Rechtbank Overijssel, 23-05-2017, ECLI:NL:RBOVE:2017:2143, AK_ZWO_17_399

2. Eiser voert in beroep, kort weergegeven, in de eerste plaats aan dat verweerder ten onrechte heeft volstaan met een verwijzing naar de websites waarop de nieuwsberichten zijn gepubliceerd. Verweerder had de nieuwsberichten in een open en machinaal leesbaar formaat voorzien van alle in de database opgeslagen metadata kunnen en moeten aanbieden.

De simpele verwijzing naar de op de gemeentelijke website gepubliceerde bestanden is onvoldoende omdat een databasebeheerder de informatie met een simpele handeling geheel of gedeeltelijk in een datadump in de vorm van een open standaard kan plaatsen, zodat van een onevenredige inspanning geen sprake kan zijn. Eiser wijst er in dat verband op dat uit overleg met verweerder is gebleken dat in het verleden gepubliceerde berichten die niet meer op de website gepubliceerd worden, zich wel in de database bevinden en wel door verweerder in een machine leesbaar formaat kunnen worden aangeleverd, maar dat verweerder het overleg hierover heeft beëindigd.

Voorts stelt eiser dat verweerder de informatie vrij van auteursrechten moet verstrekken en verzoekt hij de rechtbank verweerder te veroordelen tot vergoeding van de door hem gemaakte proceskosten en het verschuldigde griffierecht.

Verweerder voert gemotiveerd verweer en is van mening dat er sprake is van misbruik van recht.

Misbruik van recht?

Naar het oordeel van de rechtbank kunnen de door verweerder aangehaalde omstandigheden afzonderlijk noch in onderlinge samenhang bezien, leiden tot het oordeel dat de zware kwalificatie “misbruik van recht” op zijn plaats is.

Elk beroep op door de overheid geboden faciliteiten brengt immers kosten met zich voor die overheid en benadeelt de overheid in zoverre. Verder heeft verweerder niet aannemelijk gemaakt dat eiser het Who-verzoek heeft gedaan zonder redelijk doel (zie ook de uitspraak van de Afdeling van 25 maart 2015, ECLI:NL:RVS:2015:919).De rechtbank volgt verweerder (ook) niet in zijn stelling dat eiser zijn verzoek (slechts) deed met het oog op het verkrijgen van een proceskostenvergoeding. Daarbij acht de rechtbank van belang dat eiser bij de gemeente Deventer een éénmalig Who-verzoek heeft ingediend en dat niet is gebleken dat eiser zijn verzoek opzettelijk onduidelijk heeft geformuleerd, hij dit desgevraagd heeft gespecificeerd en in overleg is geweest met verweerder om tot een werkbare oplossing te komen.

Dat eiser dit Who-verzoek bij alle gemeenten heeft ingediend brengt de rechtbank niet tot een ander oordeel, mede gelet op de reden die eiser hiervoor heeft gegeven, te weten dat hij gegevens wil verzamelen om die op één website te kunnen aanbieden.

De rechtbank kan het beroep dus inhoudelijk behandelen.

Het verzoek om hergebruik van overheidsinformatie

De rechtbank stelt vast dat eiser in zijn schrijven van 2 juni 2016, nader aangevuld op 27 juni 2016, heeft verzocht om “de digitaal beschikbare nieuwsberichten vanaf 2010 voor hergebruik ter beschikking te stellen, …”

en om “alle nieuwsberichten binnen uw gemeente, inclusief de daarbij behorende publicatiedata, afbeeldingen, verantwoordelijke afdeling, bijvoorbeeld in- of externe doelgroep en ander metadata. Ik wil u vragen deze gegevens te genereren in een open overzichtelijk formaat.

Ik wil u verzoeken deze informatie in elektronische vorm te verstrekken, nu dit verzoek gedaan wordt op grond van de Wet hergebruikoverheidsinformatie. Daarbij verdient het de voorkeur om informatie te verstrekken in een open formaat, zoals een database, xml-bestand, JSON formaat of SQLite bestand. Wat mij betreft is aanleveren in een andere vorm zoals Access ook mogelijk, zolang het voor u maar het gemakkelijkste aan te leveren is. Het komt er op neer dat de data eenvoudig te migreren is tussen systemen. Ik ga er vanuit dat deze gegevens bij u eveneens in een database opgeslagen zijn en met een simpele query op uw data base te plaatsen zijn in een uitwisselbaar bestand.”.

