Hoge Raad, 28-11-2006, AZ0265, 03297/05

28 november 2006

Strafkamer

nr. 03297/05

SG/CAW

op het beroep in cassatie tegen een arrest van het Gerechtshof te 's-Gravenhage van 23 mei 2005, nummer 22/005621-04, in de strafzaak tegen:

[verdachte], geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1960, wonende te [woonplaats].

Het beroep is ingesteld door de verdachte. Namens deze heeft mr. J. Boksem, advocaat te Leeuwarden, bij schriftuur een middel van cassatie voorgesteld. De schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De Advocaat-Generaal Machielse heeft geconcludeerd dat de Hoge Raad het beroep zal verwerpen.

3.3.1. Ter terechtzitting in eerste aanleg heeft de raadsman van de verdachte aangevoerd dat en waarom de door [aangeefster] afgelegde verklaringen niet betrouwbaar zijn.

3.3.2. Hieromtrent heeft de Rechtbank in haar vonnis het volgende overwogen:

"De rechtbank verwerpt dit verweer.

De centrale kenbron voor hetgeen in de tenlastegelegde periode al dan niet is gebeurd wordt gevormd door de verklaringen van aangeefster aan politie en rechter-commissaris. Deze verklaringen zijn consistent. Daarnaast zijn er verklaringen van getuigen aan wie de aangeefster in de jaren voorafgaand aan haar aangifte van 11 maart 2004, zij het in beperkte mate en niet gedetailleerd, heeft verhaald over en conform de in haar aangifte opgenomen feiten.

3.4.1. Ter terechtzitting in hoger beroep heeft de raadsman van de verdachte het woord gevoerd overeenkomstig de door hem overgelegde pleitnota die het volgende inhoudt:

"1. De rechtbank te Middelburg heeft op 22 september 2004 bewezen verklaard dat [verdachte] zijn dochter jarenlang seksueel misbruikt heeft. Waarop baseert de rechtbank deze beslissing? Op het verhaal van [aangeefster], de dochter, het vermeende slachtoffer. Verwacht mag dan worden dat dit een duidelijk verhaal is, zonder tegenstrijdigheden of niet nader onderzochte beweringen. Niets is echter minder waar. Niet alleen bevatten de verklaringen van [aangeefster] onduidelijkheden, maar ook roepen zij vragen op die tot nu toe onbeantwoord zijn gebleven. Om die reden is hoger beroep ingesteld.

De feiten

2. [Verdachte] ontkent ten stelligste zich schuldig te hebben gemaakt aan alle ten laste gelegde feiten, zoals te vinden op de dagvaarding. Ik zal die daarom integraal bespreken.

3. In een zaak als deze is het een kwestie van het ene verhaal tegenover het andere. De rechtbank gelooft [aangeefster] wel en [verdachte] niet. Voor het laatste wordt geen enkele motivering gegeven, voor het eerste een aantal onjuiste overwegingen.

Betrouwbaarheid aangeefster

Consistent verklaard?

4. Een overweging van de rechtbank om [aangeefster] te geloven, is dat haar verklaringen consistent zouden zijn. Wat zij bij de politie heeft verklaard zou overeenkomen met hetgeen zij bij de RC heeft gezegd. Dit is niet juist. Niet voor niets vraagt de RC zelf bijvoorbeeld in vraag 7 hoe het kan dat haar verklaring nu afwijkt van die bij de politie en die weer van de aangifte. Zij heeft hiervoor zelf de uitleg dat ze het allemaal niet goed wist en dat daarom de verbalisanten haar aangevuld hebben!

Gebrek aan details

5. Daarnaast valt op dat het vermeende misbruik door [aangeefster] niet gedetailleerd in de tijd geplaatst kan worden. Zij vervalt in algemeenheden zonder ergens dieper op in te gaan. Dit levert twijfel op met betrekking tot het waarheidsgehalte van haar verklaringen.

Specifieke details niet bekend

7. Met betrekking tot specifieke seksuele details als pijpen en penetreren weet ze geen enkel detail te vertellen, ondanks het feit dat beide pogingen naar haar mening slechts eenmaal hebben plaatsgevonden. Het waren, zo verklaart [aangeefster], eenmalige gebeurtenissen. Dit zijn gebeurtenissen die enorme impact hebben; daarvan vergeet je geen details. Ook niet wanneer en waar het gebeurd is.

