Hoge Raad, 29-04-2005, AS5106, C04/225HR (1412)

29 april 2005

Eerste Kamer

Nr. C04/225HR (1412)

JMH/AS

[Eiser],

wonende te [woonplaats],

EISER tot cassatie,

advocaat: mr. A.H. Vermeulen,

DE PROVINCIE ZUID-HOLLAND,

gevestigd te 's-Gravenhage,

VERWEERSTER in cassatie,

advocaat: mr. J.A.M.A. Sluysmans.

Bij vonnis van 3 september 2003, dat op 3 november 2003 is ingeschreven in de openbare registers, heeft de rechtbank de gevorderde onteigening bij vervroeging uitgesproken, het voorschot op de schadeloosstelling vastgesteld en aan de drie door haar bij beschikking van 24 maart 2003 benoemde deskundigen opgedragen de schadeloosstelling voor [eiser] te begroten.

Bij vonnis van 17 maart 2004 heeft de rechtbank het bedrag van de schadeloosstelling voor [eiser] bepaald op € 105.409,08.

Dit vonnis is aan dit arrest gehecht.

[Eiser] heeft tegen het vonnis van de rechtbank van 17 maart 2004 beroep in cassatie ingesteld. De cassatie-dagvaarding en het herstelexploot zijn aan dit arrest gehecht en maken daarvan deel uit.

De Provincie heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep.

De zaak is voor partijen toegelicht door hun advocaten.

De conclusie van de Advocaat-Generaal L.A.D. Keus strekt tot vernietiging en verwijzing.

Zowel de advocaat van [eiser] als de advocaat van de Provincie heeft op 17 februari 2005 schriftelijk op die conclusie gereageerd.

3.1 In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

(i) Deskundigen hebben in hun op 27 november 2003 ter griffie van de rechtbank gedeponeerde rapport de totale schadeloosstelling voor [eiser] begroot op € 137.687,50. Voor de waarde van het onteigende zijn zij uitgegaan van een prijs van € 25,-- per vierkante meter, welke tot een waarde van € 108.075,-- leidende prijs onder meer berustte op de veronderstelling dat de asbest "nabij de keet op het maaiveld en in de bodem", waarvan melding werd gemaakt in een door de Provincie ontvangen rapport dat op 1 februari 2002 was opgemaakt door DHV Milieu en Infrastructuur B.V. (hierna: DHV), door [eiser] - zoals deze aan de Provincie had meegedeeld - verwijderd was, en dat van bodemverontreiniging geen sprake was.

(ii) Vóór de op 13 februari 2004 gehouden pleidooien heeft de Provincie aan de deskundigen en aan [eiser] een in januari 2004 door DHV opgesteld Saneringsplan toegezonden. Naar aanleiding van dit Saneringsplan hebben de deskundigen bij gelegenheid van de pleidooien hun begroting van de schadeloosstelling bijgesteld in verband met de aanwezigheid van asbest, voor zover daarvan volgens hen reeds melding was gemaakt in het op 1 februari 2002 door DHV opgemaakte rapport. Zoals toegelicht in hun bij de pleidooien overgelegde notitie, gingen de deskundigen in verband met die verontreiniging niet langer uit van een prijs van € 25,-- maar van € 20,-- per vierkante meter en begrootten zij de aan [eiser] toe te kennen schadeloosstelling op € 105.022,50.

3.3 De onderdelen 1.1 en 1.2 gaan uit van een onjuiste opvatting omtrent de regel dat de dag waarop het vonnis van vervroegde onteigening is ingeschreven in de openbare registers - in dit geval: 3 november 2003 - maatgevend is voor de bepaling van de schadeloosstelling. Deze regel belette, anders dan de onderdelen veronderstellen, de rechtbank niet om bij die bepaling rekening te houden met asbestverontreiniging waarvan de deskundigen aanvankelijk veronderstelden dat deze voor de peildatum door [eiser] was verwijderd, maar die zij, toen hun uit het Saneringsplan bleek dat die veronderstelling niet juist was, bij gelegenheid van de pleidooien alsnog in hun begroting van de schadeloosstelling hebben betrokken. De rechtbank diende immers ingevolge de voormelde regel rekening te houden met alle feiten en omstandigheden op de peildatum die van invloed zijn op de hoogte van de schadeloosstelling, ook als daarvan pas bleek uit rapporten van latere datum.

De onderdelen 1.1 en 1.2 treffen dus geen doel.

3.4 Onderdeel 1.3 klaagt dat de rechtbank heeft blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting door acht te slaan op het Saneringsplan en het op 1 februari 2002 door DHV opgemaakte rapport, welke stukken geen van beide op de door de wet voorgeschreven wijze in het geding zijn gebracht.

Voor zover het onderdeel tot uitgangspunt neemt dat de rechtbank ook zelf op genoemde stukken heeft acht geslagen, berust het op een onjuiste lezing van het bestreden vonnis: de inhoud van het Saneringsplan en het rapport van DHV van 1 februari 2002 is de rechtbank slechts bekend uit hetgeen de deskundigen daaromtrent in hun rapport en bij pleidooi naar voren hebben gebracht. In zoverre mist het onderdeel dus feitelijke grondslag en kan het om die reden niet tot cassatie leiden.

Het onderdeel treft ook overigens geen doel, nu geen rechtsregel ertoe dwingt aan te nemen dat de rechtbank op oordelen van deskundigen die gegrond zijn op door hen geraadpleegde stukken slechts acht zou mogen slaan voor zover (afschriften van) die stukken bij het deskundigenrapport zijn gevoegd dan wel bij akte in het geding zijn gebracht.

3.5.2 De rechtbank heeft het verzoek om aanhouding in haar rov. 2.9 als volgt verworpen:

"Hoewel [eiser] naar zijn zeggen niet beschikte over het rapport van februari 2002, droeg hij van het bestaan kennis en had hij dit (tijdig) kunnen opvragen. Aangezien de deskundigen zich voor de omvang van de bodemverontreiniging hebben gebaseerd op dit laatste rapport en niet op het Saneringsplan, ziet de rechtbank geen reden de zaak aan te houden teneinde [eiser] in de gelegenheid te stellen een tegenonderzoek te laten verrichten."

De Hoge Raad:

vernietigt het vonnis van de rechtbank te Rotterdam van 17 maart 2004;

verwijst het geding ter verdere behandeling en beslissing naar het gerechtshof te 's-Gravenhage;

veroordeelt de Provincie in de kosten van het geding in cassatie, tot op deze uitspraak aan de zijde van [eiser] begroot op € 409,96 aan verschotten en € 2.600,-- voor salaris.