Hof van Justitie EU 14-12-1995 ECLI:EU:C:1995:437

Arrest

Bij arrest van 28 mei 1993, ingekomen bij het Hof op 10 juni daaraanvolgend, heeft het Hof van Beroep te Brussel krachtens artikel 177 EEG-Verdrag een prejudiciële vraag gesteld over de uitlegging van het gemeenschapsrecht betreffende de bevoegdheid van de nationale rechter om ambtshalve de verenigbaarheid van het nationale recht met het gemeenschapsrecht te beoordelen.

Die vraag is gerezen in een geding tussen de gewone commanditaire vennootschap Peterbroeck, Van Campenhout & C^ie (hierna: „Peterbroeck”) en de Belgische Staat over de toepasselijke aanslagvoet uit hoofde van de belasting der niet-verblijfhouders.

In het belastingjaar 1974 ontving de vennootschap naar Nederlands recht Continentale en Britse Trust BV (hierna: „CBT”) van de vennootschap Peterbroeck inkomsten als actieve vennoot ten bedrage van 6 749 112 BFR. Toen aan CBT een aanslag uit hoofde van de belasting der niet-verblijfhouders voor het belastingjaar 1975 werd opgelegd, diende Peterbroeck, als wettelijk vertegenwoordiger van CBT in België, op 22 juli 1976 en 24 januari 1978 bezwaren in bij de gewestelijke directeur der directe belastingen (hierna: „directeur”).

Toen die bezwaren bij beslissing van de directeur van 23 augustus 1979 voor het grootste deel waren afgewezen, stelde Peterbroeck, optredend uit eigen hoofde en voor zoveel als nodig namens CBT, op 8 oktober 1979 een voorziening in bij het Hof van Beroep te Brussel. Bij de huidige stand van het hoofdgeding betreft die voorziening nog enkel de op de inkomsten van CBT toepasselijke aanslagvoet, die de directeur op 44,9 % heeft vastgesteld, terwijl hij, indien die inkomsten door een vennootschap naar Belgisch recht waren ontvangen, niet meer dan 42 % zou kunnen bedragen.

Voor het Hof van Beroep voerde Peterbroeck voor het eerst aan, dat de toepassing op een in Nederland gevestigde vennootschap van een hogere aanslagvoet dan voor een Belgische vennootschap zou hebben gegolden, een door artikel 52 EEG-Verdrag verboden belemmering van de vrijheid van vestiging opleverde.

Volgens de Belgische Staat ging het daarbij om een nieuw bezwaar, dat niet-ontvankelijk was omdat het was geformuleerd buiten de termijn van artikel 278, tweede alinea, junctis de artikelen 279, tweede alinea, en 282 van het Wetboek van de Inkomstenbelastingen (hierna: „WIB”), in zijn ten tijde van de feiten van het hoofdgeding toepasselijke versie. Krachtens die bepalingen konden bezwaren die niet in het bezwaarschrift voorkwamen en door de directeur niet ambtshalve waren onderzocht, door de eiser worden geformuleerd hetzij in de voorziening, hetzij in een geschrift dat, op straffe van verval, binnen een termijn van zestig dagen na neerlegging door de directeur van de eensluidend verklaarde uitgifte van de bestreden beslissing en al de stukken met betrekking tot de betwisting, ter griffie van het Hof van Beroep wordt afgegeven. Blijkens het dossier wordt in de Belgische rechtspraak een bezwaar als nieuw in de zin van die bepalingen beschouwd, wanneer het voor het eerst een vraag aan de orde stelt die naar haar voorwerp, aard of rechtsgrondslag verschilt van die welke aan de directeur zijn voorgelegd.

Het Hof van Beroep overwoog, dat het feit dat aldaar voor het eerst artikel 52 van het Verdrag als rechtsgrondslag van de voorziening werd aangevoerd, een nieuw bezwaar in de zin van de toepasselijke bepalingen van het WIB opleverde. Het was ook van oordeel, dat die bepalingen de rechter beletten, ambtshalve het bezwaar op te werpen dat de belastingplichtige voor hem niet meer mocht formuleren. Het merkte echter in de eerste plaats op, dat de toepassing van die procedureregels een beperking meebracht van zijn bevoegdheid om de verenigbaarheid van de nationale wet met het gemeenschapsrecht te onderzoeken, alsook van de hem bij artikel 177 van het Verdrag verleende mogelijkheid het Hof om een prejudiciële beslissing over een vraag van uitlegging van het gemeenschapsrecht te verzoeken.

Het Hof van Beroep merkte vervolgens op, dat de betrokken procesregels weliswaar ook op de meeste op het nationale recht berustende bezwaren van toepassing waren, maar dat de Belgische rechtspraak uitzonderingen toeliet voor bezwaren gebaseerd op schending van een beperkt aantal beginselen van nationaal recht, onder meer het verval van het recht om de belasting te heffen, en het gezag van gewijsde.

Ten slotte herinnerde het aan de rechtspraak van het Hof, die de nationale rechterlijke instanties verplicht de rechtsbescherming te verzekeren die voor de justitiabelen voortvloeit uit de rechtstreekse werking van het gemeenschapsrecht, en hen bevoegd verklaart om al het nodige te doen om nationale bepalingen die eventueel in de weg staan aan de volle werking van het gemeenschapsrecht, buiten toepassing te laten.

Gelet op het voorgaande heeft het Hof van Beroep te Brussel besloten de behandeling van de zaak te schorsen en het Hof van Justitie de navolgende prejudiciële vraag te stellen:

„Moet het gemeenschapsrecht aldus worden uitgelegd, dat wanneer een nationale rechter bij wie een geschil inzake het gemeenschapsrecht is aangebracht, meent dat een nationale rechtsregel de bevoegdheid van de nationale rechter om het gemeenschapsrecht, waarvan hij de hoeder is, toe te passen, afhankelijk stelt van de uitdrukkelijke vraag van de verzoeker binnen een korte vervaltermijn die niet geldt voor vorderingen op grond van schending van een —zij het beperkt— aantal beginselen van nationaal recht, met name het verval van het recht belasting te heffen en het gezag van gewijsde, hij deze nationaalrechtelijke bepaling buiten toepassing moet laten?”

Gezien de feiten van het hoofdgeding, zoals zij uit het verwijzingsarrest naar voren komen, wenst de nationale rechter in wezen te vernemen, in de eerste plaats, of het gemeenschapsrecht zich verzet tegen de toepassing van een nationale procedureregel die, in omstandigheden als die van de in het hoofdgeding bedoelde procedure, de in het kader van zijn bevoegdheid geadieerde nationale rechter verbiedt, ambtshalve de verenigbaarheid van een handeling van nationaal recht met een bepaling van gemeenschapsrecht te beoordelen, wanneer niet binnen een bepaalde termijn door de justitiabele een beroep op laatstbedoelde bepaling is gedaan, en in de tweede plaats, of het gemeenschapsrecht zich verzet tegen de toepassing van een dergelijke regel, wanneer op die regel een uitzondering wordt gemaakt voor bepaalde, op beginselen van nationaal recht gebaseerde vorderingen.