Hof van Justitie EU 20-02-1979 ECLI:EU:C:1979:42

De eerste vraag

Volgens 's Hofs vaste jurisprudentie valt onder het verbod van artikel 30 van het EEG-Verdrag iedere maatregel welke de invoer tussen Lid-Staten al dan niet rechtstreeks, daadwerkelijk of potentieel, kan belemmeren. Wordt in de ene Lid-Staat het op de markt brengen van een produkt uit een andere Lid-Staat verboden, dan wordt daardoor, rechtstreeks en onmiddellijk, de invoer van dat produkt belemmerd, met andere woorden, er is sprake van een maatregel van gelijke werking als een kwantitatieve invoerbeperking, zoals die in artikel 30 van het EEG-Verdrag, onverminderd de in het gemeenschapsrecht voorziene uitzonderingen, wordt verboden.

De bescherming van de gezondheid van personen, als bedoeld in artikel 36, eerste volzin, van het Verdrag, rechtvaardigt geenszins de vaststelling van een minimum alcoholgehalte in voor menselijke consumptie bestemd gedistilleerd, integendeel.

Al evenmin kan worden staande gehouden dat een wettelijke vastlegging van minimum alcoholpercentages in de lijn zou liggen van hetgeen in de Bondsrepubliek Duitsland in de handel algemeen gebruikelijk is, dan wel aan het verlangen van de consumenten zou beantwoorden. Deze kwestie behoeft evenwel geen bespreking: de gang van zaken in de handel en de verlangens der consumenten zijn in ieder geval geen tot de openbare orde te rekenen feiten en omstandigheden welke een beroep op artikel 36 mogelijk maken.

In artikel 3 van richtlijn nr. 70/50 van de Commissie van 22 december 1969 (PB 1970, L 13, blz. 29) worden als — tussen de Lid-Staten af te schaffen — maatregelen van gelijke werking als kwantitatieve invoerbeperkingen aangemerkt „de maatregelen die een regeling inhouden voor het in de handel brengen van produkten en met name betrekking hebben op de vorm, de afmetingen, het gewicht, de samenstelling, de presentatie, de identificatie en de verpakking, welke maatregelen zonder onderscheid van toepassing zijn op nationale en op ingevoerde produkten, en waarvan de invloed op het vrije goederenverkeer meer beperkend is dan hetgeen in het kader van een handelsregeling is beoogd”. Volgens de 10e overweging van de considerans van deze richtlijn is zulks het geval „wanneer de invoer hetzij onmogelijk, hetzij moeilijker en duurder wordt gemaakt dan de afzet van de nationale produktie, zonder dat zulks noodzakelijk is om een doel te bereiken dat binnen het kader blijft van de door het Verdrag aan de Lid-Staten gelaten bevoegdheid om handelsregelingen te treffen”. De verordening betreffende het minimum alcoholgehalte van in Duitsland voor menselijke consumptie bestemd gedistilleerd zou aldaar de verhandeling — en dus de invoer uit andere Lid-Staten — bemoeilijken van bepaalde aldaar bekende — en als zodanig verhandelde — likeursoorten, onder meer „cassis de Dijon”. Een speciaal op de Duitse markt gerichte produktie van die likeuren zou hun invoer moeilijker en bezwarender maken dan de afzet van de nationale produktie.

Volgens artikel 36, tweede volzin, van het EEG-Verdrag mogen invoerverboden geen middel tot willekeurige discriminatie noch een verkapte beperking van de handel tussen de Lid-Staten vormen; het Hof heeft uitgesproken dat er van een verkapte beperking in de zin dezer bepaling sprake is, wanneer komt vast te staan dat de wijze waarop de gerechtigde van zijn merkrecht gebruik maakt, in aanmerking genomen het door hem toegepaste systeem van verhandeling, tot een kunstmatige opsplitsing van de markten der Lid-Staten bijdraagt. De Duitse verordening betreffende het minimum alcoholgehalte van voor menselijke consumptie bestemd gedistilleerd alsook artikel 100, lid 3, van het Branntweinmonopolgesetz, leiden er nu juist toe dat de markt van de Bondsrepubliek Duitsland ten opzichte van de markten der andere Lid-Staten kunstmatig wordt afgeschermd; zij zijn dus ook in strijd met artikel 36, tweede volzin.