Waardering van de verklaringen

8. De stelling dat het misbruik zo vaak heeft plaatsgevonden dat ze in algemeenheden vervalt en dat dit geloofwaardig zou zijn wordt hiermee geweld aan gedaan. Volgens Bullens is het geloofwaardig wanneer het verhaal in scriptvorm, zonder te zijn aangedikt, en zonder details wordt verteld. Een andere mogelijkheid acht de verdediging dat een verhaal in deze vorm nou eenmaal makkelijker vol te houden is tegenover iedere vraagsteller.

Herpes-infectie

9. Het is ook opmerkelijk dat [aangeefster] weinig details kan herinneren, maar wel weet dat [verdachte] een koortslip had en dat zij vervolgens een herpesinfectie had opgelopen toen ze 11 was. Dat detail is haar ineens niet ontgaan! Dat kan ze wel in de tijd plaatsen!

10. Wat die infectie betreft verwijs ik voorts naar de verklaringen van [aangeefster] over het "zoengedrag" van [verdachte]. Zij stelt immers dat hij altijd zoende. Kortom: zo lang zij zich dat kan herinneren. Dan is het moeilijk voorstelbaar dat de infectie zich pas op haar 11e manifesteerde! Bovendien kwam de gynaecoloog die [aangeefster] destijds behandelde tot de conclusie dat hoogstwaarschijnlijk geen sprake was van een SOA. Dit dus na gedegen onderzoek! De kans hierop werd geschat op slechts 15%.

Mening Bilo

11. De heer Bilo stelt wel dat de mogelijkheid bestaat dat een infectie op die manier wordt overgedragen, maar in dit verband hecht ik meer waarde aan de stelling van de directe behandelaar die de infectie heeft geconstateerd in plaats van de stelling van de heer Bilo op grond van tweedehands gegevens jaren later. Bilo gaat er overigens ten onrechte van uit dat de herpesinfectie in mei 1999 zou zijn opgetreden, terwijl volgens [aangeefster] zelf dit in 1995 zou moeten zijn geweest. Daarbij komt dat de heer Bilo wel tot erg veel veronderstellingen komt voordat hij zijn conclusie trekt. Het is op basis van het dossier volstrekt onduidelijk of die veronderstellingen wel kloppen. Bovendien wordt niet aangegeven of (vatbaarheid voor) herpes erfelijk bepaald is.

Impact boek

12. Bovendien is het ronduit vreemd dat [verdachte] volgens [aangeefster] zou zijn gestopt met het vermeende misbruik nadat [aangeefster] een boek had laten zien over de zedenzaak in Epe, zij kan zich overigens de titel en de schrijver niet herinneren. Desalniettemin weet zij wel dat ze het boek heeft gelezen: op 11 november 1998. Dat weet ze wel. Ze weet daarentegen niet wat de titel van het boek was en wie de schrijver was.

13. In dit verband is nog iets opvallend: [aangeefster] zegt dat het misbruik rond haar 13e is gestopt. Het boek heeft ze op 11 november 1998 gelezen en vervolgens haar vader ermee geconfronteerd. Die zou daarna met het vermeende misbruik zijn gestopt. [aangeefster] is op [geboortedatum] 1983 geboren. Dan was zij op 11 november 1998 ruim 15 jaar! Dit levert een aanzienlijke discrepantie op! Hiermee is duidelijk een misslag in de verklaringen van [aangeefster] aangetoond.

14. Overigens telt nog mee: indien [verdachte] werkelijk zo dominant was als [aangeefster] verklaart en haar tot seksueel contact heeft gedwongen is het onduidelijk waarom hij ineens zou zijn gestopt nadat zij een boek had laten zien.

Zovirax-creme

15. Nog een laatste voorbeeld van inconsistentie in de verklaringen van [aangeefster] is het punt van de crème waarover het nodige wordt verklaard. [Aangeefster] verklaart bij de RC dat er geen crème was voorgeschreven naar aanleiding van de herpesinfectie. [Verdachte] stelt dat het juist wel zou kunnen dat hij die crème heeft aangebracht. Uit de medische gegevens die in het dossier aanwezig zijn blijkt dat inderdaad wel degelijk een crème (Zovirax) is voorgeschreven.

