Parket bij de Hoge Raad, 15-01-2002, AD6228, 03749/00

Nr. 03749/00

Mr Jörg

Zitting: 20 november 2001

Conclusie inzake

[Verzoeker=verdachte]

5. Blijkens het proces-verbaal van de zitting van 11 juli 2000 heeft het hof bedoeld verzoek van de raadsman als volgt samengevat en verworpen:

"De raadsman voert vervolgens aan - zakelijk weergegeven - als volgt:

Ik heb een deskundige meegenomen naar de zitting van vandaag en ik verzoek het hof deze deskundige te horen. Het betreft hier Mr Steijnen, deskundige op het gebied van het zogeheten humanitaire oorlogsrecht en het kernwapenrecht. Hij is advocaat in Zeist. Mr Steijnen heeft veel expertise door het voeren van procedures op dit gebied. Hij procedeert regelmatig namens particulieren tegen de Staat. Daar komt nog bij dat Mr Steijnen regelmatig publiceert in de dag- en weekbladpers.

()

Het hof trekt zich terug teneinde zich te beraden omtrent het verzoek van de raadsman.

Na hervatting van het onderzoek deelt de voorzitter als beslissing van het hof mede dat, nog daargelaten de deskundigheid van de getuige, ter terechtzitting niet een voldoende mate van onafhankelijkheid en onpartijdigheid aannemelijk is geworden. Op die grond wijst het hof het verzoek af."

6. In het middel worden tegen deze beslissing als bezwaren aangevoerd dat:

a) het hof niet heeft beslist op de grondslag van het verzoek omdat het hof spreekt over een getuige in plaats van over een deskundige;

b) het hof onvoldoende heeft gemotiveerd dat de voorgestelde deskundige niet onpartijdig en onafhankelijk is;

b) verzoeker door het niet kunnen horen van die deskundige in zijn verdediging is geschaad;

d) niet blijkt dat het hof de maatstaf van art. 288, eerste lid Sv j° art. 299 Sv heeft gehanteerd.

10. Ik zou hier een analogie willen trekken met de nadere invulling van het wettelijk criterium door de Hoge Raad in zijn uitspraak van 24 november 1998, NJ 1999, 157. Deze hield in dat alleen dan kan worden gezegd dat een verdachte door afwijzing van een verzoek om een getuige te horen niet in zijn verdediging kan worden geschaad, indien het punt waarover die getuige gehoord zou moeten worden in redelijkheid niet van belang kan zijn voor enige in zijn strafzaak te nemen beslissing, dan wel wanneer redelijkerwijze moet worden uitgesloten dat die getuige iets over bedoeld punt zou kunnen verklaren. Kort en onvolledig anders gezegd: heeft de getuige zelf iets relevants waargenomen of ondervonden?

Toegepast op de deskundige meen ik dat het de feitenrechter vrij staat het horen van een (meegebrachte) deskundige te weigeren indien de pretense deskundige naar het oordeel van de feitenrechter geen of onvoldoende deskundigheid 'in huis heeft', dan wel indien (o.a.) de door de deskundige gebruikte methoden of de betrouwbaarheid hiervan of van de verkregen resultaten aan gerede twijfel onderhevig zijn (cf. HR 27 januari 1998, NJ 1998, 404, m.nt. JR). Met andere woorden: schort er iets aan de objectiviteit van de deskundigenvoorlichting, dan meen ik dat om die reden (en dus wel gemotiveerd) de feitenrechter het horen van een deskundige achterwege zal kunnen laten zonder dat redelijkerwijs gezegd kan worden dat daardoor schade aan het verdedigingsbelang kan worden toegebracht. Ondeskundige voorlichting of voorlichting van een niet-objectieve deskundige aan de rechter mag in de ogen van de verdachte dan wel nuttig lijken, maar daar gaat het niet om: het gaat om de hulp die de rechter nodig heeft bij het vaststellen van de materiële waarheid en voor het nemen van andere beslissingen die des rechters zijn. Ik meen dat wij nog niet in een zodanige fase van adversarial proceedings zijn aangeland dat de rechter partijdige partijdeskundigen niet zou mogen weigeren (cf. J. Hielkema, Deskundigen in Nederlandse strafzaken, diss. Rotterdam, 1996, p. 108). Het groeiend besef voor de zwakke kanten van deskundigenbewijs (selectiviteit en eenzijdigheid, aldus Nijboer, Strafrechtelijk bewijsrecht, 4e, p. 258) kan meebrengen reeds voorafgaande aan het optreden van de deskundige de vraag naar zijn deskundigheid te stellen.

