre van Ryanair.

4.60. Ook het ontbreken van de onder 4.58 bedoelde waarschuwing kan tot extra werk aan de zijde van Ryanair leiden, namelijk in de vorm van het moeten inchecken van passagiers die de waarschuwing niet gekregen hebben, op de luchthaven.

Conclusie

Conclusie ten aanzien van de vorderingen

4.62. Uit het voorgaande volgt dat de vorderingen om zich te onthouden van iedere inbreuk op de auteursrechten van Ryanair toewijsbaar is, evenwel met dien verstande dat de veroordeling niet geldt - zoals volgt uit het in de loop van deze procedure ingenomen standpunt van Ryanair - voor het commerciële gebruik dat te maken heeft met het uitvoeren van prijsvergelijking.

4.63. Ten aanzien van de vorderingen om zich te onthouden van het gebruik van de website van Ryanair voor commerciële doeleinden en van iedere inbreuk op de Gebruiksvoorwaarden heeft Ryanair niet duidelijk gemaakt welk zelfstandig belang zij heeft bij toewijzing van deze vorderingen in het licht van de toewijzing van de vordering om zich te onthouden van inbreuken op haar auteursrechten. Deze vorderingen zullen dan ook worden afgewezen.

4.64. Ryanair heeft - na uitgebreide betwisting van PR Aviation op dit punt - niet nader onderbouwd waarom het gebruik dat PR Aviation van haar website maakt, zou moeten worden aangemerkt als ‘screen scraping’ (het periodiek kopiëren van de gehele gegevensverzameling van Ryanair). De vordering om zich van screen scraping te onthouden is dan ook niet toewijsbaar.

4.65. De gevorderde dwangsom zal worden beperkt als hierna te bepalen en aan een maximum worden gebonden. Tevens zal de dwangsom - ter voorkoming van executiegeschillen - niet ter keuze van Ryanair voor iedere dag of iedere overtreding van de toegewezen veroordeling gelden, maar alleen voor iedere dag dat in strijd wordt gehandeld met de veroordeling.

4.66. De vordering tot betaling van een schadevergoeding nader op te maken bij staat, waaronder winstafdracht in de zin van artikel 27a van de Auteurswet, is eveneens toewijsbaar, nu op zich (in het licht van hetgeen onder 4.57 tot en met 4.61 is overwogen) de mogelijkheid van schade aan de zijde van Ryanair aannemelijk is. Voor zover de vordering ertoe strekt om winstafdracht op grond van de Databankenwet onderdeel te maken van de schadevergoeding, moet deze worden afgewezen, nu de op die grondslag ingediende vordering wordt afgewezen.

5.1. veroordeelt PR Aviation om zich met onmiddellijke ingang na betekening van dit vonnis te onthouden van iedere inbreuk op de auteursrechten van Ryanair op de vluchtgegevens van Ryanair, behoudens voor zover deze inbreuk bestaat uit gebruik van de gegevens ten behoeve van het aanbieden van een prijsvergelijkingssysteem,

5.2. bepaalt dat PR Aviation voor iedere dag dat zij in strijd handelt met het onder 5.1 bepaalde, aan Ryanair een dwangsom verbeurt van EUR 5.000,--, tot een maximum van EUR 1.000.000,--,

5.3. veroordeelt PR Aviation tot vergoeding van de door Ryanair geleden schade, alsmede tot afdracht van de winst als bedoeld in artikel 27a van de Auteurswet, op te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet,

5.4. veroordeelt PR Aviation in de proceskosten, aan de zijde van Ryanair tot op heden begroot op EUR 25.325,80,

5.5. verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad,

5.6. wijst het meer of anders gevorderde af.

Dit vonnis is gewezen door mr. Y. Sneevliet, mr. J.P.H. van Driel van Wageningen en mr. G.V.M. Veldhoen en in het openbaar uitgesproken op 28 juli 2010.