Hoge Raad, 15-04-2008, BC9412, 03433/06 E

15 april 2008

Strafkamer

nr. 03433/06 E

RR/AW

op het beroep in cassatie tegen een arrest van het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch, Economische Kamer, van 10 oktober 2006, nummer 20/006127-04, in de strafzaak tegen:

[Verdachte], gevestigd te [vestigingsplaats].

Het beroep is ingesteld door de verdachte. Namens deze hebben mr. F.G.L. van Ardenne en mr. M.L. Groeneveld, beiden advocaat te Rotterdam, bij schriftuur een middel van cassatie voorgesteld. De schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De Advocaat-Generaal Vellinga heeft geconcludeerd tot vernietiging van het bestreden arrest en tot terugwijzing van de zaak naar het hof, dan wel verwijzing naar een aangrenzend hof, teneinde op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

3.1. Overeenkomstig de inleidende dagvaarding is ten laste van de verdachte bewezenverklaard dat:

"zij op 21 augustus 2003 te Helmond, tezamen en in vereniging met een ander, terwijl aan [A] B.V. door Burgemeester en Wethouders van de gemeente Helmond bij besluit van 24 november 1998 een vergunning krachtens de Wet milieubeheer was verleend tot het in die gemeente op het perceel [a-straat 1], kadastraal bekend [plaats], oprichten en in werking hebben van een inrichting als bedoeld in Categorie 7 van bijlage 1 van het Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer, zich opzettelijk heeft gedragen in strijd met een of meer voorschriften verbonden aan voormelde vergunning, immers

- werden, terwijl zich een onvoorziene gebeurtenis had voorgedaan waardoor hinderveroorzakende stoffen buiten de inrichting waren gekomen, niet onmiddellijk maatregelen getroffen om zoveel mogelijk de gevolgen te beperken en werd hiervan niet terstond kennis gegeven aan het bevoegd gezag en de gemeentelijke brandweer en

- werden mankementen en lekkages welke schade of hinder voor de omgeving tot gevolg hadden, niet zo snel mogelijk ongedaan gemaakt en

- geschiedde het pompen van producten in of uit een tank niet zoveel mogelijk zonder lekken of morsen en werd gemorst product niet direct verwijderd en opgeslagen in een afgesloten vat of container, immers werd product overgepompt middels een slang welke lekte waardoor product in een put terecht kwam en

- werden in het openbaar riool voor de afvoer van hemelwater (schoonwaterriool) andere afvalwaterstromen gebracht dan vergund, immers werd in het openbaar riool voor de afvoer van hemelwater meststof gebracht."

3.2. De bewezenverklaring steunt - voor zover voor de beoordeling van het middel van belang - op de volgende bewijsmiddelen:

a. een proces-verbaal van politie, opgemaakt door de opsporingsambtenaar [verbalisant 1], voor zover inhoudende als relaas van de verbalisant:

"AANLEIDING ONDERZOEK

Verbalisant is het bedrijfsterrein opgegaan tezamen met:

- een ambtenaar van de Regionale Milieudienst;

- een ambtenaar van het Waterschap de Aa;

- een aantal brandweerlieden,

waarbij de poort is geopend met een loper welke de brandweer in zijn bezit had.

Bij de poort is, op het terrein van de inrichting, de putdeksel van de hoofdafsluiter van het riool geopend. Ik, [verbalisant 1], zag dat de gelijkend gekleurde en stinkende vloeistof door het riool stroomde en het bedrijfsriool verliet richting gemeentelijk riool.

De hoofdafsluiter van het riool is afgesloten en ter plekke is door [betrokkene 1] van het Waterschap de Aa in het bedrijfsriool een monstername gedaan.

Na afsluiting van de hoofdafsluiter, waardoor de lozing op het riool werd gestopt, heeft verbalisant een nader onderzoek gedaan op het terrein. Aan de noordwestzijde van de inrichting staan een 9-tal grote silo's.

Ik, verbalisant, zag dat de laatste twee ronde silo's van de rij aan de onderzijde lekten. De lekkende vloeistof liep het riool in. De silo welke was aangeduid met no. [001] vertoonde de grootste lekkage.

Ik, verbalisant, zag dat op de silo [001] twee slangen waren aangesloten waarbij één van deze slangen aan een pomp was gekoppeld, welke was aangesloten op de krukas van een vrachtauto. Vanaf deze pomp liep wederom een blauwe slang naar een andere silo, genummerd [002]. Er was verder niemand aanwezig en de pomp was uitgeschakeld. Op de vrachtauto zag ik de tekst [naam verdachte] (het hof begrijpt: verdachte).

