Rechtbank Rotterdam, 08-04-2015, ECLI:NL:RBROT:2015:2707, C/10/450389 / HA ZA 14-484

Voor de vraag of Finidaf en de individuele obligatiehouders voor wie zij optreedt een vordering toekomt, is bepalend wanneer de obligaties waarop schade als gevolg van vermindering van de verhaalspositie zou zijn geleden, zijn verkregen. Nu deze schadevordering niet mee overgaat indien de obligatie wordt overgedragen en niet waarschijnlijk is dat deze schadevordering bij elke wisseling van eigenaar afzonderlijk is overgedragen, komt de schadevordering zeer waarschijnlijk alleen de obligatiehouders toe die voor de verlening van de surseance van betaling aan DAF op 2 februari 1993 de betreffende obligaties reeds in eigendom hadden (de ‘originele’ obligatiehouders). Finidaf treedt evenwel op voor de huidige obligatiehouders (dat wil zeggen de personen die op het moment van uitbrengen van de dagvaardingen in het bezit waren van een obligatie). Hen komt, behoudens voor zover zij reeds voor 2 februari 1993 obligatiehouder waren, geen vordering toe. Gezien de handel die sedertdien heeft plaatsgevonden in de DAF-obligaties is het niet waarschijnlijk dat er huidige obligatiehouders zijn die de obligaties reeds in bezit hebben vanaf een datum die dateert van voor de surseance van DAF.

Voor andere mogelijk door de huidige obligatiehouders geleden schade dan de hiervoor bedoelde vermindering van het verhaalsvermogen, geldt dat deze niet veroorzaakt is door de aan E& Y verweten gedraging. De gesteld door E& Y geschonden norm strekt bovendien niet tot bescherming van de huidige obligatiehouders. Aan geen van de vereisten van artikel 6:162 BW is ten aanzien van de huidige obligatiehouders voldaan. 5.2.3. E& Y heeft er groot belang bij dat zij thans, voor haar conclusie van antwoord in de hoofdzaak, kan vaststellen of aan Finidaf en/of de met name genoemde obligatiehouders voor wie zij als lasthebber optreedt enige vordering toekomt. Daarvoor heeft zij inzage nodig in bescheiden waaruit kan worden opgemaakt op welk moment en onder welke voorwaarden de obligaties door de huidige obligatiehouders zijn verkregen en waaruit kan volgen of zelfstandige overdracht van de schadevordering al dan niet heeft plaatsgevonden. Uit deze bescheiden zou kunnen blijken dat er van enige vordering van Finidaf als belangenstichting en van de door Finidaf vertegenwoordigde partijen geen sprake is. Dat zou betekenen dat Finidaf onvoldoende belang heeft bij haar vordering in de zin van artikel 3:303 BW. Een zeer uitgebreide en belastende procedure over een ingewikkeld feitencomplex van meer dan 22 jaar geleden kan daarmee voorkomen worden. Aan de vereisten van artikel 843a Rv is voldaan.

De door E& Y gevraagde stukken en informatie zijn ook van belang voor het beroep op verjaring dat E& Y in de hoofdzaak zal doen. Om te kunnen beoordelen of de verjaring al dan niet is gestuit, dient te worden vastgesteld of de stuiting heeft plaatsgevonden door een persoon die op dat moment rechthebbende van de gestelde schadevordering was. Dat zal uit de gevraagde stukken en informatie kunnen volgen.

De door E& Y opgevraagde documenten en informatie vallen onder de adstructie van de op Finidaf rustende stelplicht. Finidaf had deze informatie reeds bij dagvaarding moeten verstrekken.

Afwijzing van één of meer van de vorderingen van E& Y in het incident heeft verstrekkende gevolgen voor de (bewijs)positie van E& Y in de hoofdprocedure. Dat rechtvaardigt dat tussentijds appel van het incidentele vonnis wordt toegestaan, als verzocht onder 5.1 sub 4).

Van E& Y kan in redelijkheid niet worden gevergd dat zij zich ten gronde verweert en op alle stellingen ingaat voordat op deze punten, die grond tot afwijzing kunnen zijn, is beslist. De vordering weergegeven onder 5.1 sub 5), ertoe strekkend dat de rechtbank in de hoofdzaak eerst beslist op hetgeen in dit incident aan de orde is gesteld, moet dan ook worden toegewezen.

