Parket bij de Hoge Raad, 19-06-2001, ZD2751, 00146/00

Edelhoogachtbaar College,

1. Het gerechtshof te 's-Gravenhage heeft verdachte op 9 december 1999 voor mishandeling veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf van een week. Ook heeft het gerechtshof een schadevergoedingsmaatregel opgelegd en de vordering van de benadeelde partij toegewezen.

2. Mr. J.M.M. Brouwer, advocaat te 's-Gravenhage, heeft cassatie ingesteld. Mr. E.R. Weening, advocaat te Rotterdam, heeft een schriftuur ingezonden, houdende twee middelen van cassatie.

3.1. Het eerste middel klaagt dat uit de inhoud der gebezigde bewijsmiddelen niet kan volgen dat verdachte het slachtoffer heeft geschopt. De toelichting op het eerste middel stelt dat het slachtoffer niet heeft kunnen zien wie hem heeft geschopt omdat het slachtoffer als getuige ter terechtzitting in hoger beroep ook zou hebben verklaard dat de vriend van verdachte bij het slachtoffer diens jas over het hoofd had getrokken. Daarom zou de verklaring van het slachtoffer innerlijk tegenstrijdig zijn omdat het slachtoffer, aldus de steller van het middel, met een jas over het hoofd niets heeft kunnen zien.

3.2. Het hof heeft voor het bewijs gebezigd de verklaring van het slachtoffer, ter terechtzitting in hoger beroep afgelegd en inhoudend:

Ik reed op 14 december 1996 te Rotterdam. Mijn dochter [dochter] en [getuige] zaten bij mij in de Peugeotbus. Voor mij reed een BMW. Op de Botersloot stopte de BMW en stapte de bestuurder uit. Die bestuurder is de hier ter terechtzitting aanwezige verdachte. De verdachte kwam naar mijn bus gelopen en begon tegen mijn Peugeotbus te slaan. Hij trok mijn portier open. Op een gegeven moment kreeg ik met de punt van de schoen van verdachte een trap tegen mijn gezicht. Dat deed pijn. Door die trap verloor ik een tand en later is een andere tand door de tandarts verwijderd.

4.1. Het tweede middel betwist de hoogte van de door het slachtoffer geleden schade. Niet zou vaststaan dat de begroting aan tandheelkundige kosten schade zou betreffen die op 14 december 1996 zou zijn toegebracht door verdachte. Voorts zou de toekenning van het bedrag aan immateriële schade zonder nadere motivering onbegrijpelijk hoog zijn. Omdat de toegebrachte materiële en immateriële schade wordt betwist zouden de beslissingen van het hof ontoereikend zijn gemotiveerd.

5. Beide middelen falen en kunnen worden verworpen op de voet van art.101a RO.

6.1. Ambtshalve vraag ik nog de aandacht voor het volgende. Het slachtoffer had zich in eerste aanleg gevoegd en was ter terechtzitting van de politierechter verschenen. Het proces-verbaal van het onderzoek ter terechtzitting in eerste aanleg houdt dan het volgende in:

De benadeelde partij [benadeelde partij] verklaart dat hij thans zelf geen vordering indient, doch de officier van justitie verzoekt dit voor hem te doen.

De politierechter heeft vervolgens zich niet meer uitgesproken over de vordering van de benadeelde partij en heeft ermee volstaan een schadevergoedingsmaatregel op te leggen. Het gerechtshof heeft zowel de vordering van de benadeelde partij toegewezen als de schadevergoedingsmaatregel opgelegd. De vraag rijst of zulks wel te rijmen is met art.421 Sv. De benadeelde partij heeft zich immers wel in eerste aanleg gevoegd, maar ervan afgezien een vordering in te dienen. De tekst van art.421 Sv lijkt te veronderstellen dat een vordering in eerste aanleg is ingediend. De voeging in eerste aanleg duurt in hoger beroep voort "voor zover de gevorderde schadevergoeding is toegewezen" (lid 2). Voor zover de gevorderde schadevergoeding niet is toegewezen kan de benadeelde partij zich binnen de grenzen van haar eerste vordering in hoger beroep voegen (lid 3).