Betrouwbaarheidsrapportage Prof. Bullens

16. Prof. Bullens heeft de inconsistenties in het verhaal van [aangeefster] ook ontdekt. Hij besteedt hieraan echter weinig aandacht. Zijn conclusie is dat seksueel misbruik kan hebben plaatsgevonden. Ik merk op dat hij niet het woord "waarschijnlijk" of "zeer waarschijnlijk" gebruikt. Het alternatieve scenario als zou [aangeefster] niet goed met haar vader hebben kunnen opschieten en daarom als wraak het misbruikverhaal naar buiten heeft gebracht acht hij niet waarschijnlijk. Daar gebruikt hij het woord dus wel. Hij laat echter na dit woord te gebruiken met betrekking tot de vraag of het seksueel misbruik heeft plaatsgevonden.

17. Overigens is zijn uitleg mager, waarom het alternatieve scenario waarschijnlijk niet waar is. Hij stelt slechts dat het op seksueel gebied spaak liep. Getuigen [getuige 1] en [getuige 2] erkennen echter seksueel contact (binnen afzienbare tijd na begin van de relatie met [aangeefster]). Bovendien kan het goed zo zijn dat ze haar moeder vanwege de "druk" in haar kwaadheid over seksueel misbruik vertelde. Er was toen geen weg meer terug voor [aangeefster].

18. Overigens is voor de verdediging onduidelijk dat het feit dat [aangeefster] bijna een jaar in therapie is zonder de eigenlijke reden hiervan aan haar moeder te vertellen haar verklaring kennelijk betrouwbaarder maakt. Bullens laat wederom na die stelling nader toe te lichten.

Weerlegging gecompliceerd

19. Het staat in ieder geval vast dat het voor [verdachte] op deze manier onmogelijk is om een gedetailleerde weerlegging te geven van de stellingen van [aangeefster] omdat zij niet gedetailleerd kan aangeven wanneer wat waar plaatsvond. Als [aangeefster] op voornoemde punten wel concreet wordt dan blijkt het niet te kloppen! Als er details zijn, blijken ze niet te kloppen! De verdediging ziet dan ook niet in waarom de rechtbank de geloofwaardigheid van [aangeefster] grotendeels baseert op de consistentie van haar verklaringen en acht haar verhaal onbetrouwbaar.

Beoordeling rapportage door Rechtbank

20. De Rechtbank neemt het rapport van Bullens als uitgangspunt bij het beoordelen van de betrouwbaarheid van [aangeefster]. Zij noemt dit rapport zorgvuldig, logisch en concludent. Zojuist heb ik al een aantal redenen gegeven waarom de verdediging het hiermee niet eens is. Verder geldt dat Bullens meent dat een van de redenen die tot geloofwaardigheid kan leiden het feit is dat ze niet met haar verhaal te koop heeft gelopen.

Wel of niet te koop gelopen met "verhaal"?

21. De verdediging kan die gedachtegang niet geheel volgen. Niet alleen schrijft Bullens op blz. 15 van het rapport dat [aangeefster] haar verhaal aan verschillende mensen heeft verteld, zij blijkt in bijna alle gevallen ook nog eens spontaan te hebben verteld: aan [getuige 1], terwijl ze die pas een week kende, aan [getuige 2] binnen twee maanden, aan [betrokkene 1] door middel van meerdere aanwijzingen, aan [betrokkene 2] plompverloren en ook aan [betrokkene 3] spontaan. Zij heeft het in een periode van twee jaar aan minimaal zeven (!) mensen verteld! Dit valt niet te rijmen met de stelling van Bullens. Daar komt bij dat [aangeefster] op blz. 15 van het rapport door Bullens geciteerd wordt: "Inmiddels heb ik er ook al met zoveel mensen over gepraat"!

Stemt verklaring [aangeefster] overeen met die van andere getuigen?