E& Y treedt met de incidentele vorderingen buiten het geschil. Finidaf heeft haar vordering in de hoofdzaak niet beperkt tot uitsluitend de obligatiehouders die voorafgaand aan het faillissement reeds obligaties bezaten en ook niet tot uitsluitend de huidige bezitters van obligaties. Finidaf behartigt in haar hoedanigheid van stichting als bedoeld in artikel 3:305a BW de belangen van alle obligatiehouders die schade hebben geleden als gevolg van de aan E& Y verweten gedragingen. Daarnaast, en los daarvan, treedt Finidaf (mede om mogelijke ontvankelijkheidsperikelen voor te zijn) op als lasthebber van een aantal met naam en toenaam genoemde, huidige, obligatiehouders. De groep van die, in de dagvaarding bij naam genoemde, lastgevers maakt deel uit van de grotere groep van wie Finidaf de belangen ex art. 3:305a BW behartigt. E& Y heeft er geen belang bij om materiaal te verkrijgen waarmee zij slechts van die lastgevers zou kunnen beoordelen of - naar inzicht van E&Y - al dan niet sprake is van een vorderingsrecht, nu dat de door Finidaf vertegenwoordigde belangen van de overige obligatiehouders onverlet laat. Voor wat betreft deze overige obligatiehouders geldt dat Finidaf deze niet allen kent en daarom onmogelijk over de ten aanzien van hen door E& Y verlangde informatie kan beschikken. 5.3.2. Anders dan E& Y betoogt komt aan de huidige obligatiehouders, ook wanneer zij de obligaties niet vóór de surseance hebben verkregen, een schadevordering op E& Y toe wegens vermindering van het verhaalsvermogen van DAF. E& Y heeft ook jegens hen een zorgplicht geschonden. De vordering tot schadevergoeding wegens de vermindering van het verhaalsvermogen is bovendien gekoppeld aan het bezit van de obligaties en kan dus, als nevenrecht dan wel anderszins, ook op die voet mee overgegaan zijn.

Voorts beperkt Finidaf haar vorderingen in de hoofdzaak niet tot uitsluitend de schade die de obligatiehouders hebben geleden wegens de door E& Y veroorzaakte benadeling in de verhaalsmogelijkheden. De vorderingen zijn ook gericht op andere schade, zoals bijvoorbeeld beleggingsschade. Ook om die reden heeft E& Y er thans geen belang bij om duidelijkheid te krijgen over het moment waarop en de voorwaarden waaronder de obligaties door de verschillende obligatiehouders zijn verkregen. In de(ze) hoofdprocedure dient slechts beoordeeld te worden of E& Y een verplichting heeft geschonden en schadeplichtig is. De vraag welke afzonderlijke obligatiehouder welke schade heeft geleden komt pas in de, eventueel te zijner tijd, individueel in te stellen schadestaatprocedures aan de orde.Aan de vereisten van artikel 843a Rv is, gelet op het voorgaande, niet voldaan.

E& Y maakt bovendien misbruik van recht met het instellen van de incidentele vorderingen (anders dan de vrijwaring). E& Y heeft eerder in de procedure getracht het verjaringsverweer eerst te doen behandelen. Uit de beslissing van de rolrechter op dat verzoek volgt dat het E&Y uitsluitend werd toegestaan een vrijwaringsincident in te stellen, en dus niet, ook, deze incidentele vorderingen. Het is E& Y slechts te doen om het vertragen van de hoofdprocedure.5.3.5. De door E& Y gevorderde dwangsommen en termijn voor het verstrekken van de gevraagde bescheiden en informatie zijn ongepast. De gevorderde dwangsommen zijn bovendien te hoog.

E& Y duidt obligatiehouders die op de datum van surseance van betaling obligaties in bezit hadden aan als de originele obligatiehouders en obligatiehouders die thans obligaties hebben als huidige obligatiehouders. De rechtbank zal dat onderscheid volgen.

Volgens E& Y is het op onrechtmatige daad gebaseerde eventuele vorderingsrecht tot vergoeding van de schade als gevolg van de vermindering van de verhaalsmogelijkheden niet als nevenrecht mee overgegaan naar de huidige obligatiehouders bij de verkrijging van de obligaties. Het is immers niet een dergelijk nevenrecht. Van aparte overdracht is niet gebleken en E& Y betwijfelt dat die heeft plaatsgehad.

De mogelijkheid van aparte overdracht van schadevergoedingsrechten kan onbesproken blijven, nu Finidaf daarop haar vorderingen niet baseert.

De wetgever heeft, bij het invoeren van art. 3:305a BW, beoogd een efficiënte en effectieve rechtsbescherming te waarborgen van de belangen van een groep belanghebbenden. Deze belangen kunnen immers in rechte geldend worden gemaakt door een daartoe geëigende stichting, zoals Finidaf. Dat de belangen zich moeten lenen voor bundeling is uitgedrukt in de eis dat sprake moet zijn van gelijksoortige belangen. Of dat zo is, hangt af van de omstandigheden van het concrete geval. Zowel uit de wetgeschiedenis als uit de jurisprudentie blijkt, dat gelijksoortigheid ruim wordt opgevat. In elk geval is niet vereist dat de belangen gelijk zijn, verschillen zijn toegestaan. Een kwantitatieve eis - in de zin van een minimum aantal personen wier belangen behartigd moeten worden - wordt door de wet (en de jurisprudentie) niet gesteld.

Een reeds op dit moment te onderkennen mogelijke, zonder inhoudelijk debat vast te stellen, niet-ontvankelijkheid van Finidaf en/of ongegrondheid van de vordering doet zich evenmin voor als het gaat om de aard van de schade. In deze procedure is de schade niet rechtstreeks van belang. Noodzakelijk, maar ook voldoende is dat de mogelijkheid van schade aannemelijk is. Hoewel in beginsel niet valt in te zien dat beleggingsschade en verhaalsschade zich tegelijk, ten aanzien van dezelfde stukken, zouden voordoen valt daarentegen niet uit te sluiten dat bepaalde personen zowel beleggings- als verhaalsschade kunnen hebben (ten aanzien van verschillende pakketten obligaties). Aangenomen moet voorts worden dat er tenminste één obligatiehouder is die de kwaliteiten van huidige en originele obligatiehouder in zich verenigt.