Parket bij de Hoge Raad, 25-09-2017, ECLI:NL:PHR:2017:1040, 17/00879

Het eerste middel luidt:

Middel 1: op de zaak betrekking hebbende stukken

Schending en/of verkeerde toepassing van het recht, in het bijzonder van artikel 8:42 van de Awb en in het algemeen van de beginselen van een behoorlijke procesorde, althans verzuim van vormen waarvan de niet inachtneming de nietigheid ten gevolge moet hebben, doordat het Hof in r.o. 4.1 tot en met 4.7 heeft geoordeeld dat de taxatiedossiers van de Belastingdienst en schermprints van WOZ-beschikkingen niet door de inspecteur op grond van artikel 8:42 van de Awb behoeven te worden overgelegd.

Het Hof overweegt in r.o. 4.6 dat (i) de inspecteur de interne taxatiedossiers van de Belastingdienst in de beroepsfase heeft opgevraagd, (ii) die taxatiedossiers ten grondslag hebben gelegen aan de opgestelde taxatierapporten die bij de besluitvorming van de inspecteur een rol hebben gespeeld, maar (iii) dat de taxatiedossiers de inspecteur niet ter beschikking hebben gestaan bij het vaststellen van de aanslag en de uitspraak op bezwaar. Op basis van deze overwegingen oordeelt het Hof dat de taxatiedossiers geen rol hebben gespeeld bij de besluitvorming van de inspecteur en aldus geen op de zaak betrekking hebbende stukken zijn in de zin van artikel 8:42 van de Awb. Dit oordeel van het Hof miskent dat de vaststelling dat de inspecteur de interne taxatiedossiers in de beroepsfase bij een ander organisatieonderdeel van de Belastingdienst heeft opgevraagd onverlet laat dat die dossiers de inspecteur ter beschikking stonden toen hij de aanslag en/of uitspraak op bezwaar regelde. De taxatiedossiers hebben immers ten grondslag gelegen aan de taxatierapporten die ook volgens het Hof een rol hebben gespeeld bij de besluitvorming van de inspecteur.

Het Hof overweegt voorts in r.o 4.7 dat (i) belanghebbende om schermprints van de vastgestelde WOZ- beschikkingen heeft verzocht teneinde te controleren of deze overeenstemmen met de hem bekende, door de gemeenteambtenaar vastgestelde WOZ-beschikkingen, (ii) de gemeenten digitale bestanden met WOZ- waarden bij de Belastingdienst aanlevert, maar (iii) dat de inspecteur niet gehouden is de schermprints van de door de gemeenten aangeleverde digitale bestanden te overleggen, omdat belanghebbende als eigenaar van de betreffende panden zelf beschikt over de vastgestelde WOZ-beschikkingen en daarom zelf in staat is de door de inspecteur gehanteerde waarden te controleren. Dit oordeel is niet consistent met de overwegingen van het Hof in r.o 4.2 en 4.3 en de daarin weergegeven jurisprudentie van uw Raad. Het Hof miskent dat de schermprints van belang zijn geweest voor de besluitvorming in deze zaak en dat de verplichting de op de zaak betrekking hebbende stukken te overleggen niet afhankelijk is van de vraag of de belanghebbende geschaad is in zijn belangen indien de stukken niet worden overgelegd. Bovendien dient het Hof zelfstandig te kunnen controleren of de door de inspecteur gehanteerde waarden overeenstemmen met de door hem gebruikte schermprints.

Het oordeel van het Hof dat de inspecteur niet is tekortgeschoten in zijn verplichting de op de zaak betrekking hebbende stukken te overleggen getuigt derhalve van een onjuiste rechtsopvatting, althans dit oordeel is onbegrijpelijk en onvoldoende gemotiveerd.

"De inspecteur heeft aan verschillende afdelingen waardeonderzoek van de Belastingdienst een opdracht gegeven een aantal onroerende zaken van belanghebbende te taxeren. Dit dienstonderdeel van de Belastingdienst is bemensd met taxateurs en administratieve ondersteuning. Voor die werkzaamheden maken zij gebruik van automatisering waar de inspecteur geen toegang toe heeft. Hetzelfde heeft te gelden voor de archivering van afgedane taxaties. "

"Recentelijk heb ik intern alle taxatiedossiers opgevraagd. In die dossiers trof ik voor een aantal onroerende zaken een rekenblad aan dat ik enige jaren geleden van uw cliënt heb ontvangen. Voor de te taxeren objecten heb ik die rekenbladen doen toekomen aan de taxateurs. Om die reden zijn deze op de zaak betrekking hebbende stukken eerder aan mijn aandacht ontsnapt. Ik zal deze stukken morgen met een begeleidend schrijven alsnog aan de rechtbank doen toekomen. U krijgt per post ook een afschrift.