De eerste vraag van het Hessische Finanzgericht dient derhalve als volgt te worden beantwoord:

De term „kwantitatieve invoerbeperkingen en alle maatregelen van gelijke werking”, zoals in artikel 30 van het EEG-Verdrag gebezigd, is in die zin te verstaan dat er onder valt het vaststellen — door de nationale overheid — van alcoholgehaltes, waaraan voor menselijke consumptie bestemd gedistilleerd moet voldoen om in de betrokken Lid-Staat te kunnen worden verhandeld, wanneer op die manier het handelsverkeer — in de betrokken Lid-Staat — van traditionele produkten van andere Lid-Staten, waarvan het alcoholgehalte beneden de vastgestelde grens ligt, wordt bemoeilijkt.

De tweede vraag

De tweede vraag is alternatief, niet subsidiair, geformuleerd.

Zij stelt de preliminaire kwestie aan de orde of er, toen de invoervergunning welke tot het hoofdgeding geleid heeft werd aangevraagd, in de Bondsrepubliek Duitsland voor gedistilleerd voor menselijke consumptie, nog een als commercieel aan te merken nationaal monopolie bestond. De in verschillende voor dit Hof gevoerde procedures door de Commissie voorgestane opvatting dat zulks sinds 's Hofs arresten van 17 februari 1976, gewezen in de zaken 45/75, Rewe, en 91/75, Miritz (Jurispr. blz. 181 en 217) niet meer het geval zou zijn, zou onjuist zijn.

Volgens artikel 1, lid 3, van het Branntweinmonopolgesetz, zoals het laatstelijk bij de wet van 14 december 1976 is gewijzigd, strekt het monopolie zich, tenzij bij de wet anders voorzien is, tot de invoer van gedistilleerd uit; artikel 3 verklaart de Bundesmonopolverwaltung, behalve in bepaalde uitzonderingsgevallen, uitsluitend bevoegd gedistilleerd op het monopoliegebied in te voeren; in artikel 106 zou de verhandeling van alcohol van een vergunning van de Monopolverwaltung afhankelijk gesteld zijn.

Weliswaar behoeft men sedert de kennisgeving van 8 april 1976 niet langer een vergunning voor de invoer van alcoholsoorten die in een Lid-Staat van de Gemeenschap in het vrije verkeer zijn gebracht; maar op die kennisgeving kan ten allen tijde worden teruggekomen; in de geest van 's Hofs jurisprudentie mag een nationaal handelsmonopolie niet geacht worden overeenkomstig artikel 37 van het Verdrag te zijn aangepast, zolang voorschriften waarin een invoermonopolie is voorzien worden gehandhaafd, zij het slechts formeel.

Volgens artikel 37, lid 1, tweede alinea, waarin een wettelijke omschrijving van de term „nationaal monopolie van commerciële aard” wordt gegeven, is van een monopolie reeds sprake wanneer de invoer de jure wordt beheerst, geleid of aanmerkelijk beïnvloed. In artikel 3 van het Branntweinmonopolgesetz wordt aan de Monopolverwaltung stellig geen uitsluitend recht tot invoer van likeuren ingeruimd; maar het verbod ze op de markt te brengen, dat in de regeling inzake het minimum alcoholgehalte besloten ligt, brengt een algeheel verbod van de invoer van bepaalde likeursoorten mede.

In feite gaat er van de tegenwoordige bemoeiingen van het Branntweinmonopol een aanmerkelijke invloed uit op de invoer van gedistilleerd en alcoholhoudende dranken uit andere Lid-Staten. Die invloed vloeit voort uit de speciale fiscale regeling voor gedistilleerd dat van de verplichting tot levering aan het monopolie is vrijgesteld (artikelen 58, 76, 79, lid 2, 79a en 151, lid 1, van het Branntweinmonopolgesetz), alsook — en vooral — uit het feit dat de Bundesmonopolverwaltung de leveringsplichtige alcohol grotendeels verkoopt beneden de — met de aanbodssituatie in de andere Lid-Staten op en neer gaande — kostprijs, terwijl de Bondsrepubliek voor het aanzienlijk tekort van het monopolie opkomt. Zo komt het, wat de voorwaarden van voorziening en afzet betreft, tot discriminatie tussen de onderdanen der Lid-Staten, dat wil zeggen tot discriminatie tussen de verkopers in andere Lid-Staten en de Bundesmonopolverwaltung.

De tweede vraag dient derhalve als volgt te worden beantwoord :

De in artikel 37, lid 1, van het EEG-Verdrag gebezigde term „discriminatie tussen de onderdanen van de Lid-Staten wat de voorwaarden van de voorziening en afzet betreft” is in die zin te verstaan dat eronder vallen de vaststelling van een minimum alcoholgehalte voor likeuren en alle andere maatregelen van een nationaal monopolie van commerciële aard, voor zover daardoor in de betrokken Lid-Staat de afzet van likeuren van herkomst uit andere Lid-Staten wordt belemmerd, wanneer het minimum alcoholgehalte van die likeuren ligt beneden het gehalte dat moet worden aangehouden volgens de in de betrokken Staat met betrekking tot de toelating tot de markt geldende regeling.

De regering van de Bondsrepubliek Duitsland brengt inhoud, redeverband, wordingsgeschiedenis en doelstelling van de nationale voorschriften betreffende het minimum alcoholgehalte van voor menselijke consumptie bestemd gedistilleerd in herinnering. Die bepalingen zouden met name zijn ingegeven door de zorg de consumenten te beschermen tegen de gevaren welke zijn gezondheid bedreigen: de onbeperkte mogelijkheid om, ongeacht het alcoholpercentage, alle mogelijke soorten voor menselijke consumptie bestemd gedistilleerd in te voeren, zou het totale alcoholverbruik wel eens kunnen doen stijgen en dus de specifieke gevaren van alcoholisme doen toenemen; ook zou men een bescherming van de consument tegen bedrog en oneerlijke praktijken bij de fabricage en verkoop van geestrijk vocht op het oog hebben gehad. Langs pragmatische weg zouden zich in de Bondsrepubliek, wat de voornaamste eisen betreft welke aan de vervaardiging, de samenstelling en aanduiding van alcoholhoudende dranken zijn te stellen, zeer bepaalde handelsgebruiken hebben ontwikkeld, welke in de „Begriffsbestimmungen für Spirituosen” tot uitdrukking komen.

De eerste vraag

De draagwijdte van de aan het Hof gestelde uitleggingsvragen zou de inzet van het hoofdgeding verre te buiten gaan: in de meeste Lid-Staten zouden er, wat het minimum alcoholgehalte van voor menselijke consumptie bestemd gedistilleerd betreft, bepalingen van zeer onderscheiden aard bestaan, die maar een zeer gering gedeelte zouden bestrijken van de ingewikkelde problematiek welke in het leven wordt geroepen doordat er in de verschillende landen voor tal van waren een groot aantal onderling verschillende technische normen bestaan. Volgens de artikelen 3, alinea h, en 100 van het Verdrag dienen de hieruit voortvloeiende handelsbelemmeringen te worden afgebouwd langs de weg van een procedure, gericht op de harmonisatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen der Lid-Staten welke rechtstreeks op de instelling en de werking van de gemeenschappelijke markt van invloed zijn. In afwachting van de harmonisatie van de nationale voorschriften betreffende de fabricage en de verhandeling, zou artikel 30 van het EEG-Verdrag slechts van toepassing zijn voor zover bedoelde bepalingen ertoe leiden dat er ten nadele van ingevoerde waren, met waren uit het eigen land vergeleken, wordt gediscrimineerd.

Aan maatregelen welke op nationale produkten en op ingevoerde produkten zonder onderscheid van toepassing zijn, zou volgens richtlijn nr. 70/50, niet een zelfde werking verbonden zijn als aan kwantitatieve beperkingen, zodat artikel 30 er in beginsel niet voor geschreven zou zijn.

De in de Bondsrepubliek geldende minima zouden kennelijk niet tot een verschillende behandeling van ingevoerde waren leiden, zodat artikel 30 in zoverre toepassing zou missen.

Afgezien van de formele gelijkheid van behandeling, zou moeten worden vastgesteld dat de bepalingen betreffende een minimum alcoholgehalte de nationale fabrikanten ook in materieel opzicht niet bevoordelen. De handelsbelemmeringen zouden alleen maar een gevolg zijn van het feit dat er in de rechtsorden van twee Lid-Staten, wat het alcoholgehalte van bepaalde soorten gedistilleerd betreft, van oudsher verschillende minima zijn aangehouden. Het enkele feit dat er in het Duitse recht in zoverre strengere eisen worden gesteld — waarmee de nationale fabrikanten geen enkel voordeel wordt bezorgd — zou geen materiële discriminatie, als bedoeld in artikel 30 van het Verdrag, kunnen opleveren.

De argumenten waarvan verzoekster zich bediend heeft in de procedure welke de Commissie destijds wegens „stilzitten” tegen de Bondsrepubliek Duitsland aanhangig heeft gemaakt, falen in casu: het ging destijds om anisette en de zaak zag er ook heel anders uit dan het — onderhavige — bodemgeschil, vooral omdat er in de Duitse regeling voor buitenlandse anisette een hoger minimumgehalte werd aangehouden dan voor de vergelijkbare likeuren uit het eigen land.

Verzoeksters betoog is voor de beoordeling van technische specificaties in alle andere produktiesectoren van groot belang: het alcoholpercentage dat in een bepaald produkt ten minste moet voorkomen, zou in de Bondsrepubliek Duitsland niet door Duits, maar door Frans recht worden geregeerd, en logischerwijze zou ook een in Franse voorschriften vastgelegd lager minimumpercentage voor de gehele Duitse produktie hebben te gelden. Het komt erop neer, dat de regeling van de Lid-Staat die de minste eisen stelt, aan alle andere Lid-Staten wordt opgedrongen; en dit rechtsgevolg zou, omdat het geacht wordt uit het rechtstreeks toepasselijke artikel 30 voort te vloeien, reeds op uiterlijk 1 januari 1970 zijn ingetreden. Omdat artikel 30 automatisch werkt, zou men in de toekomst geregeld met verdere wijzigingen der nationale rechtsvoorschriften hebben te rekenen, en wel telkens wanneer een enkele Lid-Staat in zijn regeling lagere eisen gaat stellen; de uiterste consequentie zou zijn dat een enkele Lid-Staat de gehele Gemeenschap de wet stelt, zonder dat de andere Lid-Staten erin worden gekend of er zelfs kennis van dragen. De minimumeisen zouden komen te liggen op het laagste niveau dat in een nationale regeling wordt aangehouden, zonder dat er een goedkeuring als bedoeld in artikel 100 van het Verdrag — welke de instemming der Lid-Staten vooronderstelt — aan te pas zou komen.

Het moet er volgens de Duitse regering voor worden gehouden dat een Lid-Staat zijn minima niet alleen voor ingevoerde produkten kan laten vallen; integendeel, zulk een intrekking zou, wil het niet tot nieuwe discriminaties komen, ook voor de nationale produktie hebben te gelden. Ook zou men de — aldus verstane — eisen van artikel 30 niet alleen kunnen laten gelden voor „traditionele” produkten; er is, gezien artikel 30, geen enkele grond om nieuwe produkten anders dan traditionele produkten te behandelen.

De vorenomschreven consequenties zouden met het rechtszekerheidsbeginsel niet te verenigen zijn.

Zij zouden allereerst worden uitgesloten door de functionele afbakening van nationale en communautaire bevoegdheden. Dit grondbeginsel van het Verdrag zou voor de uitlegging van artikel 30 medebrengen dat bedoelde bepaling niet-toepasselijk wordt zodra de uitoefening der aan de Lid-Staten verbleven bevoegdheden onmogelijk wordt gemaakt. Zolang zij — door de verwezenlijking der harmonisatie — niet het veld hebben te ruimen voor de Gemeenschap, zullen de Lid-Staten bedoelde bevoegdheden daadwerkelijk moeten kunnen uitoefenen. Vooral als het om zulke specifieke eisen van technische aard gaat, zal aan deze grensafbakening de hand moeten worden gehouden.

In de lijn van 's Hofs jurisprudentie inzake de uitlegging van artikel 95 van het EEG-Verdrag zou op domeinen waar het tot harmonisatie moet komen, doch waar de Lid-Staten het nog voor het zeggen hebben, het algemeen kader van het nationale rechtssysteem moeten blijven prevaleren ook ten aanzien van produkten welke in het land van invoer normaliter niet worden gevonden.

De door verzoekster in het hoofdgeding voorgestane oplossing, volgens welke er met de laagste nationale minima zou moeten worden gewerkt, zou ook moeten afstuiten op de overweging dat de hierbedoelde bepalingen gericht zijn op — gemeenschapsrechtelijk als rechtmatig te beschouwen — doelstellingen welke aan de domeinen van het sociale recht, het verbruiksrecht en het fiscale recht — waar de discretionaire marge groter is — moeten worden toegerekend. In afwachting van een harmonisatie op communautair niveau, kan hier slechts van een aan de Lid-Staten gelaten marge sprake zijn.

Nationale regelingen waarmede men, door wat betreft het minimumgehalte aan waardebepalende bestanddelen dat in bepaalde produkten moet voorkomen bepaalde eisen te stellen, doelstellingen tracht te verwezenlijken welke, aan het gemeenschapsrecht getoetst, als rechtmatig zijn te beschouwen en uitsluitend als gevolg van traditionele verschillen een beperkende werking op het handelsverkeer uitoefenen, kunnen om al deze redenen niet onder artikel 30 van het EEG-Verdrag vallen, enkel en alleen omdat de opzet van het Verdrag tot een bepaalde afbakening der aan de Lid-Staten en aan de Gemeenschap opgedragen taken leidt.

Bestudering van artikel 3 van richtlijn nr. 70/50 leidt niet tot een andere slotsom.

Een bescherming van de consument tegen frauduleuze handelingen en tegen de gevaren welke zijn gezondheid bedreigen, alsook het tegengaan van oneerlijke mededinging, zijn wettige en, aan het gemeenschapsrecht getoetst, rechtmatige doelstellingen. Het gemeenschapsrecht, dat tal van voorschriften omvat waarin voor de levensmiddelensector eveneens minimumeisen worden gesteld, maakt ten aanzien van de keuze van het middel waarmee men genoemde doelstelling wenst te verwezenlijken, geen enkel voorbehoud. De restrictieve werking van zulke bepalingen op het handelsverkeer gaat niet verder dan de gevolgen welke een gewone handelsregeling normaliter doet intreden. Het evenredigheidsbeginsel is niet in het geding: verplichte etikettering kan niet simpelweg de vaststelling van minimum alcoholpercentages vervangen; dat fabrikanten voor export bestemde produkten — in afwachting van de harmonisatie — aan de specifieke eisen moeten aanpassen, is dus alleen maar het noodzakelijk gevolg van de verschillen welke de nationale regelingen, wat die specifieke eisen betreft, vertonen.

De eerste aan het Hof gestelde vraag ware derhalve als volgt te beantwoorden :

Verschillen tussen de regelingen, in de onderscheiden rechtsorden der Lid-Staten geldende ten aanzien van het minimum alcoholgehalte van gedistilleerd — en die ertoe leiden dat produkten die zich van oudsher lenen voor verhandeling in Lid-Staten waar minder hoge eisen worden gesteld, in andere Lid-Staten alleen met een hoger alcoholgehalte aan de markt kunnen komen, vallen niet onder „maatregelen van gelijke werking als kwantitatieve invoerbeperkingen” in de zin van artikel 30 van het EEG-Verdrag.

De tweede vraag

Artikel 37 van het Verdrag kan niet gelden voor de vaststelling van een minimum alcoholgehalte: het is niet een monopolierechtelijke bepaling — in die zin dat het bestaan of het voortbestaan van het artikel van het bestaan of de ontwikkeling van het commercieel monopolie voor gedistilleerd afhankelijk is, doch een bepaling uit het levensmiddelenrecht die om zuiver historische redenen in het Branntweinmonopolgesetz terechtkwam.

Aan toepassing van artikel 37 van het Verdrag valt ook niet te denken omdat er van enigerlei — formele of feitelijke — discriminatie ten nadele van buitenlandse produkten — vergeleken met nationale produkten — geen sprake is.

De regering van het Koninkrijk Denemarken vestigt 's Hofs aandacht op het feit dat op basis van vruchten vervaardigde wijnen als de Deense kersenwijn, eveneens vallen onder het verbod van verhandeling, dat besloten ligt in de Duitse regeling, volgens welke er in voor menselijke consumptie bestemd gedistilleerd een minimum alcoholpercentage moet voorkomen.

De Duitse regeling is naar haar aard noch een regeling betreffende de kwaliteit der produkten, noch een technische handelsbelemmering waaraan langs de weg van harmonisatierichtlijnen, overeenkomstig artikel 100 van het Verdrag, een einde zou kunnen worden gemaakt. Ook schijnt zij niet te behoren tot de categorie van de maatregelen, door het Hof bedoeld in zijn arrest van 16 november 1977 (zaak 13/77, Inno, Jurispr. blz. 2115), maatregelen welke, ofschoon zij de handel tussen Staten belemmeren, niet onder artikel 30 vallen omdat zij als zodanig, en wel als fiscale maatregelen, in het Verdrag aan de orde komen, of op zichzelf geoorloofd zijn omdat de aan de Staten verbleven bevoegdheden erin tot uitdrukking kunnen komen. Ook artikel 36 kan ter rechtvaardiging van het verbod bepaalde voor menselijke consumptie bestemde soorten gedistilleerd te verhandelen, niet worden ingeroepen.

De eerste aan het Hof gestelde vraag ware derhalve in bevestigende zin te beantwoorden.

De Commissie geeft een overzicht van het Duitse recht betreffende vaststelling der alcoholgehaltes welke in voor menselijke consumptie bestemd gedistilleerd minimaal moeten voorkomen, de „definities betreffende alcoholhoudende dranken” en het levensmiddelenrecht; zij herinnert aan de in 1974 tegen de Bondsrepubliek Duitsland aangespannen procedure wegens „stilzitten” en aan het feit dat zij nadat haar verschillende klachten hadden bereikt, besloten heeft een algemene studie te wijden aan het vraagstuk naar de verenigbaarheid van enerzijds artikel 30 van het EEG-Verdrag, en anderzijds nationale regelingen betreffende de samenstelling, de hoedanigheid en de herkomstaanduiding van levensmiddelen, en wel met name van alcoholhoudende dranken.

Het probleem in zijn algemeenheid

Het standpunt dat de Commissie tegenwoordig met betrekking tot het probleem in zijn algemeenheid inneemt, zou kunnen worden samengevat als volgt:

Voorzover de bepalingen betreffende samenstelling of aard van de bestanddelen van bepaalde dranken of levensmiddelen niet de bescherming van de volksgezondheid dienen, kunnen de beperkingen van het handelsverkeer — overeenkomstig artikel 36 van het Verdrag — slechts hun rechtvaardiging vinden in het beginsel dat bescherming van de verbruiker verlangt (informatie van de consument en bescherming tegen bedrog) en in dat van eerlijke mededinging tussen producenten.

Dan rijst de vraag in hoeverre deze doelstellingen kunnen worden bereikt met bepalingen betreffende de herkomstaanduidingen en door gegevens betreffende de eigenschappen en samenstelling van het betrokken produkt — in plaats van door een algeheel verkoopverbod —.

Gezien de bijzonder grote gevoeligheid van de prijzen der betrokken produkten en in aanmerking genomen dat de consument de ongelijke alcoholpercentages van overeenkomstige produkten moeilijk kan vergelijken, kan een regeling als de onderhavige, die een minimum alcoholpercentage voorschrijft, tot een eerlijke mededinging en bescherming van de consument bijdragen.

Is het niet mogelijk het produkt van een aanduiding of etikettering te voorzien welke dwaling aan de kant van de consument uitsluit of kunnen de nodige gegevens niet of nauwelijks worden verstrekt, dan kan een verkoopverbod gerechtvaardigd zijn.

Ten slotte gaat het er vooral om of een zonder onderscheid toepasselijke regeling betreffende de samenstelling der produkten, met de herkomstaanduiding van die produkten, als „buiten proportie” is te beschouwen. Voorzover dit niet het geval mocht zijn, zou aan beperkingen van het handelsverkeer tussen Lid-Staten als gevolg van dispariteiten tussen die regelingen slechts een eind kunnen worden gemaakt langs de weg van harmonisatie der wetgevingen of door de schepping van een communautair recht.

De eerste vraag ware als volgt te beantwoorden :

Een zonder onderscheid voor nationale en ingevoerde produkten geldende vaststelling van een minimum alcoholgehalte voor gedistilleerd dat voor menselijke consumptie is bestemd, kan haar rechtvaardiging vinden in het belang van de bescherming der consumenten, alsook in dat van de totstandbrenging ener eerlijke mededinging tussen producenten van voor menselijke consumptie bestemd gedistilleerd.

Zulk een regeling gaat evenwel te ver en is mitsdien als een verboden maatregel van gelijke werking als kwantitatieve invoerbeperkingen te beschouwen, wanneer zij ertoe leidt dat typische produkten uit andere Lid-Staten die volgens een speciaal procédé worden vervaardigd en waarvan het alcoholgehalte vanouds beneden de vastgestelde limiet blijft, ofschoon van een passende aanduiding voorzien, in bedoelde Lid-Staat niet in het verkeer kunnen komen of alleen wanneer aan onredelijke eisen wordt voldaan.

De tweede vraag

De tweede vraag behoeft volgens de Commissie geen beantwoording: artikel 100, lid 3, van het Branntweinmonopolgesetz behoort tot het levensmiddelenrecht. In ieder geval houdt sinds de opheffing van het Duitse Branntweinmonopol een eventuele discriminatie in de voorwaarden van voorziening en afzet geen verband meer met het bestaan van het monopolie, zodat bedoelde discriminatie aan de algemene bepalingen van het Verdrag, in casu de artikelen 30 en 36, moet worden getoetst.