Richtlijn 2003/98/EG, zoals gewijzigd door richtlijn 2013/37/EU, is sinds 18 juli 2015 geïmplementeerd in de Who. Op grond van artikel 5, eerste lid, van de Who wordt de voor hergebruik beschikbare informatie verstrekt zoals de informatie bij de met een publieke taak belaste instelling aanwezig is en voor zover mogelijk langs elektronische weg, in een open en machinaal leesbaar formaat, samen met de metadata. Daarbij moeten het formaat en de metadata, voor zover mogelijk, voldoen aan formele open standaarden, een en ander overeenkomstig artikel 5, eerste lid, van de richtlijn.

Op grond van het tweede lid is een met een publieke taak belaste instelling niet verplicht vervaardiging van documenten voort te zetten en deze documenten op te blijven slaan, enkel met het oog op hergebruik.

In de memorie van toelichting (Kamerstukken II 2014-2015, 34123 nr. 3) staat over de wijze van terbeschikkingstelling van informatie het volgende:

“Belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de oorspronkelijke richtlijn

[…]

4. Instellingen kunnen niet langer volstaan met het langs elektronische weg beschikbaar stellen van de informatie maar hebben een inspanningsverplichting om de informatie in een open en machineleesbaar formaat aan te bieden en gebruik te maken van open standaarden.” (p. 2)

“Een belangrijk uitgangspunt bij hergebruik is dat de documenten beschikbaar worden gesteld in de vorm waarin ze aanwezig zijn bij de organisatie waaraan het verzoek om hergebruik is gericht. Het is niet de bedoeling dat de gevraagde informatie voorafgaand aan het ter beschikking stellen op grote schaal moet worden bewerkt. De gewijzigde richtlijn bepaalt dat documenten elektronisch beschikbaar moeten worden gesteld voor hergebruik en indien mogelijk en passend, in een open en machineleesbaar formaat, samen met de metagegevens. Er wordt wel van uit gegaan dat het gebruik van open standaarden in toenemende mate wordt gefaciliteerd door de huidige documentmanagementsystemen waardoor verstrekking “as is” ook meteen verstrekking in open formaat is. Een document wordt als document in machineleesbaar formaat beschouwd als het een bestandsformaat heeft met een zodanige structuur dat softwaretoepassingen eenvoudig gegevens in het document kunnen identificeren, herkennen en extraheren. Op deze manier is automatische verwerking ook gemakkelijker. Deze inspanningsverplichting houdt niet in dat met een publieke taak belaste instellingen in alle gevallen verplicht zijn documenten elektronisch, machineleesbaar en met open standaarden beschikbaar te stellen. De gewijzigde richtlijn verplicht hier niet toe indien dit een onevenredig grote inspanning vereist die verder gaat dan een eenvoudige handeling. Een verzoek dat digitalisering van grote aantallen pagina’s of documenten vereist, van documenten waarvan de staat digitalisering niet toelaat (oude manuscripten) kan op deze grond worden afgewezen, mits onderbouwd.” (p. 7 en 8)

Daarbij is onder verwijzing naar artikel 2, derde lid, van de richtlijn en artikel 1, aanhef en onder d, van de Who aangetekend, dat van documenten sprake is “eender welke inhoud, eender welk deel van een dergelijke inhoud en ongeacht het medium” en dat het bij verzoeken om hergebruik gaat om “de informatie in documenten, niet om de documenten zelf” (p. 11).

