Rechtbank Den Haag, 11-11-2015, ECLI:NL:RBDHA:2015:13147, C-09-472460-HA ZA 14-998

Dutch Flower Group B.V. (DFG) is een samenwerkingsverband van gespecialiseerde handelsbedrijven in bloemen en/of planten (importeurs - tevens verkopers - enerzijds en kopers anderzijds).

Het Productschap Tuinbouw (PT) is bij Koninklijk Besluit (KB) van 19 december 2003 (opnieuw) ingesteld. Het PT is een productschap in de zin van artikel 66, lid 1, Wet op de bedrijfsorganisatie (Wbo). Het PT is, voor zover van belang, ingesteld voor ondernemingen op het gebied van de teelt, de be- en verwerking van en de handel in siergewassen, meer specifiek de importeurs. Ter vervulling van zijn taken heeft het PT verordenende bevoegdheid en mag het aan de ondernemingen waarvoor het is ingesteld publieke heffingen opleggen op grond van de artikelen 93 Wbo, art. 126 Wbo en de artikelen 12-14 van het Instellingsbesluit PT.

De (gezien de periode waarop dit geding betrekking heeft - vergelijk rov. 3.1 - in dit geding relevante) opvolgende PT-verordeningen inzake de vakheffing van bloemkwekerijproducten (hierna de relevante PT-verordeningen) bepalen onder meer dat de heffing die de importeur verschuldigd is, wordt opgelegd naar de omzet respectievelijk het totaalbedrag van de invoerwaarde, gerealiseerd in het jaar waarover de heffing verschuldigd is. Voor producten die via de veiling worden verkocht geldt als heffingsgrondslag de veilingwaarde. De heffing wordt aan de importeur opgelegd door middel van een heffingsnota, doorgaans in de maand juli of augustus van het volgende jaar. De heffingsnota is een besluit in de zin van artikel 1:3 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb).

De (in dit geding relevante) opvolgende PT-verordeningen voorzien in de mogelijkheid dat de importeur een gedeelte van de door hem verschuldigde PT-heffing doorbelast aan de koper. Dit doorbelaste gedeelte van de PT-heffing wordt ook wel het ‘kopersdeel’ van de PT-heffing genoemd.

Het Hoofdbedrijfschap Agrarische Groothandel (HbAG) is bij KB van 4 maart 2002 ingesteld. Het HbAG is een hoofdbedrijfschap in de zin van artikel 66, lid 2, Wbo. Het HbAG is ingesteld voor ondernemingen op het gebied van de groothandel en het bedrijf van tussenpersoon in onder meer bloemkwekerijproducten. Ter vervulling van zijn taken heeft het HbAG verordenende bevoegdheid en mag het HbAG aan de ondernemingen waarvoor het is ingesteld publieke heffingen opleggen op grond van de artikelen 93 Wbo en artikel 126 Wbo.

Tot (in ieder geval) het jaar 2010 werd de aan het HbAG verschuldigde heffing door het PT geïncasseerd en op voorschotbasis afgedragen aan het HbAG. Het HbAG had daartoe aan het PT mandaat verleend. In de opvolgende HbAG-verordeningen was hieromtrent bepaald dat de inning van de heffing op bloemkwekerijproducten wordt uitgevoerd door het PT. In de PT-verordening werd hierin vervolgens voorzien door de heffing aan de importeur te verhogen met de HbAG-heffing van 0,09% over de heffingsgrondslag. De importeur belastte de HbAG-heffing (en het ‘kopersdeel’ van de PT-heffing) vervolgens aan de koper door, via de tussen hen bestaande rekening-courantverhouding. De opvolgende PT-verordeningen boden de importeur de mogelijkheid de veiling te machtigen namens hem de aan het PT verschuldigde heffing te voldoen. Aldus werden zowel de PT-heffingen als de HbAG-heffingen door de veilingen, overeenkomstig hun veilingreglementen, op de (ver)koopprijs ingehouden en aan het PT afgedragen. Op de nota van de veiling stond dan vervolgens vermeld welk bedrag aan PT-heffing was opgelegd. In dat bedrag was de HbAG-heffing van 0,09% verdisconteerd.

In de periode 2002 tot (in elk geval) 1 januari 2010 zijn door de in productie 1 bij dagvaarding genoemde bedrijven via de veilingen overeenkomstig de veilingreglementen op de voormelde wijze heffingen aan het PT en het HbAG afgedragen. De tot het samenwerkingsverband van DFG behorende kopers hebben over de in dit geding relevante periode geen heffingsnota (eindnota) van het HbAG ontvangen. Inmiddels is de werkwijze gewijzigd en wordt de heffing opgelegd via een heffingsnota.

De tot het samenwerkingsverband van DFG behorende importeurs hebben wel telkens heffingsnota’s van het PT ontvangen.

DFG heeft bij bezwaarschrift van 16 juli 2007 bij het PT (op nader aan te vullen gronden) namens diverse bij haar aangesloten bedrijven bezwaar gemaakt tegen de opgelegde PT-heffing over de omzet in het jaar 2006 en restitutie daarvan verzocht. Zij heeft daarbij onder meer betoogd dat niet uit te sluiten valt dat de PT-heffing in strijd is met Europese mededingingsregels. Zij heeft verzocht de behandeling van het bezwaarschrift aan te houden in verband met verschillende andere procedures en in afwachting van duidelijkheid over de status van de heffingsplicht. Tevens heeft zij bericht dat de brief voor zover nodig moet worden opgevat als een betwisting van de rechtmatigheid van de heffingen en een stuiting van de lopende verjaring over in ieder geval de jaren 2002 en verder. Daarna zijn (over de jaren 2007-2009) bezwaarschriften met dezelfde strekking gevolgd.

Het PT heeft deze bezwaren steeds doorgezonden naar het HbAG, nu deze betrekking hadden op de HbAG-heffing, waartegen bezwaar openstaat bij het HbAG. Na daartoe in de gelegenheid te zijn gesteld, heeft de gemachtigde van DFG de nadere gronden van het bezwaar aan het PT toegezonden. Op deze bezwaren is noch door het PT, noch door het HbAG beslist.

Op 20 februari 2008 en op 14 maart 2008 is namens DFG, respectievelijk heeft DFG namens diverse bij haar aangesloten bedrijven aan het PT bericht dat is gebleken dat verschillende veilingen recentelijk een rechtsmiddelverwijzing op de weekafschriften plaatsen en dat zij niet op de hoogte is van onderliggende bestuursrechtelijke besluiten die openstaan voor bezwaar. Voor het geval dat, achteraf, blijkt dat er wel onderliggende besluiten zijn (geweest) en het instellen van bezwaar wettelijk vereist zou zijn, is namens DFG, respectievelijk heeft DFG bezwaar aangetekend tegen alle aan DFG in rekening gebrachte vakheffingen met een beroep op artikel 6:11 Awb, dat bepaalt dat ten aanzien van een na afloop van de termijn ingediend bezwaar- of beroepschrift niet-ontvankelijkverklaring op grond daarvan achterwege blijft indien redelijkerwijs niet kan worden geoordeeld dat de indiener in verzuim is geweest.

Bij uitspraken van 17 december 2009 en 11 januari 2010 heeft het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) geoordeeld dat het PT bij de inning van de HbAG-heffing buiten de aan hem toegekende heffingsbevoegdheid was getreden, aangezien het HbAG-gedeelte was bestemd voor doeleinden van een ander bedrijfslichaam en de ondernemingen waarvoor het HbAG was ingesteld niet behoren tot de kring van ondernemingen waarvoor het PT is ingesteld (CBb 17 december 2009, ECLI:NL:CBB:2009:BL3965 en CBb 11 januari 2010, ECLI:NL:CBB:2010:BK9744).

Op 15 juli 2011 heeft DFG namens de in bijlage 1 bij de dagvaarding genoemde importeurs de aan de veiling, conform de veilingvoorwaarden, verleende machtiging om namens hen de PT-heffing door inhouding te voldoen ingetrokken.

DFG heeft bij dagvaarding van 15 augustus 2012 (voor de in dat geding door haar vertegenwoordigde bedrijven) jegens het HbAG aanspraak gemaakt op restitutie van de HbAG-heffing die door en/of namens de door haar vertegenwoordigde bedrijven (door inhouding door de veiling) is betaald in de periode 1 januari 2002 tot 15 juli 2011, tot een bedrag van ruim € 2.300.000,-.

De rechtbank Amsterdam heeft bij vonnis van 14 mei 2014 de vorderingen van DFG afgewezen. Zij overwoog daartoe kort gezegd dat het beginsel van de formele rechtskracht en de taakverdeling tussen de burgerlijke rechter en de bestuursrechter meebrengen dat de door DFG aangevoerde gronden met betrekking tot de onrechtmatigheid van de heffingen onbesproken moeten blijven.

Beide partijen hebben van dit vonnis hoger beroep ingesteld. In zijn arrest van 14 juli 2015 heeft het gerechtshof Amsterdam dit vonnis bekrachtigd.

Bij brieven van 16 juli 2007, 15 februari 2008, 28 juli 2008 en 14 april 2009, is namens de bij DFG aangesloten bedrijven aan het PT bericht dat de rechtmatigheid van de geïnde vakheffingen wordt betwist, dat de verjaring wordt gestuit en dat deze bedrijven zich het recht voorbehouden de betaalde vakheffingen terug te vorderen.

Met de inwerkingtreding van de Wet opheffing bedrijfslichamen (Stb. 2014, 571 en 576) zijn per 1 januari 2015 het PT en het HbAG opgeheven en zijn op grond van overgangsbepaling art. XXXVII, lid 1, van die wet alle vermogensbestanddelen van het PT en het HbAG onder algemene titel overgegaan op de Staat.