Ik, [verbalisant 1], zag dat de blauwe slang, waar druk op stond, op een put lag. Precies op de plek waar de slang op deze put lag, zag ik dat er in deze slang aan de onderzijde een lekkage was en dat een straal donkerbruine vloeistof in de put spoot.

Op vrijdag 22 augustus 2003 is het riool binnen de inrichting leeggepompt. De hoofdafsluiter bleef afgesloten. Bij inspectie van de lekkende silo [001] bleek daar nog 1,5 meter vloeistof in te staan.

De opdracht is gegeven om de silo [003], welke ook lekte, over te pompen naar een lekdichte silo.

De inhoud van silo [003] bleek 2500 m3 Gevakal te zijn."

b. een proces-verbaal van politie voor zover inhoudende als verklaring van [betrokkene 2]:

"[A] B.V. heeft als een van haar activiteiten het verhuren van silo's welke op het bedrijfsterrein staan. In de periode 18 augustus 2003 tot en met 21 augustus 2003 waren een tweetal silo's verhuurd aan [verdachte], [b-straat 1] te [vestigingsplaats] (het hof begrijpt: verdachte).

Deze B.V. gebruikte de silo's voor opslag van de vloeibare meststof Gevakal.

Ik heb op maandag (het hof begrijpt: maandag 18 augustus 2003) meteen [betrokkene 3] gebeld van [verdachte]. Personeel van hun (het hof begrijpt: personeel van verdachte) zijn nog dezelfde dag begonnen om de Gevakal over te pompen naar een andere silo. Met dit overpompen zijn ze (het hof begrijpt: personeel van verdachte) ongeveer 1 week bezig geweest.

Het betrof zo'n grote hoeveelheid dat het probleem niet meteen kon worden opgelost. Het heeft een week geduurd voordat de "zwetende" silo helemaal was overgepompt naar een andere silo."

c. een proces-verbaal van politie, voor zover inhoudende als verklaring van [betrokkene 3]:

"Ik ben directeur van [verdachte] uit [vestigingsplaats]. Mijn bedrijf huurt opslagsilo's bij [A] B.V. uit [plaats].

Ik kan me herinneren dat ik ben gebeld door een medewerker van [A] uit [plaats]. Er is mij medegedeeld dat er problemen waren met de opslag van het product Gevakal. Gevakal is een meststof. Ik heb vervolgens opdracht gegeven aan een medewerker van mij om daar met een bedrijfsvoertuig naar toe te gaan om het product over te pompen."

d. een proces-verbaal van politie, opgemaakt door de opsporingsambtenaar [betrokkene 1], voor zover inhoudende als relaas van de verbalisant:

"Op 21 augustus 2003 werd ik, [betrokkene 1], buitengewoon opsporingsambtenaar bij waterschap de Aa, gebeld door een medewerker van zuivering Aarle Rixtel van waterschap de Aa.

Deze deelde mij mede dat er vermoedelijk een illegale lozing op de riolering plaatsvond vanaf het terrein van [A] te [plaats]. Deze lozing veroorzaakte veel stankoverlast.

Omstreeks 20.00 uur was ik ter plaatse bij de poort van het terrein van [A].

Uit een eerder bezoek aan het bedrijf wist ik dat er een hoofdafsluiter van het rioolstelsel aanwezig was. Ter plaatse heb ik de rioolput open gemaakt en een monster in tweevoud genomen van de vloeistof die in het riool aanwezig was. De vloeistof was donkerbruin van kleur, een dikke zeer vetachtige substantie.

Vervolgens ben ik verder het terrein opgegaan. Ik zag dat uit de achterste tanks aan de rechterkant van het bedrijventerrein een vloeistof lekte soortgelijk aan de vloeistof die ik voor in de rioolput op het terrein heb aangetroffen. Ik zag een pompinstallatie die op dat moment niet in werking was. Ter plaatse waar de vloeistof uit de tank lekte zag ik dat deze vloeistof in het riool liep.

e. een proces-verbaal van politie, opgemaakt door de opsporingsambtenaar [verbalisant 1], voor zover inhoudende als relaas van de verbalisant:

"Ten tijde van de controle stond er druk op de blauwe slang. Het gat in de slang had de grootte van circa 2 tot 3 mm, waardoor een straal met kracht het riool inspoot. De lekkage was aan de onderkant van de slang en lag precies boven de rioolput. Tezamen met de lekkende silo's, hetgeen door partijen "zweten" is genaamd, kwam de vloeistof zodoende in het riool terecht."

f. de verklaring van de getuige [getuige 1] ter terechtzitting in hoger beroep, voor zover inhoudende:

"Ik ben toezichthouder voor de gemeente. Ik herinner me het voorval op 21 augustus 2003.