“Het aanbieden van informatie “as is” houdt […] in dat er geen verplichting bestaat tot het verlenen van toegang tot, of het openstellen van databases om hergebruikers te faciliteren. Er kunnen ook andere manieren zijn om gegevens te verstrekken, zoals het aanbieden van een downloadbaar bestand. Daarnaast kan er evenmin aanspraak worden gemaakt […] op de software waarmee de instelling de gevraagde gegevens verwerkt.” (p. 13)

De rechtbank is van oordeel dat op de door verweerder genoemde digitale platforms wel berichten elektronisch beschikbaar zijn in een open formaat, maar niet in een machinaal leesbaar formaat in die zin dat softwaretoepassingen eenvoudig gegevens in het document kunnen identificeren, herkennen en extraheren.

Daarbij stelt de rechtbank vast dat, naar door verweerder niet is bestreden, de informatie bij verweerders gemeente wel in machine leesbare vorm beschikbaar is in relationele databases, en dat die informatie middels een datadump kan worden geleverd. Naar het oordeel van de rechtbank had het – gelet op de richtlijn, artikel 5, eerste lid, van de Who en de memorie van toelichting daarbij – dan ook in beginsel op de weg van verweerder gelegen om die informatie te verstrekken. Daarbij betrekt de rechtbank, dat er naar haar oordeel geen sprake is van informatie die niet openbaar is op grond van de Who.

Verweerder heeft betoogd dat het verstrekken van de ruwe data niet van hem is te vergen, waarbij hij onder meer heeft gewezen op de daarbij te maken kosten van € 760,--, welke kosten mogelijk lager zouden liggen als geen foto’s worden geleverd. De rechtbank ziet niet in dat hiermee gesproken kan worden van een onevenredig grote inspanning. Daarbij tekent de rechtbank aan dat de door haar te beoordelen inspanning niet ziet op het bieden van een oplossing voor de toekomst, maar op het voorliggende verzoek. Ook kan de rechtbank bij de beoordeling niet betrekken dat er mogelijk meer verzoeken om hergebruik op grond van de Who zullen volgen. Verder is de rechtbank niet gebleken dat voor de gewenste wijze van verstrekking meer dan een eenvoudige handeling nodig is.

Overigens is verweerder kennelijk in een eerder stadium van de procedure ook bereid geweest onder bepaalde voorwaarden een datadump beschikbaar te stellen.

Conclusie

De gemaakte proceskosten bestaan allereerst uit kosten van door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand. Daarbij tekent de rechtbank aan, dat zij geen aanleiding ziet om mr. Van Noort niet te zien als professioneel rechtshulpverlener. Op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht stelt de rechtbank deze kosten daarom vast op € 990,- (1 punt voor het indienen van het beroepschrift en 1 punt voor het verschijnen ter zitting; waarde per punt: € 495,-; wegingsfactor 1).

Verder dient verweerder de reiskosten van eiser voor het bijwonen van de zitting aan hem te vergoeden. Deze reiskosten ter hoogte van € 42,36 heeft eiser gemaakt voor drie ná elkaar behandelde beroepszaken. Om die reden stelt de rechtbank deze kosten vast op

€ 42,36 : 3 = € 14,12.

Eiser heeft voorts verzocht om vergoeding van verletkosten ter hoogte van € 343,75 in verband met het bijwonen van de zitting (€ 62,50) en de reistijd tussen zijn woning en de rechtbank (€ 281,25). Eiser heeft dit bedrag en het uurtarief waar dit op is gebaseerd nader onderbouwd en aannemelijk gemaakt. Ook acht de rechtbank het aantal bestede uren aannemelijk. Nu de reisuren, zoals hiervoor is aangegeven, zijn gemaakt voor drie ná elkaar behandelde beroepszaken ziet de rechtbank ook hier aanleiding om deze voor 1/3 deel aan deze beroepszaak toe te rekenen en vast te stellen op € 281,25 : 3 = € 93,75.

De rechtbank is van oordeel dat deze verletkosten zijn aan te merken als redelijkerwijs gemaakte kosten als bedoeld in artikel 8:75 van de Awb. De rechtbank zal de te vergoeden verletkosten daarom vaststellen op € 62,50 + € 93,75 = € 156,25.

De rechtbank veroordeelt verweerder daarmee in de door eiser gemaakte proceskosten voor een totaalbedrag van € 1.160,37 (€ 990,- + € 14,12 + € 156,25)