Met de hierboven weergegeven motivering van de weigering om de deskundige te horen heeft het hof naar mijn oordeel een op de aparte positie van een deskundige toegesneden invulling van het criterium onder c van het eerste lid van art. 288 Sv gegeven.

13. Het tweede middel richt zich tegen de verwerping door het hof van het beroep op niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie en stelt dat door deze verwerping het recht is geschonden dan wel dat de beslissing onvoldoende is gemotiveerd.

14. De bezwaren die tegen de beslissing van het hof worden aangevoerd zijn een herhaling van hetgeen in hoger beroep is aangevoerd. Na herhaalde lezing van dit middel en de toelichting daarop meen ik dat de kern van het betoog is: een verzoek aan de Hoge Raad om de beslissing van het hof (inhoudende dat het openbaar ministerie ontvankelijk is) te vernietigen, om "in het belang van de rechtsontwikkeling" te bevorderen dat de "uitspraak van het Internationaal Gerechtshof van de Verenigde Naties d.d. 8 juli 1996 en het in die uitspraak behandelde dwingend-rechtelijke internationale recht, in enigerlei vorm in de Nederlandse rechtsorde wordt geïmplementeerd".

19. Dit verweer is in de bestreden uitspraak als volgt samengevat en verworpen:

"De strafbaarheid van de verdachte

De raadsman heeft zich op het standpunt gesteld dat verdachte dient te worden ontslagen van alle rechtsvervolging en heeft daartoe het volgende aangevoerd.

A1. De raadsman heeft betoogd, dat de verdachte heeft gehandeld op grond van overmacht als noodtoestand. Verdachte en zijn mededaders hebben, aldus de raadsman, gehandeld uit een zeer intens gevoelde maatschappelijke plicht om, daar waar de overheid naar hun mening in gebreke blijft, zelf actie te ondernemen om het land te vrijwaren van kernwapens.

A2. Het hof is van oordeel dat indien er sprake is van een concrete noodsituatie, het conflict van plichten niet alleen in de opvatting van verdachte mag bestaan, maar ook objectief moet zijn vast te stellen. Slechts die gedraging die bij uitstek is geëigend om te voldoen aan de plicht die het zwaarst weegt en derhalve logisch voortvloeit uit de concrete noodsituatie, kan worden verontschuldigd op grond van overmacht.

In het onderhavige geval is naar het oordeel van het hof een noodtoestand als bedoeld in artikel 40 van het Wetboek van Strafrecht, niet aannemelijk geworden. Verdachten hebben hun (symbolische) acties van te voren aangekondigd bij de leiding van de vliegbasis en vervolgens onder het toeziend oog van politie en de luchtmachtbewaking gaten in het hekwerk van de vliegbasis geknipt, kennelijk met het doel de publiciteit op te zoeken en aandacht te vragen voor hun opvattingen. Onder die omstandigheden kan - ook nu tot het bereiken van dat doel andere mogelijkheden openstonden - het begaan van het bewezen verklaarde misdrijf niet gerechtvaardigd worden geacht. Het verweer faalt derhalve."

21. In het middel en de toelichting daarop worden verder geen concrete bezwaren tegen de beslissing van het hof aangevoerd, behoudens voor zover erover wordt geklaagd dat het hof het betreffende verweer niet volledig heeft behandeld door geen aandacht te besteden aan de uit het oogmerk tot 'burgerinspectie' voortvloeiende noodzaak een Defensiehek te vernielen.