Ik ben op 21 augustus 2003 tweemaal bij het terrein van [A] B.V. aan de [a-straat 1] te [plaats] geweest. De eerste keer was rond 17.00 uur. Er was in de gemeente Helmond melding gekomen van een enorme stankoverlast. De oorzaak van die stank was mij toen nog niet bekend. Ik ben daarom in de omgeving van Helmond gaan rondrijden en ik kwam bij het terrein van [A] B.V. aan de [a-straat 1] uit. Bij mijn komst was de poort van het terrein nog open. Ik heb niemand gezien op dat moment, ook geen portier van het terrein.

Ik heb toen aan de voorzijde van het terrein een rioolput geopend. Ik zag daar een bruine vloeistof in het riool lopen. Ik meende dat deze vloeistof Gevakal was. Ik heb daarom een monster van deze vloeistof genomen en ben hiermee naar het waterschap gereden.

Nadat het waterschap dit monster had bekeken is er actie ondernomen en ben ik samen met een politieambtenaar en een beëdigd monsternemer van het waterschap naar het terrein gegaan.

g. de verklaring van de getuige [verbalisant 1] ter terechtzitting in hoger beroep, voor zover inhoudende:

"Ik herinner me het voorval op 21 augustus 2003 op het perceel [a-straat 1] te [plaats]. Op enig moment is er een melding van stankoverlast binnengekomen. Ik ben toen opgroepen om naar de locatie [a-straat 1] te [plaats] te gaan. Toen ik daar arriveerde was de brandweer reeds aanwezig. Op dat moment waren er geen medewerkers van [A] B.V. of van verdachte. De eigenaar van het perceel is toen geïnformeerd over de lekkage. Toen ik arriveerde was de poort van het terrein open.

Er werd geconstateerd dat twee silo's aan de achterzijde van het terrein lekten. Toen wij bij de twee lekkende silo's aankwamen zagen wij dat er vloeistof in het riool liep.

h. een geschrift, zijnde de bijlage 1, behorende bij de vergunning Wet milieubeheer [A] Helmond van 27 november 1997, bij besluit van 24 november 1998 door Burgemeester en Wethouders van de gemeente Helmond verleend, onder meer inhoudende:

"BIJLAGE 1

3.3. Het Hof heeft in de bestreden uitspraak ten aanzien van de bewezenverklaring voorts - voor zover voor de beoordeling van het middel van belang - nog het volgende overwogen:

"B5

Ten aanzien van het (mede-)plegen van het bewezen verklaarde feit overweegt het hof als volgt.

Uit het onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep zijn in zijn algemeenheid de navolgende feiten en omstandigheden vast komen te staan.

- op 18 augustus 2003 hebben personeelsleden van [A] B.V. geconstateerd dat twee op het perceel [a-straat 1] te [plaats] staande opslagsilo's, genaamd [003] en [001] en in eigendom bij [A] B.V. bruine vloeistof zijn gaan lekken, op een manier die wordt omschreven als "zweten" van de silo's;

- [betrokkene 2], de directeur van [A] B.V., heeft hierop diezelfde dag contact opgenomen met [betrokkene 3], vertegenwoordiger van verdachte, om te melden dat (ondermeer) de opslagsilo [001], in verhuur bij verdachte, vloeistof lekte;

- verdachte noch diens medeverdachte [A] B.V. heeft dit als ongewoon voorval bij de gemeente of de brandweer gemeld;

- personeel van verdachte is/zijn op diezelfde dag, 18 augustus 2003, met een bedrijfsvoertuig van verdachte naar het terrein van [A] B.V., en met medeweten van de directeur van [A] B.V., op het perceel [a-straat 1] te [plaats] gegaan om de bruine

vloeistof over te pompen van de lekkende opslagsilo's naar een andere opslagsilo;

- de overpompwerkzaamheden door het personeel van verdachte hebben (overdag) meerdere dagen geduurd;

- op 21 augustus 2003 zijn [getuige 1], als vertegenwoordiger van de gemeente op eigen initiatief en op zoek naar de oorzaak van de stankoverlast, die al vanaf 21 augustus 2003 de omgeving hinderde, in het bijzijn van politieambtenaar [verbalisant 1], de gemeentelijke brandweer en [betrokkene 1], beëdigd monsternemer bij het Waterschap de Aa, het terrein van [A] BV. op het perceel [a-straat 1] te [plaats] opgegaan;

- verbalisant [verbalisant 1] heeft de putdeksel bij de hoofdafsluiter van het riool geopend en zag toen dat een gekleurde en stinkende vloeistof door het riool stroomde en dat deze het bedrijfsriool verliet richting gemeentelijk riool waarmee de vermoedelijke oorzaak bekend was;