Voor het overige stel ik mij op het standpunt dat de inhoud van de taxatiedossiers geen onderdeel uitmaken van de op zaak betrekking hebbende stukken. De inspecteur heeft bij het opleggen van de desbetreffende aanslagen dan wel het doen van uitspraak op het bezwaarschrift slechts kennis genomen van de taxatierapporten en heeft bij het opleggen van de aanslag c.q. het doen van de uitspraak deze rapporten meegewogen. Ik heb dan ook gemeend deze aanzienlijke hoeveelheid stukken niet aan de rechtbank te moeten doen toekomen.

Toch wil ik, indien u dit wenst, u ondanks het vorenstaande voor de zitting in de gelegenheid stellen om kennis te nemen van de inhoud van de taxatiedossiers. Als het u schikt kunt u deze dossiers bij mij inzien op vrijdag aanstaande tussen 15:00 en 18.00.”

"Vrijdag ben ik niet in de gelegenheid de door u genoemde stukken in te zien. Uit uw bericht maak ik overigens op dat de taxatiedossiers de inspecteur ter beschikking hebben gestaan en bij zijn besluitvorming een rol hebben gespeeld. De inhoud van de taxatiedossiers kwalificeren mijns inziens dus als op de zaak betrekking hebbende stukken ex artikel 8:42 Awb. Aangezien ik en de rechter de inhoud van die stukken vooralsnog niet kunnen beoordelen en u significant afwijkt van de aangifte van belanghebbende, lijkt het mij goed als u die stukken alsnog in het geding brengt. Dat voorkomt mogelijk een aanhouding van de zitting van 10 mei a.s."

"Uw conclusie dat de taxatiedossiers de inspecteur ter beschikking hebben gestaan en bovendien een rol hebben gespeeld bij mijn besluitvorming, is onjuist. De taxateur heeft in opdracht van de inspecteur taxaties uitgevoerd. Vervolgens heeft de taxateur gerapporteerd door middel van diverse taxatierapporten. Bij besluitvorming heeft de inspecteur slechts gebruik gemaakt van de bevindingen in deze taxatierapporten. Om deze reden heb ik de taxatierapporten inmiddels als zijnde op de zaak betrekking hebbende stukken aan de rechtbank overgelegd.

De inspecteur is bij de besluitvorming afgegaan op het deskundige oordeel van de taxateur. In het algemeen heeft te gelden dat de inspecteur geen deskundige is op het gebied van waardetaxaties, daarom toetst hij de uitkomst van deze taxaties ook niet. Alleen al om die reden maakt het taxatiedossier geen onderdeel uit van het dossier van de inspecteur en hebben deze dossiers ten tijde van het opleggen van aanslag, dan wel het doen van de uitspraak op bezwaar, de inspecteur niet ter beschikking gestaan.

Eerst nadat eiser in zijn gedingstukken van maart 2016 inhoudelijk heeft gereageerd op de stellingen van de inspecteur aangaande de waardering van de verhuurde onroerende zaken heb ik deze dossiers bij de diverse taxateurs opgevraagd. Hoewel deze stukken naar mijn oordeel niet kwalificeren als op de zaak betrekking hebbende stukken ex. artikel 8:42 Awb, meende ik er goed aan te doen om u, als gemachtigde van eiser, eveneens inzage in deze stukken te verstrekken. Ik heb dit aangeboden vanuit het oogpunt van transparantie.

U volstond om op dit aanbod slechts te reageren met de mededeling dat u niet in de gelegenheid bent om deze stukken vrijdag in te zien. Uit het feit dat u als tegenvoorstel geen datum noemt die u wel schikt, leid ik af dat u het niet op prijs stelt deze stukken in te zien. Dat is jammer, maar ik kan het wel begrijpen, aangezien u inmiddels reeds over de taxatierapporten beschikt. Mocht u desondanks toch van gedachten veranderen dan staat het u vrij om vóór de zitting van 10 mei aanstaande alsnog een afspraak met mij te maken om deze stukken in te zien.

Ik veronderstel dat u van mening blijft dat deze stukken toch 8:42 Awb stukken betreffen en dat u dit aspect als geschilpunt aan de rechtbank zal voorleggen.

Ik zal dit emailbericht en het daaraan voorafgaande bij de indiening van mijn 10-dagenstuk aan de rechtbank doen toekomen. "

(…)⁹

Het tweede middel luidt:

Middel 2: vermogensrendementsheffing

Schending en/of verkeerde toepassing van het recht en in het algemeen van beginselen van een behoorlijke procesorde, althans verzuim van vormen waarvan de niet inachtneming de nietigheid ten gevolge moet hebben, doordat het Hof in r.o. 4.29 tot en met 4.34 heeft geoordeeld dat belanghebbende niet overtuigend heeft aangetoond dat de door de inspecteur voorgestane waarde van belanghebbendes bedrijfspanden te hoog is. Het Hof heeft dit oordeel gebaseerd op zijn oordeel in r.o. 4.31 dat daarvoor niet redengevend kan zijn. Zonder nadere motivering, die ontbreekt, is namelijk onbegrijpelijk 's Hofs oordeel dat de accountant van belanghebbende een taxatierapport heeft opgesteld omtrent de waarde in het economische verkeer van zijn vastgoed in Nederland per 15 maart 2010.

'4.31. (…)'¹⁰

(i) De faillissementsaanvraag van belanghebbende door de Ontvanger van de Belastingdienst en dat de Ontvanger dit niet zou doen als de door hem in beslag genomen bedrijfspanden van belanghebbende de waarde zouden hebben die de inspecteur voorstaat;

(ii) De gerealiseerde lagere verkoopprijzen van enige bedrijfspanden van belanghebbende na 2010;

(iii) Het compromis dat de inspecteur en belanghebbende op 25 november 2013 voor het jaar 2009 hebben bereikt en waarin is uitgegaan van een significant lagere rendementsgrondslag van € 3.750.000;

(iv) Het taxatierapport van waarderings-deskundige [A] van 9 mei 2012 waarin een groot aantal bedrijfspanden van belanghebbende significant lager is getaxeerd per 30 november 2011;

(v) Het taxatierapport van waarderings-deskundige [M] waarin een aantal bedrijfspanden van belanghebbende per 20 juni 2012 significant lager is getaxeerd; en

(vi) Een brief van de Artesia Bank van 24 september 2014 waarin de getaxeerde waarden van een vijftal bedrijfspanden van belanghebbende zijn vermeld.

Het derde middel luidt:

Middel 3: afwaardering tbs- en rentevordering [H] SA

Schending en/of verkeerde toepassing van het recht en in het algemeen van beginselen van een behoorlijke procesorde, althans verzuim van vormen waarvan de niet inachtneming de nietigheid ten gevolge moet hebben, doordat het Hof in r.o. 4.17 heeft geoordeeld dat belanghebbende niet overtuigend heeft aangetoond dat de vermogenspositie van [H] SA in 2010 zodanig is dat haar schuld van € 11.000.000 aan belanghebbende en de daarover verschuldigde renten niet kunnen worden terugbetaald.

Het Hof heeft dit oordeel gebaseerd op zijn overweging in r.o. 4.16 van de ten name van belanghebbende gedane uitspraak met de nummers 15/00732 tot en met 15/00734 dat daarvoor niet redengevend kan zijn. Zonder nadere motivering, die ontbreekt, is namelijk onbegrijpelijk 's Hofs oordeel dat belanghebbende geen inzicht heeft verschaft in de totale vermogenspositie van [H] SA.

Het vierde middel luidt:

Middel 4: afwaardering tbs- en rentevordering [E] BV

Schending en/of verkeerde toepassing van het recht en in het algemeen van beginselen van een behoorlijke procesorde, althans verzuim van vormen waarvan de niet inachtneming de nietigheid ten gevolge moet hebben, doordat het Hof in r.o. 4.20 en 4.21 heeft geoordeeld dat belanghebbende niet overtuigend heeft aangetoond dat de vermogenspositie van [E] BV in 2010 zodanig is dat haar schuld aan belanghebbende niet kan worden terugbetaald of dat de verschuldigde rente niet kan worden betaald.

Dit oordeel is onbegrijpelijk, omdat het Hof in r.o. 2.5 vaststelt dat het eigen vermogen van [E] BV in 2010 negatief was met een bedrag van -/- € 3.094.767

"Belanghebbende heeft: onder meer de jaarrekening over 2010 van [E] BV ingebracht. Gelet op het daarin vermelde balanstotaal, omzet en vermogenspositie, acht het Hof niet overtuigend aangetoond dat de vermogenspositie van [E] BV in 2010 zodanig is dat haar schuld niet kan worden terugbetaald of dat de verschuldigde rente niet kan worden betaald. Het Hof ziet dan ook geen aanleiding voor een afwaardering van deze vordering of het niet in aanmerking nemen van een rentebate.”