6.2. De wetsgeschiedenis van de Wet van 23 december 1992 (Stb. 1993, 29, Wet Terwee) doet een sterk vermoeden ontstaan dat onder de voeging van de benadeelde partij werd verstaan het indienen van een vordering. Tevens verschaft de wetsgeschiedenis enige duidelijkheid over de plaats van de schadevergoedingsmaatregel. Ik citeer uit de Memorie van toelichting:

Zo wijs ik er op dat het voorstel tot verruiming van de voegingsprocedure geheel los staat van het voorstel tot invoering van de schadevergoedingsmaatregel. De voegingsprocedure is een procedure waarlangs de benadeelde partij binnen het strafproces over een zuiver civielrechtelijk geschil een beslissing van de rechter kan afdwingen. Deze procedure berust, zoals hierna nog zal blijken, op zuiver proces-economische overwegingen. De schadevergoedingsmaatregel daarentegen is een sanctie. De rechter kan deze sanctie, binnen de grenzen die het materiële strafrecht stelt, naar eigen goeddunken toepassen.

En

En

Over de verhouding tussen de vordering van de benadeelde partij en de schadevergoedings-maatregel merkte de minister nog het volgende op:

De voorwaarde van de civielrechtelijke aansprakelijkheid voor de schade is bepalend voor de reikwijdte van de kring van begunstigden van de schadevergoedingsmaatregel. Het wetsvoorstel wijkt in dit opzicht af van het voorstel van de Commissie-Terwee, waarin de bevoegdheid van de rechter om de schadevergoedingsstraf op te leggen, beperkt is tot die gevallen waarin het slachtoffer zich als benadeelde partij heeft gevoegd. Deze beperking is niet overgenomen omdat er geen reden is de beperkingen die aan de kring van personen die zich kunnen voegen zijn gesteld en die voortvloeien uit de overwegingen waarop de voegingsprocedure berust, van toepassing te verklaren op de begunstigden van de schadevergoedingsmaatregel.(2)

Uit het voorgaande valt op te maken dat voeging geschiedt door indienen van de vordering en dat de schadevergoedingsmaatregel los staat van een eventuele voeging. De schadevergoedingsmaatregel kan ook worden opgelegd zonder dat zich een benadeelde partij heeft gesteld:

In antwoord op deze vragen merk ik op dat de voegingsprocedure en de schadevergoedingsmaatregel principieel van elkaar verschillen. De voegingsprocedure is een civiele procedure ingebed in het strafproces, waarlangs de benadeelde partij haar schade kan verhalen. De schadevergoedingsmaatregel daarentegen is een nieuwe sanctie. Er is geen onderlinge rangorde tussen de voegingsprocedure en de schadevergoedingsmaatregel. Het is dus niet zo dat één van deze vóór moet gaan. Wel is het zo dat als het slachtoffer zich als benadeelde partij heeft gevoegd, dit een indicatie vormt voor de officier van justitie dat het slachtoffer prijs stelt op schadevergoeding. Acht hij schadevergoeding een passende sanctie dan kan hij zich achter de vordering van de benadeelde partij opstellen door de schadevergoedingsmaatregel te vorderen.(3)

Tevens is in de wetsgeschiedenis een aanwijzing te vinden voor de uitleg van art.421 Sv:

De benadeelde partij kan dus niet voor de eerste maal in hoger beroep zijn vordering aan de rechter voorleggen.

6.3. Ik maak uit de rechtspraak op dat de Hoge Raad hierover hetzelfde denkt. De Hoge Raad heeft in 1998 het volgende beslist:

6.3.2. Ingevolge het derde lid van art. 421 Sv kan, voorzover de in eerste aanleg gevorderde schadevergoeding niet is toegewezen, de benadeelde partij zich in hoger beroep voegen binnen de grenzen van haar eerste vordering. In het licht van het hiervoor onder 6.3.1 overwogene moet de in deze wetsbepaling opgenomen beperking aldus worden uitgelegd dat de benadeelde partij in hoger beroep niet alsnog schadeposten mag opvoeren die zij in eerste aanleg niet heeft opgevoerd en evenmin het bedrag van de in eerste aanleg wel opgevoerde schadeposten mag verhogen.(6)

6.4. Het bovenstaande voert mij tot de slotsom dat het gerechtshof ten onrechte de benadeelde partij ontvankelijk heeft geacht in haar vordering en die vordering heeft toegewezen. Mijns inziens zal de Hoge Raad kunnen doen wat het gerechtshof had behoren te doen. Het is in overeenstemming met de bedoeling van de wetgever dat een niet-ontvankelijkverklaring van de benadeelde partij in haar eerst in appel ingediende vordering geen invloed heeft op de oplegging van de schadevergoedingsmaatregel.

7. Deze conclusie strekt ertoe dat de Hoge Raad het cassatieberoep zal verwerpen en op de ambtshalve aangewezen grond het arrest van het gerechtshof zal vernietigen voor zover het gerechtshof de vordering van de benadeelde partij heeft toegewezen en de benadeelde partij alsnog niet ontvankelijk zal verklaren in haar vordering.