22. Een tweede overweging van de rechtbank om [aangeefster] te geloven is dat de overige verklaringen in het dossier overeenkomen met hetgeen [aangeefster] in haar aangifte heeft verteld. Aangezien al deze verklaringen zijn gebaseerd op hetzelfde algemene verhaal van [aangeefster] is dit niet zo vreemd! Geen van de getuigen heeft [verdachte] geconfronteerd met de stellingen van [aangeefster] en ook niet aan hem gevraagd om zijn kant van het verhaal te vertellen. Zodoende kom ik met betrekking tot de waardering van die getuigenverklaringen niet tot de conclusie 1 + 1 + 1 = 3 maar 1 x 1 x 1 = 1. Er is sprake van meer van hetzelfde, in plaats van meer bewijsmiddelen.

Oude zaak

23. Voorts overweegt de rechtbank dat [aangeefster] de waarheid zou spreken omdat de verklaring van haar tante over misbruik door [verdachte] "veel overeenkomsten vertoont met de verklaring van [aangeefster]".

Hoe de rechtbank tot deze overweging komt is de verdediging volstrekt een raadsel. Het gaat hier om het vergelijken van een verhouding tussen [verdachte] en zijn schoonzus met een jarenlang misbruik van zijn dochter van haar vierde tot puberteit. Twee totaal verschillende verhalen!

De overtuiging van bewijsmiddelen

24. Het belangrijkste bewijsmiddel is voor de rechtbank de aangifte, samen met de overige verklaringen, van [aangeefster]. Ik heb reeds aangegeven waarom deze verklaringen geen betrouwbaar bewijsmiddel zijn. Voorts wordt als bewijsmiddel genoemd de verklaring van [verdachte] dat hij [aangeefster] heeft ingesmeerd. Dit lijkt me eerder bijdragen aan het bewijs van zorgzaam

vaderschap dan aan het bewijs van seksueel misbruik. Alle overige bewijsmiddelen betreffen verklaringen "van horen zeggen" die allen gebaseerd zijn op de verklaringen van [aangeefster].

25. Daartegenover staan de verklaringen van [verdachte] zelf die alles uitdrukkelijk ontkent. Hoe kunnen die verklaringen op waarde worden geschat? De setting waarin hij is verhoord, was substantieel anders dan die van [aangeefster]. Hij is 's morgens om 06.15 uur van zijn bed gelicht en vervolgens in verhoorkamers meerdere malen stevig aan de tand gevoeld. Toch spreekt hij zichzelf nergens tegen. Hij stelt zich slechts als een normale vader gedragen te hebben. Kenmerken hiervan zijn dat hij zijn dochter afdroogde na het douchen, haar 's morgens wekte voor school, haar benen masseerde in verband met de reumatische aandoening van [aangeefster]. Zodoende staan de verhalen lijnrecht tegenover elkaar.

Motief?

26. De vraag is dan of [aangeefster] een motief heeft gehad om haar vader zwart te maken. Uit alle stukken blijkt in ieder geval dat zij haar vader haat. Het is daarom ook niet ondenkbeeldig dat zij hem om die reden vals beschuldigt. Moeder [betrokkene 4] heeft het niet voor niets over botsende karakters. Zij heeft daarin in ieder geval nooit redenen gezien om seksueel misbruik te veronderstellen.

27. Ook in de verklaringen van de overige getuigen die hoorden dat [aangeefster] seksueel was misbruikt, valt op dat geen van hen voorstelde aangifte te doen. Dit is curieus. Wanneer je te horen krijgt van een mogelijk ernstige strafbare verdenking als de onderhavige moet zoiets toch een eerste advies zijn.

Relaties [aangeefster]

28. [Aangeefster] laat het beeld bestaan dat zij maar moeilijk contact had met jongens en maar moeilijk tot een relatie kon komen. Desalniettemin bevat dit dossier verklaringen van in ieder geval drie (ex)vrienden hetgeen aantoont dat het kennelijk toch wel meevalt met haar onmacht een relatie aan te gaan, vanaf haar 15e jaar. Bovendien is er seksueel contact geweest met deze vrienden. Ronduit opvallend is in dit verband de verklaring van getuige [getuige 1]. Zij stelt dat het een half jaar heeft geduurd voordat zij met hem seksueel contact had, terwijl hij stelt dat een week nadat ze elkaar hadden leren kennen, ze in bed lagen en [aangeefster] vertelde wat er aan de hand was. Ze zei dat ze het nog aan niemand had verteld. Enerzijds onderstreept dit dat [aangeefster] kennelijk makkelijk met een jongen in bed lag, anderzijds betekent het dat ze kennelijk makkelijker over het vermeende seksueel misbruik praat dan wordt aangenomen. Ze vertelt het immers al na een week.