4 Relevante wet- en regelgeving, wetsgeschiedenis, parlementaire behandeling, jurisprudentie en literatuur

Wetgeving AWR

Artikel 8, eerste lid, van de AWR luidt, voor zover in cassatie van belang:

1 Ieder die is uitgenodigd tot het doen van aangifte, is gehouden aangifte te doen door:

a. de in de uitnodiging gevraagde gegevens duidelijk, stellig en zonder voorbehoud op bij ministeriële regeling te bepalen wijze in te vullen, te ondertekenen en in te leveren of toe te zenden, alsmede

b. de in de uitnodiging gevraagde bescheiden of andere gegevensdragers, dan wel de inhoud daarvan, op bij ministeriële regeling te bepalen wijze in te leveren of toe te zenden.

Artikel 9, eerste lid, AWR luidt, voor zover in cassatie van belang:

Met betrekking tot belastingen welke ingevolge de belastingwet bij wege van aanslag worden geheven, wordt de aangifte gedaan bij de inspecteur binnen een door deze gestelde termijn van ten minste een maand na het uitnodigen tot het doen van aangifte.

Artikel 27e, eerste lid, AWR luidt, voor zover in cassatie van belang:

Indien de vereiste aangifte niet is gedaan of sprake is van een onherroepelijk geworden informatiebeschikking als bedoeld in artikel 52a, eerste lid, verklaart de rechtbank het beroep ongegrond, tenzij is gebleken dat en in hoeverre de uitspraak op het bezwaar onjuist is.

Jurisprudentie Hoge Raad

Het eerste middel betoogt dat het Hof bij zijn hiervoor in onderdeel 4.2 weergegeven oordeel is uitgegaan van een onjuiste maatstaf voor de aard van de bewijslast en tevens de bewijsmiddelen niet of niet voldoende in hun onderlinge samenhang heeft bezien.

Het eerste onderdeel van het middel berust op een onjuiste lezing van 's Hofs uitspraak. Uit hetgeen het Hof in de onderdelen 5.1.1, tweede alinea, en 5.1.3 van zijn uitspraak overweegt, volgt dat het Hof ervan is uitgegaan dat belanghebbende aannemelijk moest maken dat de goederen op het tijdstip van de aanvaarding van de aangifte niet aanwezig waren. De overwegingen van het Hof met betrekking tot het al dan niet voldaan hebben aan de aldus op belanghebbende rustende bewijslast, houden niet in dat het Hof in feite een zwaardere bewijslast dan 'aannemelijk maken' op belanghebbende heeft gelegd.

Met betrekking tot de klacht dat het Hof de bewijsmiddelen niet of niet voldoende in hun onderlinge samenhang heeft bezien, heeft te gelden dat het aan de rechter die over de feiten oordeelt, vrijstaat om van het beschikbare bewijsmateriaal tot het bewijs te bezigen wat hem uit een oogpunt van betrouwbaarheid dienstig voorkomt en datgene terzijde te stellen wat hij voor het bewijs van geen waarde acht. Deze beslissing behoeft geen motivering, behoudens in bijzondere gevallen, waarvan in dit geval geen sprake is. Voor het overige berusten 's Hofs oordelen op de aan het Hof voorbehouden waardering van de bewijsmiddelen.

Op grond van het vorenstaande faalt het middel.

Het middel dat zich richt tegen 's Hofs hiervoor in 3.2.3 weergegeven oordeel kan evenmin tot cassatie leiden. Het vereiste van een redelijke schatting strekt, in de context van de omkering en de verzwaring van de bewijslast, ertoe te voorkomen dat een aanslag naar willekeur wordt vastgesteld. In dit kader kon het Hof ermee volstaan de aan het BOOM-rapport ontleende gegevens te accepteren als basis voor de redelijke schatting en lag het op de weg van belanghebbende om, voor zover hij de juistheid van die gegevens of de juistheid anderszins van de schatting van de Inspecteur betwist, daarvoor (tegen)bewijs te leveren op de in artikel 27e van de AWR bedoelde wijze.

In dat bewijs heeft het Hof, gelet op het in onderdeel 4.18 van zijn uitspraak overwogene, belanghebbende niet geslaagd geacht. Dat oordeel kan, als berustend op de aan het Hof voorbehouden waardering van de bewijsmiddelen, in cassatie niet worden getoetst.