- na deze constatering van verbalisant [verbalisant 1] is door hem de hoofdafsluiter van het terrein afgesloten;

- de verbalisanten hebben geconstateerd dat twee opslagsilo's lekten en dat er vloeistof in het riool liep;

- de verbalisant [verbalisant 1] heeft gezien dat er twee slangen aan de opslagsilo [001] waren gekoppeld en dat deze slangen liepen naar een bedrijfsvoertuig van verdachte naar een daaraan gekoppelde pomp;

- de verbalisant [verbalisant 1] heeft gezien dat er vanaf de pomp een blauwe slang liep richting een andere silo, opslagsilo [002];

- de verbalisant [verbalisant 1] heeft gezien dat de blauwe slang, waar druk op stond, op een put lag en dat de blauwe slang bol stond;

- de verbalisant [verbalisant 1] heeft gezien dat de blauwe slang lek was, in die zin dat hij de slang heeft vastgepakt en hij heeft gezien dat er twee kleine gaatjes in de blauwe slang zaten die bruine vloeistof lekte/spoot in de rioolput, precies op het punt waar de blauwe slang op de put lag;

- nadien, op 22 augustus 2003 is er begonnen met het schoonspoelen van het bedrijfsriool, waarbij het bedrijfsriool in de nabijheid van de betreffende lekkende opslagsilo's is gecompartimenteerd middels ballonnen.

Meer specifiek is ten aanzien van het aandeel van verdachte het navolgende gebleken.

- in de periode van 18 augustus 2003 tot en met 21 augustus 2003 huurde verdachte twee opslagsilo's van [A] B.V.;

- het terrein waarop de opslagsilo's zich bevinden is - blijkens de huurovereenkomst - voor huurder toegankelijk (tijdens werkdagen van 07.00 uur tot 17.00 uur);

- [betrokkene 2], de directeur van [A] B.V., heeft op 18 augustus 2003 contact opgenomen met de vertegenwoordiger van verdachte, om te melden dat een opslagsilo lekte, waarna verdachte diezelfde dag op het terrein van [A] B.V. en met medeweten van [betrokkene 2], directeur van [A] B.V., is begonnen met overpompen;

- verdachte heeft naar eigen zeggen overpompwerkzaamheden verricht in de uren waarop het haar was toegestaan om het terrein van [A] B.V. te betreden;

- verdachte heeft naast het overpompen gedurende de uren op werkdagen van 07.00 uur tot 17.00 uur geen andere maatregelen getroffen om de ontstane situatie te verhelpen.

B6

Uit de hiervoor onder B5 gerelateerde feiten en omstandigheden, waaronder in het bijzonder de feitelijke werkzaamheden die verdachte heeft verricht nadat zij op de hoogte was gesteld van het feit dat de bij verdachte in huur zijnde opslagsilo's lekten, in onderlinge samenhang bezien, blijkt naar het oordeel van het hof afdoende dat verdachte zich op 21 augustus 2003 tezamen en in vereniging met [A] B.V. opzettelijk heeft gedragen in strijd met voorschriften verbonden aan de aan [A] B.V. verleende milieuvergunning, waarbij het hof voorop stelt dat het strafrechtelijk verwijt dat verdachte wordt gemaakt niet ziet op het ontstaan van de lekkage, doch op - kort samengevat - het niet treffen van adequate maatregelen nadat de lekkage is ontstaan.

B7

In dit verband overweegt het hof voorts dat het exploiteren van een onderneming met een omvang als die van verdachte in de regel gepaard gaat met het opslaan en vervoeren van (soms zeer) grote hoeveelheden meststoffen. Onder die omstandigheden had verdachte als professionele speler in de meststoffenbranche een verantwoordelijkheid voor de meststoffen, waarover overigens geen discussie bestaat dat deze aan verdachte toebehoorden, teneinde deze meststoffen op een voor het milieu veilige wijze op te slaan en in de inrichting opgeslagen te houden. In die hoedanigheid had verdachte zich ook moeten vergewissen dat haar handelen bleef binnen hetgeen [A] B.V. overeenkomstig de vergunning, met de bijbehorende voorschriften, was vergund, inclusief de meldingsplicht van een ongewoon voorval aan de bevoegde autoriteiten."

3.4. In de aanvulling op het verkorte arrest heeft het Hof voorts - voor zover voor de beoordeling van het middel van belang - nog het volgende overwogen:

"b. Een onvoorziene gebeurtenis en het treffen van maatregelen

vernietigt de bestreden uitspraak;

wijst de zaak terug naar het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch, Economische kamer, opdat de zaak op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en afgedaan.