Hoge Raad, 17-09-2004, AP0434, R03/054HR

Hoge Raad der Nederlanden

Beschikking

in de zaak van:

t e g e n

1. Het geding in feitelijke instanties

De beschikking van het hof is aan deze beschikking gehecht.

2. Het geding in cassatie

De advocaat van de vrouw heeft bij brief van 3 juni 2004 op die conclusie gereageerd.

3. Uitgangspunten in cassatie

3.2 Voor de rechtbank hebben partijen in het kader van de verdeling van de gemeenschap onder meer gedebatteerd over de vraag welk bedrag aan latent verschuldigde belasting in mindering zou moeten worden gebracht op het hiervoor in 3.1 als waarde van de aandelen in de holding genoemde bedrag van ƒ 1.840.592,--. Volgens de man zou het moeten gaan om 25% van dat eerst nog met de verkrijgingsprijs van ƒ 40.280,-- te verminderen bedrag; volgens de vrouw om 6,25%. De rechtbank heeft het standpunt van de vrouw gevolgd en heeft bij haar beschikking van 19 december 2001 beslist dat de aandelen aan de man werden toegescheiden tegen een waarde van ƒ 1.728.073,--. Daarnaast heeft de rechtbank onder meer bepaald dat de man vanaf de datum van inschrijving van de echtscheidingsbeschikking ƒ 2.015,-- per maand aan de vrouw diende te betalen als uitkering tot haar levensonderhoud.

4. Beoordeling van het middel in het principale beroep

4.1 De in de onderdelen 1.2.1 tot en met 1.3.1 en 1.5 tot en met 1.7 aangevoerde klachten - de onderdelen 1.1 en 1.2 behelzen een inleiding - kunnen niet tot cassatie leiden. Zulks behoeft, gezien art. 81 RO, geen nadere motivering nu de klachten niet nopen tot beantwoording van rechtsvragen in het belang van de rechtseenheid of de rechtsontwikkeling.

4.2.1 Onderdeel 1.4 keert zich tegen rov. 4.5 voor zover het hof daarin aan zijn oordeel dat de vrouw geen behoefte heeft aan een uitkering tot levensonderhoud mede ten grondslag legt, dat de vrouw niet heeft aangevoerd dat zij de levensstandaard die zij tijdens het huwelijk gewend was zonder een onderhoudsbijdrage niet kan continueren. Naar het onderdeel betoogt, is dit oordeel onjuist, althans onbegrijpelijk in het licht van het feit dat de vrouw zich in hoger beroep op het standpunt heeft gesteld dat de rechtbank is uitgegaan van de juiste financiële gegevens, dat wil zeggen onder meer van het feit dat het arbeidsinkomen van de vrouw over 2001 ruim ƒ 70.000,-- bedroeg en dat van de man over 2000 ƒ 163.830,-- terwijl deze daarnaast nog inkomsten uit de gewone bedrijfsuitoefening genoot ter grootte van ƒ 20.000,--.

4.2.2 Het onderdeel faalt omdat het hof, als rechter aan wie de uitleg van de gedingstukken is voorbehouden, voormeld standpunt van de vrouw kennelijk en niet onbegrijpelijk niet aldus heeft opgevat dat daarin besloten lag dat zij de levensstandaard die zij tijdens het huwelijk gewend was zonder een onderhoudsbijdrage van de man niet zou kunnen handhaven, ook niet indien, zoals het hof heeft gedaan, tot haar inkomen naast een inkomen uit arbeid van ruim ƒ 70.000,-- per jaar mede werd gerekend het potentieel inkomen uit vermogen dat zij na afwikkeling van de onderhavige procedure ter beschikking zal hebben.

4.3.1 Onderdeel 2 is gericht tegen het oordeel van het hof (rov. 4.5) dat de vrouw als onverschuldigd betaald aan de man dient terug te betalen hetgeen deze aan haar krachtens de beschikking van de rechtbank van 19 december 2001 als bijdrage tot levensonderhoud heeft voldaan. Naar het onderdeel betoogt, heeft de man in hoger beroep niet om een nihilstelling met terugwerkende kracht verzocht en is om die reden sprake van een ongeoorloofde verrassingsbeslissing. Daarnaast klaagt het onderdeel, onder verwijzing naar de beschikking van de Hoge Raad van 20 september 2002, nr. R01090, NJ 2003, 47, dat het hof niet heeft voldaan aan de motiveringseisen die gelden ingeval een bijdrage tot levensonderhoud met terugwerkende kracht wordt verlaagd.

4.3.2 Dit onderdeel faalt. Het miskent dat het hier, anders dan het geval was in de zaak waarop genoemde beschikking van 20 september 2002 betrekking heeft, niet gaat om een wijziging of intrekking van een eerder vastgestelde onderhoudsbijdrage (en evenmin om een beslissing waarbij uitgangspunt is dat behoeftigheid en behoefte ongewijzigd zijn gebleven). Door de beslissing van het hof dat de vrouw geen behoefte had aan een bijdrage tot levensonderhoud kwam aan de andersluidende beslissing van de rechtbank de rechtsgrond te ontvallen, zodat hetgeen de man op grond van deze laatste beslissing aan de vrouw had voldaan onverschuldigd betaald was. Of de rechter in een dergelijk geval gehouden is te motiveren waarom terugbetaling van het onverschuldigd betaalde kan worden verlangd, hangt af van de omstandigheden van het te berechten geval. Naar het oordeel van het hof kon terugbetaling in redelijkheid worden verlangd omdat de vrouw na afwikkeling van de onderhavige procedure een zo groot vermogen tot haar beschikking zal hebben dat, ook als daarop het onverschuldigd betaalde in mindering wordt gebracht, haar een potentieel inkomen uit vermogen ter beschikking staat dat tezamen met haar inkomen uit arbeid voldoende is om haar behoefte te dekken. Tot nadere motivering was het hof niet gehouden.

4.4.1 Onderdeel 3 keert zich met een motiveringsklacht tegen 's hofs oordeel (rov. 4.2.1, eerste alinea) dat het bij de waardering van de aandelen in de holding in aanmerking te nemen percentage van de belastinglatentie - bedoeld wordt de op die aandelen rustende latente belastingclaim ter zake van winst uit aanmerkelijk belang - 12 bedraagt.

4.4.2 Bij dat oordeel heeft het hof, in cassatie onbestreden, tot uitgangspunt genomen dat het op 1 januari 2001 - de peildatum - redelijk was te verwachten dat de man nog ten minste vijftien à zestien jaar de holding in stand laat dan wel voortzet, al dan niet om zijn werkzaamheden als automatiseringsdeskundige te continueren. Partijen hebben in de feitelijke instanties uitvoerig gedebatteerd over het in aanmerking te nemen percentage. De vrouw stelde zich daarbij, onder verwijzing naar door haar overgelegde deskundigenadviezen, op het standpunt dat dit percentage gesteld moest worden op 6,25 terwijl de man, eveneens gesteund door deskundigenadviezen, primair betoogde dat een percentage van 25 in aanmerking genomen diende te worden. Tegen deze achtergrond klaagt het onderdeel terecht dat het hof door slechts te overwegen dat het "heeft kennisgenomen van de door partijen overgelegde opinies met betrekking tot het in aanmerking te nemen percentage van de belastinglatentie" geen inzicht heeft gegeven in de gedachtegang die heeft geleid tot het oordeel dat dit percentage op 12 dient te worden gesteld.

4.5.1 Naar onderdeel 4 terecht betoogt, laat grief 3 in het incidentele beroep, die aan de orde kwam omdat het hof het percentage van de belastinglatentie op meer dan 6,25 bepaalde, geen andere uitleg toe dan dat de vrouw ten aanzien van de waardering van de aandelen in de holding op een bedrag van ƒ 1.840.592,-- in zoverre een voorbehoud maakt dat dit bedrag dient te worden verhoogd indien en voor zover haar stelling dat met betrekking tot de posten "Mercedes" en "effecten" sprake is van stille reserves juist blijkt. Bij dat uitgangspunt slaagt ook onderdeel 4, voor zover inhoudende dat onbegrijpelijk is dat het hof heeft geoordeeld (rov. 4.2.1, tweede alinea) dat grief 3 wat betreft de stille reserves in de post "effecten" niet kan slagen omdat de vrouw niet heeft bestreden dat de waarde van de aandelen ƒ 1.840.592,-- bedraagt. Ten aanzien van de post "Mercedes" echter ziet het onderdeel eraan voorbij dat het hof (rov. 4.2.1, derde alinea) heeft geoordeeld dat gezien het jaar van aankoop van deze auto zonder nadere toelichting, die ontbreekt, niet valt in te zien dat sprake is van een relevante stille reserve, welk oordeel in cassatie niet wordt bestreden.

5. Beoordeling van het middel in het incidentele beroep

Dit middel, dat evenals onderdeel 3 van het middel in het principale beroep klaagt over onbegrijpelijkheid van het hiervoor onder 4.4.1 vermelde oordeel van het hof, slaagt omdat hetgeen te dien aanzien onder 4.4.2 is overwogen ook hier van toepassing is.

6. Beslissing

Deze beschikking is gegeven door de raadsheren J.B. Fleers, als voorzitter, P.C. Kop en F.B. Bakels, en in het openbaar uitgesproken door de vice-president P. Neleman op 17 september 2004.