Er ontstaat in ieder geval twijfel.

29. [Getuige 2] stelt dat hij na twee maanden hoorde van het vermeende seksuele misbruik, maar bovendien dat hij een soa had opgelopen. Ook hier geldt dus dat in ieder geval geen half jaar gewacht is met seksueel contact en dat het met haar terughoudendheid wel mee viel.

GGD-brief

30. In het dossier bevindt zich bovendien nog een brief van de GGD waarin op verzoek van de recherche Zeeland op 1 juli 2004 wordt geschreven over de medische voorgeschiedenis van [aangeefster]. De conclusie is dat het goed denkbaar is dat jarenlang sprake is geweest van seksueel misbruik. Dat is in de eerste plaats slechts een veronderstelling gebaseerd op een kant van het verhaal. Het betreft daarom waarschijnlijk slechts de weergave van het verhaal van [aangeefster]. Hierbij valt echter weer op dat diverse behandelaars in de loop van de jaren nooit vermoedens hiervoor hebben gehad. Deze conclusie is naar mening van de verdediging paradoxaal.

Lijdensdruk?

31. Er wordt gesteld dat [aangeefster] het zwaar heeft en moeilijk kan omgaan met de lijdensdruk. Dit is overigens niet te rijmen met haar houding bij de Rechter-Commissaris waar zij eerder een agressieve houding aannam en ook Bullens schrijft in zijn rapport op pagina 15 dat ze geen getraumatiseerde indruk maakt. Hoe dan ook, de verdediging acht het van belang te onderstrepen dat alle emoties en gevoelens die [aangeefster] zegt te hebben en die Bullens in zijn rapport weergeeft, ook zeer goed passen bij het alternatieve scenario, namelijk dat [aangeefster] toch niet de waarheid spreekt.

Verklaring [getuige 3]

32. Inmiddels blijkt uit de verklaring van [getuige 3], dat hij iedere aantijging uitdrukkelijk ontkent. Dit impliceert dat [aangeefster] nu al over twee familieleden zegt dat ze haar hebben misbruikt. Beiden ontkennen ten stelligste. Dit alleen al maakt de aangifte discutabel.

Schuldgevoel

33. Iemand die haar vader van een ernstig misdrijf als het onderhavige ten onrechte beschuldigt en niet meer terug kan, zal zeker ook gebukt gaan onder een enorm schuldgevoel. De symptomen die op onder meer pagina 11 en 12 genoemd worden, passen zeker ook bij dit scenario: moe, zenuwachtig, alleen en verdrietig, vervelende dromen, ze ziet het als haar schuld dat haar ouders uit elkaar zijn ("alhoewel het gezin nu veel gezelliger is"), cry for help, schuldgevoelens, zelfkritiek, et cetera.

34. [Verdachte] gaat nog steeds zwaar gebukt onder de situatie. Hij kan het gewoon niet geloven dat zijn dochter hem dit aandoet en hij op niemand meer kan rekenen. Met betrekking tot de vraag of wettig en overtuigend bewijs voorhanden is van de strafbare feiten verwijs ik ook naar de antecedenten van [verdachte]: die zijn er niet.

35. Er wordt nog wel gesuggereerd dat hij anderen in de familie zou hebben misbruikt, maar hiervan is geen enkele aangifte gedaan. Het is wel erg toevallig dat al deze verhalen ineens naar voren komen op het moment dat [aangeefster] aangifte heeft gedaan. De passages uit haar dagboek doen daar niets aan af.

Niet alleen is het prima mogelijk dat de data zijn geantedateerd, maar bovendien is de schrijfstijl overal hetzelfde. Er zit zodoende geen ontwikkeling in.

36. Kortom: er is, zoals zojuist aangetoond, reden voor twijfel. Er zijn teveel onduidelijkheden. De stukken overtuigen niet. Om deze redenen verzoek ik u [verdachte] integraal vrij te spreken."

De Hoge Raad:

Vernietigt de bestreden uitspraak;

Wijst de zaak terug naar het Gerechtshof te 's-Gravenhage opdat de zaak op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en afgedaan.