Op dit punt mist het middel feitelijke grondslag. Al hetgeen blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van de kant van verzoeker ter zitting naar voren is gebracht ter onderbouwing van het beroep op noodtoestand is door het hof bij de verwerping van dat beroep betrokken.

24. De bestreden uitspraak bevat dienaangaande het volgende:

"B1. De raadsman heeft voorts - zakelijk weergegeven - nog een beroep gedaan op het ontbreken van de materiele wederrechtelijkheid.

B2. Het hof overweegt hieromtrent het volgende: Het begrip van het ontbreken van de materiële wederrechtelijkheid is in het verleden ten aanzien van politiek getinte acties regelmatig gepresenteerd als een zelfstandige rechtvaardigingsgrond. In feite betreft het hier een verzamelbegrip voor een groot aantal verschillende verweren die niet onder het wettelijk begrip "overmacht" kunnen worden vervat, maar daarmee wel grote verwantschap vertonen. De nadruk wordt, zoals in casu, niet zozeer gelegd op het bestaan van een concrete noodsituatie, als wel op het feit dat het nagestreefde doel van zodanig hogere orde is, dat daarmee zelfs de schending van strafbepalingen gerechtvaardigd wordt. Een beroep op deze buitenwettelijke strafuitsluitingsgrond stuit echter op dezelfde bezwaren als het hiervoor besproken beroep op overmacht. Aan het telastegelegde delict, of aan de dader ervan, komt immers de strafbaarheid niet te ontbreken door de omstandigheid dat het delict is begaan met de bedoeling om daarmee eigenmachtig aan een streven als dat van verdachte kracht bij te zetten. Het is niet aanvaardbaar dat de strafwet hier voor het "betere rechtsinzicht" van de verdachte zou moeten wijken. Het hof verwerpt het verweer."

27. Het vijfde middel klaagt over de toewijzing van de vordering van de benadeelde partij en bevat de volgende klachten:

a) uit het proces-verbaal van de zitting in hoger beroep blijkt niet dat de benadeelde partij heeft gepersisteerd bij de in eerste aanleg gedane vordering;

b) de Vliegbasis Volkel is noch een rechtspersoon noch een natuurlijk persoon en aan een in rechte niet bestaande figuur kan een vordering als de onderhavige niet worden toegewezen;

c) wegens ontbreken van wederrechtelijkheid dan wel overmacht had het hof om redenen als in de toelichting op de voorgaande middelen naar voren gebracht de vordering niet mogen toewijzen;

d) het hof heeft niet genoegzaam gerespondeerd op de betwisting van de hoogte van de vordering inhoudende dat de reparatie van het hekwerk in twee uren in plaats van in de geclaimde vier uren had kunnen worden verricht

29. Rest nog de bespreking van de hiervoor onder d samengevatte klacht. Het hof heeft met betrekking tot de toewijzing van het totaal gevorderde bedrag van f 346,63 in de bestreden uitspraak het volgende overwogen:

"De vordering van de benadeelde partij

()

De vordering is betwist. Uit het onderzoek ter terechtzitting is komen vast te staan dat de benadeelde partij als rechtstreeks gevolg van het sub 1 subsidiair bewezen verklaarde handelen schade heeft geleden tot na te melden bedrag. De vordering dient tot dit bedrag te worden toegewezen."

34. De tweede klacht, waarvan de strekking mij ook na herhaalde lezing niet duidelijk wil worden en die ik daarom letterlijk citeer, luidt dat er sprake is van:

"een ongeoorloofde samenloop van de opgelegde schadevergoedingsverplichting naar burgerlijk recht en de opgelegde schadevergoedingsmaatregel en hoofdelijke aansprakelijkheid van mededaders jegens de beweerdelijk benadeelde partij. Een dergelijke voorwaardelijke samenloop is niet overeenkomstig artikel 36f Wetboek van Strafrecht. Artikel 36f Wetboek van Strafrecht rept niet over hoofdelijke aansprakelijkheid en op deze wijze worden bijvoorbeeld meerdere personen met betrekking tot hetzelfde bedrag en tegelijkertijd onder het verhogingenregiem van artikel 36f lid 4, Wetboek van Strafrecht gebracht."

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden,